Günümüzde lisansüstü eğitim ve öğretimi özellikle de doktora eğitimi, uluslararası toplumda çok büyük önem verilen bir konu haline gelmiştir. PhD unvanı sahip kişi alana özgü yetkinliğe (bağımsız çalışabilme, sorumluluk alabilme, iletişim ve sosyal yetkinlik vb.) ulaşmış bilim insanı olarak tanımlanmaktadır. Günümüzde küresel, bölgesel, ülkesel, yöresel, sektörel ve mesleki ölçekte bilim ve teknolojinin üretilmesi, söz ve karar sahibi olabilmesi, ekonomik ve toplumsal bir faydaya dönüştürebilmesi veya katma değer sağlaması için araştırma-geliştirme (Ar-Ge) kapasitesinin geliştirilmesini, yeterli ve nitelikli araştırmacı/bilim insanının yetiştirilmesini ve yetkinleştirilmesini zorunlu haline getirmiştir. Bu nedenle ihtiyaç duyulan peyzaj mimarlığı ile ilgili konularda belli yeterliliğe sahip uzman yetiştirmek ve işlevlendirmek amacıyla nitelikli, paylaşımcı, çağdaş, bilinçli ve konusunda uzman peyzaj mimarlarının yetiştirilmesi gerekmektedir. Bu bağlamda Peyzaj Mimarlığı çalışma konularında bilimsel araştırma ve bağımsız çalışma becerisi gösteren, bütüncül en uygun çözümler üretebilen ve üretilen çözümleri değerlendirebilen ve önemli kararlar alabilen, dünyadaki mesleki ve teknolojik gelişimi takip edebilen, analiz ve sentez yeteneğine sahip, sorun çözebilen, öz eleştiri yapabilen, mesleğe özgü bilgisayar kullanabilen en az bir yabancı dilde sözlü ve yazılı iletişim kurabilen, konusunda etkin olabilen ve yeterli bilgi birikimine sahip bilim uzmanları yetiştirilmesi öncelikli haline gelmiştir. Bilim, Teori, Felsefe, Kültürel Sistemler ve Görsel Sanatlar Doğal SİS, Ekoloji, Doğa krma, Çevre, Tarih, Kültürel Miras Dğri ve
Krma,Sürdürülebilirlik,ponarımı
Bitki Materyali, Üretim, Yetiştirme, Uygulama, Pazarlama ve Teknolojisi
Peyzaj Mühendisliği, Yapı, Materyal, Malzeme, Metot, Teknoloji ve Uygulama
Bilgi Teknolojisi, Bilgisayar Uygulamaları ve Dijital programlar Hukuk, Yönetim, Politika, Sosyal, Ekonomi, Etik ve Uygulamaları
27 Bu çalışmada incelenen doktora tezlerinde karşılaşılan eksiklikler ve yetersizliklerin giderilmesi ve geliştirilmesi için geleceğe yönelik PM Doktora tezlerinde genel öneriler şu şekildedir;
• Öncelikle yalnızca YÖK tez merkezinden izinli olan doktora tezleri elde edilmiş ve incelenmiştir.
Tez merkezinde bulunan ve izinli olmayan ya da belli bir tarihe kadar kısıtlı olan tezler bu inceleme kapsamına alınamamıştır. Yapılan lisansüstü ve doktora çalışmalarının ulaşılamaz olması birçok konuda bilgi edinilememesi ve çeşitli konularda yapılan araştırmalarda eksikliklere yol açmaktadır. YÖK tez merkezindeki lisansüstü ve doktora tezlerinin tüm araştırmacıların ulaşabileceği şekilde erişime açık hale getirilmesi gelecekteki araştırmacılara doğru bilgiler edinilmesi ve geliştirilmesi açısından ışık tutacaktır.
• Doktora tez konularının belirlenmesi, geleceğe yönelik öncelikli alanlarda ve paydaş-talep odaklı olarak belirlenmelidir. Doktora tez konuları özellikle Gül vd. (2018) tarafından önerilen kaliteli ve sağlıklı mekânsal planlama ve tasarım uygulama projeleri, bilgisayar destekli planlama ve tasarım, dijital programlar, kompleks algoritma programları, çeşitli metodolojilerin geliştirilmesi, peyzaj mühendisliği, yapay zeka, enformasyon teknolojileri, robotik ve nano teknolojik alanlarda araştırma ve geliştirme çalışmaları, çevre dostu yeni yapı malzemeler üretimi ve kullanımı, az karbon salan ekolojik sistemlerin ve mekanların tasarlanması, doğal ve sürdürülebilir enerji üretimi ve kullanımı, bitki materyali üretim ve yetiştirme tekniklerinin geliştirilmesi, doğal bitki türlerinden çok amaçlı yararlanma, agroforestry tekniklerinin geliştirilmesi, kullanılabilir su temini ve kullanımı, geri dönüşüm, biyoçeşitlilik, sürdürülebilir ve akıllı ulaşım sistemlerin ve tekniklerin geliştirilmesi, doğal afet ve çevresel riskleri azaltma çalışmaları, gıda teknolojileri, mekan sağlıklaştırma, mekan güvenliği gibi konulara öncelik verilmesi yarar sağlayacaktır.
• 2005’te Salzburg’da yapılan Avrupa Bilgi Toplumunda Doktora Programları Toplantısı sonucu doktora adaylarının sadece öğrenci değil aynı zamanda yeni bilginin üretilmesine katkısı olan genç araştırıcılar olarak tanımlanmıştır. Bu nedenle doktora tezi ve süreci doktoranta bağımsız çalışabilme, sorumluluk alabilme, öğrenme, iletişim ve sosyal ile alana özgü yetkinlikler kazandırılması sağlanmalıdır.
• Ülkemizde Peyzaj Mimarlığı disiplininde yapılacak doktora tezlerinde tez konuları özgün, orijinal ve yenilik getirici bir özellikte olması tercih edilmelidir. Bilimsel ve mesleki uygulamalara katma değer sağlayacak ve uygulanabilecek özellikte olmalıdır. Doktora tezlerin bilimsel niteliğini artıracak şekilde özgün yöntemlerin kullanılması, analitik düşünce ve yaklaşımların yansıtılması, elde edilen bulguların başka kaynaklarla tartışılması ve yorumlanması, sonuçta geleceğe yönelik somut ve özgün öneri ve yenilikler getirilmesi öngörülmelidir. Doktora tezlerinde bilimsel ve akademik etik kurallara kesinlikle uyulmalıdır. Bu amaçla doktora ders programından bilimsel ve yayın etiği dersi, bilimsel araştırma teknikleri vb. dersler zorunlu ders olarak verilmelidir.
• Doktora tezleri mesleki veya toplumun sorunlarının çözümüne ve yeni ürün üretmeye yönelik yapılanmaya önem verilmelidir. Doktora eğitimine ayrılan bütçe artırılmalı, destek türü ve teşvikler çeşitlendirilmelidir. Doktorantların ders ve tez aşamasında kurumlar arası hareketliliğe ve uluslararası ortak danışmanlı yürütülmesine olanak sağlanmalıdır. İnter disipliner bütünleşik doktora programlarının sayısı artırılmalı ve doktora tez konusuna göre farklı disiplinlerden ders alması sağlanmalıdır.
• Doktora ünvanlı kişiler sadece nitelikli ve araştırmacı insanlar olarak değil aynı zamanda yeni bilim insanları yetiştirebilmek için lisansüstü eğitim ve öğretim veren kurumlarda oldukça önemlidir.
Doktora eğitimi süresince ve yapılan doktora tezlerinde gereken hassasiyetin gösterilmesi ve bu öğrenim sonunda ortaya çıkan kalite ve özelliklere sahip olabilmesi için doktora sürecinin oldukça sağlıklı işlemesi gerekmektedir. Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dallarında Doktora tezlerin bilgi, beceri ve yetkinlik bağlamında gerekli düzenlemelerin yapılması ve tezlerin talep odaklı, uygulanabilir, yenilik getiren, uluslararası nitelikte ve katma değer sağlayacak şekilde yapılması gerekmektedir.
Turkish Journal of Landscape Research 2019, 2:1, 14-28 Research Article
28 KAYNAKLAR
Aslan, C., 2010. Türkçe Eğitimi Programlarında Lisansüstü Öğrenim Gören Öğrencilerin Akademik Özyeterliklerine İlişkin Görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(19), 87-115.
Bostan, Ç., (2018). Peyzaj Mimarlığı Öğretiminde Akreditasyon Olma Sürecinin İrdelenmesi (SDÜ Peyzaj Mimarlığı Bölümü Örneğinde) Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Isparta
Eggins, H., (2008). Trends and issues in postgraduate education: a global review. Trends and Issues in Postgraduate Education: Challenges for Research International Experts Workshop. 5-7 March.
Dublin City University, Dublin, Ireland.
Gül, A., (2000). Peyzaj-İnsan İlişkisi Ve Peyzaj Mimarlığı. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi. A/1, 97-114.
Gül, A. Örücü, Ö.K., Eraslan Ş. (2011). Mezun Peyzaj Mimarlarının Eğitim ve Öğretimden Beklentileri.
SDÜ Orman Fakültesi Dergisi Cilt 12, Sayı 2 (2011) 131-140. Isparta.
Gül, A., Bostan, Ç., (2018). Peyzaj Mimarlığı Programına Yönelik Ulusal ve Uluslararası Akreditasyon Ölçütlerinin Karşılaştırılması Ve İrdelenmesi. “II. Peyzaj Mimarlığı Eğitim Öğretim Çalıştayı.
(4-7 Temmuz 2018) Düzce Üniversitesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü tarafından Düzce.
Güleç, İ. ve Güleç-Aslan, Y., (2013). Af Kanunu ile Lisansüstü Eğitime Yeniden Başlayan Öğrencilerin Deneyimlerinin İncelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(4), 270-276.
IFLA, (2018). The İnternational Federation Of Landscape Architects. Erişim Tarihi: 01.11.2018 http://iflaonline.org/about/.
Karakütük, K. 1989. Türkiye’de Lisansüstü Öğretim, Sorunları ve Çözüm Önerileri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 22(1), 505-528.
Marusic, L.,(2002). Some observations regarding the education of landscapearchitectsforthe 21st century. Landscapeand Urban Planning 60-95.
OECD, (2008). Higher education to 2030 (Vol. 1): Demography. Paris: OECD.
OECD. (2009). Higher education to 2030 (Vol. 2): Globalisation. Paris: OECD Oğuzkan, F., (1993). Eğitim Terimleri Sözlüğü. Ankara, Türk Dil Kurumu Yayını.
Özoğlu, S. Ç., (2002). Öğretim Üyesi ve Bilim İnsanı Yetiştirme, Lisansüstü Öğretimin Planlanması.
Ankara: Anı Yayıncılık.
SDÜ (2017). http://mimarlik.sdu.edu.tr/tr/bolumler/peyzaj-mimarligi-6073s.html adresinden erişildi.
Sezgin, F., (2002). Araştırma Görevlilerinin Yetiştirilmesinde Tez Danışmanı Öğretim Üyelerinin Yetiştiricilik Rolleri” (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
Şen, Z. (2011). Bilimsel Araştırma Yaptırma İlkeleri. Bilim ve Felsefe Serisi -3. Su Vakfı Yayınları.
Uzun, O., Gültekin, P., (2010). Türkiye’de Lisansüstü Peyzaj Mimarlığı Eğitimi ve Çalışma Konuları.
Peyzaj Mimarlığı 4. Kongresi. Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü YÖK, (2014). Ulusal Ve Uluslararası Boyutlarıyla Doktora Eğitimi Çalıştayı Raporu. 20-21 Mayıs 2014
İstanbul Üniversitesi, Kongre Ve Kültür Merkezi İstanbul, s: 34.
YÖK, (2018). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tarama.jsp (erişim tarihi:03.11.2018).
Zengin, M., Gül, A., Eraslan, Ş., (2018). Peyzaj Mimarlığı Yüksek Lisans Ve Doktora Program Çıktılarının İrdelenmesi.. “II. Peyzaj Mimarlığı Eğitim Öğretim Çalıştayı. (4-7 Temmuz 2018) Düzce Üniversitesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü tarafından Düzce.
Research Article
29