Tokat yöresindeki ağılların yapısal ve çevre koşulları yönünden durumlarının belirlenmesi, geliştirme olanaklarının incelenmesi, sorunların saptanarak gerekli önerilerde bulunulması ve yöre iklim koşullarına uygun farklı kapasite ve tiplerde ağıl planlarının geliştirilmesi amacıyla yapılan bu araştırmada, belirlenen aksaklıklar işletme sahiplerine bildirilerek, mevcut durumun iyileştirilmesi yönünde önerilerde bulunulmuştur. Elde edilen sonuçlara göre ağılların çoğunda koyunların gereksinim duyduğu çevre koşullarının sağlanamadığı ve ağıl planlamasında gerekli ilkelerin göz önüne alınamadığı belirlenmiştir. Yöredeki ağılların uygun olmayışı koyun yetiştiriciliğinin önemli sorunlarından birisi olup, modern teknikler kullanılarak yapılan ağıl sayısı yetersizdir. Ağıllar havalandırma, ısıtma ve aydınlatma sorunları yanında yeterli hijyenik koşullara sahip değillerdir.
Tokat yöresindeki koyunculuk işletmelerinden elde edilen veriler, incelenen ağılların büyük çoğunluğunda yöre iklim koşullarına ve planlama kriterlerine uyulmaması nedeniyle istenilen hedeflere ulaşılamadığını göstermektedir. Yöredeki koyunculuk işletmelerinde ağılların planlama ve projeleme aşamalarında ilgili kamu kuruluşlarından teknik bilgi ve danışmanlık konusunda destek alınmadığı, yöre koşullarına uygun ağıllar yerine kendi isteklerine göre projeleme yapıldığı belirlenmiştir. Bu nedenle yöredeki ağıllarda planlama hatalarına bağlı yetersizlikler ortaya çıkmıştır. Bu konudaki
yetersizlikleri gidermek için ilgili kamu kuruluşlarının tarımsal yapılar konusunda yeterli destek vermeleri ve işletme sahiplerinin proje aşamasında uzmanlardan onay almalarının sağlanması yararlı olabilecektir. Araştırma yöresindeki ağılların tamamı ileriki yıllarda olabilecek gelişmeler düşünülmeden ve yöre iklim koşulları göz önüne alınmadan planlandığından, en uygun iklimsel çevre koşullarının oluşturulmasını güçleştirmekte ve verimin düşük olmasına neden olmaktadır.
Koyun yetiştiriciliğinin başarısında önemli yer tutan çevre koşullarının iyileştirilerek uygun barınma ortamlarının sağlanması gerekmektedir. Bu nedenle araştırma yöresinde orta ölçekli işletmelerin kullanılabilecekleri hayvan davranışlarına uygun, koyunlar için daha az stresli çevre koşulları sağlayan açık barınak projeleri önerilmiştir. Ancak özelikle dağ köylerinde kış aylarında kuzuların, hasta ve gebe hayvanların korunması için önlemler alınmalıdır.
Araştırma yöresi hakkındaki genel bilgiler ve araştırmadan elde edilen verilerin ışığı altında Tokat yöresindeki koyunculuk işletmelerinin mevcut koşullarıyla literatürlerde verilen ilkeler göz önünde tutularak farklı tip ve büyüklükte tasarlanan ağıl planları hazırlanmıştır (Ek 1., 2., 3., 4., 5., 6, 7., 8.).
KAYNAKLAR
Alkan, Z., 1972. Ağılların Planlanması, A.Ü. ,Yayın No:245. Ankara Basım ve Ciltevi, Ankara.
Alkan, Z.,1975. Ağıl planlama tekniği üzerinde bir araştırma. Hayvancılık Çayır Mera ve Yem Bitkileri Teknik Kongresi, TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, No:54, 159-184, Erzurum.
Anonim, 1987. Hayvan Barınakları, Isı Tecridi ve Isıtma Kuralları. TSE 5087, Türk standartları Enstitüsü, Necatibey Cad. 112, Bakanlıklar, Ankara, 2-9.
Anonim, 1990. Koyun Ağılları İnşa Kuralları. TS-7775, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.
Anonim, 2002. Tarımsal Yapı. T.C. Başkanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara. Anonim, 2009. Hayvansal Üretim İstatistikleri. Türkiye İstatistik Kurumu.
www.tuik.gov.tr.
Anonim, 2010. Tokat İl Özel İdaresi Stratejik Planı (2011- 2015), 110 s. Tokat.
Anonim, 2011. 2011 Yılı Tokat İl Çevre Durum Raporu. Tokat Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 380s, Tokat.
Anonymous, 1974. Sheep Handbook Housing and Equipment. Midwest Plan Service, Iowa State University, Ames. Iowa. 80.
Anonymous, 1980. Agricultural Engineers Yearbook. American Society of Agricultural Engineers, St. Joseph, Michigan.
Anonymous, 1981. Design of Buildings Structures for Agriculture (Livestock Buildings). British Standard Institution, BS 5502, Section 2.22, London.
Anonymous, 1987. Structures and Environment Handbook. Midwest Plan Service, Iowa State Universty, Ames Iowa, MWPS-1, p208-901.
Arıcı, İ., Şimşek, E. ve Yaslıoğlu, E., 2001. Süt Sığırı Ahırlarının Planlanması. Süt Hayvancılığı Eğitim Merkezi Yayınları, Hayvancılık Serisi: 4, Yetiştirici Broşürü, Uludağ Üniv. Ziraat Fak., Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü. Bursa. Arıtürk, E., 1986. Genel Zootekni II. Hayvan Barınakları. Ankara Üniv. Veteriner Fak.
Yayınları, Ankara, 410.
Balaban, A. ve Şen, E., 1988. Tarımsal Yapılar. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yayınları, 845, Ankara,
Çiftçi, N., Uğurlu, N. ve Topak R., 1997. Konya bölgesi kapalı tip koyun ağıllarında fiziksel yapı ve sorunlarının belirlenmesi. 6. Ulusal Kültürteknik Kongresi, Kültürteknik Derneği yayınları, 733-740, Bursa.
Demir, Y., 1990. Orta Karadeniz Bölgesi Besi Sığırcılığı İşletmelerinin Yapısal Durumu, Özellikleri ve Bölge İklim Koşullarına Uygun Barınak Planlarının Geliştirilmesi Üzerine Bir Araştırma (Doktora Tezi). Ç.Ü. Fen Bilimleri Enst., Kültürteknik ABD., Adana, 91-140.
Demir, Y., 1992. Koyun ağıllarının planlama kriterleri. TİGEM dergisi, Yıl 7, Sayı 40, Temmuz Ağustos, 8-12, Ankara.
Ekmekyapar, T., 1981. Tarımsal İnşaat Ders Notları. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Ders Notları, Erzurum.
Ekmekyapar, T., 1993. Hayvan Barınaklarında Çevre Koşullarının Düzenlenmesi. Atatürk Üniv., Ziraat Fak., Yay., No: 306, Erzurum.
Ekmekyapar, T., 1997. Tarımsal İnşaat. Atatürk Üniv. Ziraat Fak.. Erzurum, 151, s 22- 119.
Ekmekyapar, T., 1999. Tarımsal Yapılar. Atatürk Üniv., Ziraat Fak., 204, Erzurum, 206s.
Ekmekyapar, T. ve Örüng, İ., 1993. İnşaat Malzeme Bilgisi. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Yayınları, Erzurum, 145, s 5-205.
Ensminger, M. E., 1970. The Stockman’s Handbook. The Interstate Printers and Publishers Inc., p 550.
Esmay, M. L., 1982. Principles of Animal Environment. The Avi Publishing Company Inc., Westport, Connecticut: 16-273, USA.
Esmay, M. L. and Dixon, J. E., 1986. Environmental Control for Agricultural Buildings. The Avi Publishing Company Inc., Westport, Connecticut.
Günal, R., 2006. Tekirdağ İli Merkez İlçeye Bağlı Köylerde Bulunan Koyun Ağıllarının Yapısal Özelliklerinin Belirlenmesi ve Geliştirilebilme Olanaklarının Araştırılması (Yüksek Lisans Tezi), Trakya Üniv. FBE, Tarımsal Yapılar ve Sulama ABD, Tekirdağ, 71 s.
Hahn, L. R., 1974. Discussion of environmental effect on ruminant production rational decisions based on current knowledge. In ASAE 58-0174 (ed) Livestock Environment, s. 232-236. St. Joseph Michigan.
Karaman, S., 1996. Tokat ilinde Kamu Kuruluşları desteğiyle yapılan Besi Sığırı Ahırlarının Yapısal ve Çevre Koşulları Yönünden Durumu ve Geliştirme olanakları Üzerine bir Araştırma. Atatürk Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarımsal Yapılar ve Sulama ABD, Doktora Tezi, Erzurum, 211s.
Kaymakcı, M. ve Sönmez R., 1996. İleri Koyun Yetistiriciligi. E.Ü. Basımevi, İzmir. Kaymakçı, M., Eliçin E., Işın, F., Taşkın, T., Karaca, O., Tuncel, E., Ertuğrul, M.,
Özder, M., Güney, O., Gürsoy, O., Torun, O., Altın, T., Emsen, H., Seymen, S., Geren, H., Odabaşı, A., Sönmez, R., 2005. Türkiye Küçükbaş Hayvan Yetiştiriciliği Üzerine Teknik ve Ekonomik Yaklaşımlar. Türkiye Ziraat Mühendisliği VI. Teknik Kongresi, 03–07 Ocak 2005 Ankara.
Maton, G., Daelemans, J., Lambrect, D., 1985. Housing of Animals. Construction and Equipment Animal Houses. Elsevier Publ., Amsterdam.
Mutaf, S., 1975, Koyunculukta barındırma ve çevre sorunları. Batı Anadolu I. Koyunculuk Semineri, Tapgem Yay., 203(105), İzmir.
Mutaf, S. ve Sönmez, R., 1984. Hayvan Barınaklarında İklimsel Çevre ve Denetimi. Ege Üniv., Ziraat Fak., Yay., 438 s 10-131, İzmir,
Noton, H. N., 1982. Farm Building. The Collage of Estate Management, Publ. London. Okuroğlu, M., 1981, Doğu Anadolu Bölgesi Ticari Tavukçuluk İşletmelerinde
Kümeslerin Durumu, Özellikleri ve Geliştirme Olanakları Üzerine Bir Araştırma (Doktora tezi). Atatürk Üniv. FBE Kültürteknik ABD, Erzurum.
Okuroğlu, M., 1982. Doğu Anadolu Bölgesi Ticari Koyunculuk İşletmelerinde Ağılların Durumu, Özellikleri ve Geliştirme Olanakları Üzerine Bir Araştırma. Atatürk Üniv. Zir. Fak. Derg., 13 (1-2), 11-29, Erzurum.
Okuroğlu, M. ve Delibaş, L., 1986. Hayvan Barınaklarında Uygun Çevre Koşulları. Hayvancılık Sempozyumu, 5-8 Mayıs, Tokat, 43-52.
Okuroğlu, M. ve Yağanoğlu, A. V., 1993. Kültürteknik. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Ders Yayınları, Erzurum, 157, s 164- 248.
Olgun, M., 1997. Ülkemizde Hayvan Barınakları İçin İklimsel Tasarım Değerlerinin Belirlenmesi. A.Ü. Ziraat Fakültesi, Yayın No: 1488.
Olgun, M. ve Öneş, A., 1986. Tokat yöresinde kurulacak hayvan barınaklarında uygun çevre koşullarının hazırlanmasına ilişkin planlama kriterlerinin saptanması, hayvancılık sempozyumu, 5-8 Mayıs, Tokat.
Olgun, M. ve Güler, F., 1988. Hayvan barınaklarında doğal havalandırma. TİGEM Yayınları Sayı 15, Ankara.
Olgun, M., 2009, Tarımsal Yapılar. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayın No:1577, Ders Kitabı:529, 445 s., Ankara.
Öneş, A. ve Olgun, M., 1986, Tokat yöresinde kurulacak hayvan barınaklarında uygun çevre koşullarının sağlanmasına ilişkin planlama kriterlerinin saptanması. Hayvancılık Semp., 5-8 Mayıs, Cumhuriyet Üniv. Tokat Ziraat Fak. Tokat. Öneş, A., Mutaf, S., Olgun, M. ve Çilingir, İ., 1991. Ülkemizde hayvan barınaklarının
durumu ve geliştirme olanakları. II. Hayvancılık Kongresi, 17-19 Haziran, TMMOB Ziraat Müh.Odası, Ankara.
Özcan, L., 1990. Koyunculuk. T.C. Tarım ve Köyisleri Bakanlığı, No: 343, Ankara. Özdemir, N., 1991. Türkiye’de hayvancılığın bugünkü durumu, gelişmesi için önerilen
acil tedbirler. Tigem Derg., (35).
Özen, A., 2007. Hayvan dostu ürün (HDÜ). Veteriner Hekimler Derneği Dergisi, 78 (3): 20-21,
Öztürk, T., 1992. Samsun ilindeki yumurta tavuğu kümeslerinin yapısal ve fonksiyonel özellikleri (Doktora tezi). Ankara Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarımsal Yapılar ve Sulama Anabilim Dalı, Ankara.
Öztürk, T., 2003. Tarımsal Yapılar. OMU, Ziraat Fak.Ders Kitabı No: 49, Samsun Öztürk,T., 2011. Tarımsal İnşaat (2.Baskı). OMÜ, Ziraat Fakültesi Ders Kitabı Yayın
No: 56, Samsun.
Sainsbury, D., Sainsbury, P., 1988. Livestock Health and Housing. Printed in Greot Britain at the Alden Pres, Oxford.
Sönmez, N. ve Olgun, M., 1986. Ahırlarda havalandırma sistemlerinin planlanması. Tarım Orman ve Köy İşleri Bakanlığı, Hayvancılık genel Müdürlüğü Yayınları. Stefanikova, Z., Sevcikova. L., Jurkovicova. J., Sobotova. L., Aghova. L., 2006.
Positive and negative trends in university students’ food intake. Bratisl Lek Listy, 107, 217-220.
Şen, E., 1974. Ankara ili Sığır Besisi İşletmelerinde Ahır Çevre Koşulları Üzerinde Bir Araştırma (Doçentik tezi). Ankara Üniv. Ziraat Fak. Kültürteknik Bölümü, Ankara, 79 s.
Tekin, M. E., 1991. Türk Merinosu ve Lincoln x Türk Merinosu (F1)Melezi Kuzuların Büyüme, Besi ve Karkas Özelliklerinin Karşılaştırılması (Doktora Tezi). A.Ü. Sağlık Bilimleri Enstitüsü Zootekni ABD, Ankara, 97s.
Uzunöz, M. ve Gülşen M., 2007. Üniversite Öğrencilerinin Süt ve Süt Ürünleri Tüketim Alışkanlıklarının Belirlenmesi, Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi (3) 15-21, 15-21.
Ünal, Ç., 2006. Tokat’ın İklim Özellikleri, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi. 2, 171-197.
Webster, A. J. F., 1994. Comfort and Injury. In: Wathes, C.M., Charles, D.R. (eds) Livestock Housing. Wallingford, CAB International, p 49-68.
Yağanoğlu, A.V., 1981. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi işletmesindeki süt sığırı ahırının sorunları ve çözüm olanakları üzerine bir araştırma. (Doktora tezi), Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Kültürteknik Bölümü, Erzurum.
Yavuzcan, G., 1994. Tarımsal Elektrifikasyon. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yay., Ankara, 65-95.
Yüksel, A. N. ve Şişman C. B., 2003. Tarımsal İnşaat, T.Ü. Tekirdağ Ziraat Fakültesi, Yayın No: 36
EKLER
Ek 1a. 200 baş kapalı ağılı taban planı
Ek 1b. 200 baş kapalı ağıl kesit ve dış görünüşleri Ek 2a. 250 baş kapalı ağıl taban planı
Ek 2b. 250 baş kapalı ağıl kesit ve dış görünüşleri Ek 3a. 250 baş açık ağıl taban planı
Ek 3b. 250 baş açık ağıl kesit ve dış görünüşleri Ek 4a. 300 baş kapalı ağıl taban planı
Ek 4b. 300 baş kapalı kesit ve dış görünüşleri Ek 5a. 350 baş kapalı ağıl taban planı
Ek 5b. 350 baş kapalı ağıl kesit ve dış görünüşü Ek 5c. 350 baş kapalı ağıl kesit ve dış görünüşü Ek 6a. 500 baş kapalı ağıl taban planı
Ek 6b. 500 baş kapalı ağıl kesit ve dış görünüşü Ek 6c. 500 baş kapalı dış görünüşü
Ek 7a. Personel evi taban planı Ek 7b. Personel evi kesit görünüş Ek 7c. Personel evi dış görünüşleri Ek 8a. Yem deposu taban planı
Ek 2b. 250 baş kapalı ağıl kesit ve dış görünüşleri