SONUÇ VE TARTIŞMA

ÇÖKV yöntemleri genelde çelişen, mevcut alternatifler arasında tercih kararı almak için kullanılan yöntemlerdir. ÇÖKV yöntemleri, karmaşık ve bütünüyle algılaması zor konuları analiz etmektedir. Bahsedilen yöntemler ile şeffaf ve hesabı verilebilir bir yöntem sağlanmakta ve karar verme süreçlerini sistematik bir şekilde yürütmektedirler. Böylelikle çevre mühendisliği ve temiz üretim alanlarında tercihler arasında karar vermede yardımcı olmaktadırlar. Literatürde de görüldüğü üzere çevre mühendisliğinde birçok alanda ÇÖKV

yöntemleri ile çalışma yapılmıştır. Ancak temiz üretim de sınırlı sayıda çalışma bulunmaktadır. Bu çalışmada, çevre mühendisliği ve temiz üretim ile ilgili sorunların çözümünde kullanılan toplam 15 ÇÖKV yöntemleri irdelenmiştir. Birçok araştırma sonucunda da PROMETHEE, TOPSIS ve AHS yaygın olarak kullanıldığı görülmektedir. PROMETHEE yöntemini diğer karar verme yöntemlerinden ayıran en önemli özellik, her derecelendirme faktörünün birbirlerinin ve iç ilişkilerinin önem derecelerini dikkate almasıdır. TOPSIS yöntemi, dünyadaki en önemli karar verme yöntemlerinden biri olarak kabul edilmektedir. AHS, karmaşık problemlerin çözümü için geliştirilen bir ÇÖKV yöntemidir. Bu nedenle çevresel problemlerin çözümünde yaygın kullanıma sahip olmaktadırlar. Ancak MET’lere karar verme süreçlerinde herhangi bir karar yöntemi kullanılmamakta ve bu oldukça sübjektif bir durum olmaktadır. Temiz üretim etüt-analiz çalışmaları sonucunda elde edilen verilere göre MET’lere nasıl karar verileceği bir sorun teşkil etmektedir. Bazı araştırmalar da ÇÖKV yöntemi kullanılmış kısmen de olsa kantitatif değerlere dayanan objektif bir yaklaşım uygulanmaya çalışılmıştır. Ancak bu çalışmalarda da farklı yöntemlerin veya çeşitli karar modellerinin kullanılması ve bir standardın bulunmaması temiz üretim uygulamalarında MET’lere karar verme süreçlerini daha karmaşık hale getirebilmektedir. Bu nedenle MET seçiminde sistematik kolay uygulanabilir, standartlaştırılabilir, kullanışlı ve etkili sonuçlara ulaşılmasını sağlayan bir karar yönteminin kullanılmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Bağlamda PROMETHEE, TOPSIS, VIKOR ve AHS pratik ve etkili yöntemler olabilir. Ayrıca çeşitli ÇÖKV yöntemlerinin bir kombinasyonu kullanılarak yeni bir karar model yaklaşımı geliştirilebilir.

KAYNAKLAR

Afful-Dadzie E., Nabareseh S., Oplatková Z.K., 2014. Fuzzy VIKOR approach: evaluating quality of ınternet health ınformation. Proceedings of The 2014 Federated Conference on Computer Science and Information Systems (FEDCSIS) 2:183–190.

Altan M., Candoğan M. A., 2014. Bankalarının finansal performanslarının değerlemesinde geleneksel gri ilişki analizi: katılım bankalarında karşılaştırmalı bir uygulama. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, (27), 374-396.

Arroyo P., Molinos-Senante M., 2018. Selecting Appropriate wastewater treatment technologies using achoosing-by-advantages approach. Science of the Total Environment, 819-827.

Beltrán P. A., Mendoza-Roca J.A., Bes-Piá A., García-Melón M., Parra-Ruiz E., 2009. Application of multicriteria decision analysis to jar-test results for chemicals selection in the physical-chemical treatment of textile wastewater. J Hazard Mater 164:288–229.

Brauers W. K. M., Zavadskas E. K., 2006. The MOORA method and ıts application to privatization ın a transition economy. Control and Cybernetics, 35(2), 445.

Cikankowitz A., Laforest V., 2013. Using BAT performance as an evaluation method of techniques. Journal of Cleaner Production 42, 141-158.

Curiel-Esparza J., Cuenca-Ruiz MA., Martin-Utrillas M., Canto-Perello J., 2014. Selecting a sustainable disinfection technique for wastewater reuse projects. Water 6:2732–2747.

De Smet Y., Mareschal B., Verly C., 2009. Extending the promethee 2 method to continuous and combinatorial multiobjective optimization problems: a first model. IEEE International Conference on Industrial Engineering and Engineering Management, 1(4), 1608-1611.

Dursun M., 2015. An ıntegrated approach for the evaluation of wastewater treatment alternatives. Proceedings of the World Congress on Engineering and Computer Science (WCECS), San Francisco, USA.October 21–23. Dursun M., 2016. Evaluation of wastewater treatment alternatives using fuzzy vıkor method. J Adv Manag Sci

4:333–336.

Evrard D., Villot J., Armiyaou C., Gaucher R., Bouhrize S., Laforest V., 2018. Best available techniques: an integrated method for multicriteria assessment of reference installations. Journal of Cleaner Production 176, 1034-1044.

104

IPPC BREF., 2003. European Commission (EC) Integrated Pollution Prevention and Control (IPPC) reference document on best available techniques for the textile ındustry. EC IPPC Bureau, Seville, Spain, 747s. Kaklauskas A., Zavadskas E. K., Raslanas S., 2005. Multivariant design and multiple criteria analysis of building

refurbishments. Energy and Buildings, 37(4), 361-372.

Kalbar P.P., Karmakan S., Asolekar S.R., 2012. Selection of an appropriate wastewater treatment technology: a scenario-based multiple-attribute decision-making approach. J Environ Manag 113:158–169.

Karimi A.R., Mehrdadi N., Hashemian S.J., Nabi Bidhendi G.R., Moghaddam R.T., 2011. Using of the fuzzy TOPSIS and fuzzy AHP methods for wastewater treatment process selection. Int J Acad Res 3:737–745. Kersuliene V., Zavadskas E. K., Turskis Z., 2010. Selection of rational dispute resolution method by applying new

Step-Wise Weight Assessment Ratio Analysis (SWARA). Journal of Business Economics and Management, 11(2), 243-258.

Kim Y., Chung E. S., Jun S. M., Kim S. U., 2013. Prioritizing the best sites for treated wastewater instream use in an urban watershed using fuzzy TOPSIS. Resources, Conservation and Recycling 73, 23–32.

Köse E., Aplak H. S., Kabak M., 2013. Personel seçimi için gri sistem teori tabanlı bütünleşik bir yaklaşım/an ıntegrated approach based on grey system theory for personnel selection. Ege Akademik Bakış, 13(4), 461. Li J., Zhou Q., Campos L.C., 2017. Removal of selected emerging PPCP compounds using greater duckweed

(spirodela polyrhiza) based lab-scale free water constructed wetland. Water Res 126:252–261.

Mahjouri M., Ishak M. B., Torabian A., Manaf L. A., Normala H., Ghoddusi J., 2017. Optimal selection of ıron and steel wastewater treatment technology using integrated multi-criteria decision-making techniques and fuzzy logic. Process Safety and Environmental Protection, 54-68.

Melia Y., 2015. Multi attribute decision making using simple additive weighting and weighted product in ınvestment. I.J. Information Engineering and Electronic Business, 6, 8-14.

Ouyang X., Guo F., Shan D., Yu H., Wang J., 2015. Development of the ıntegrated fuzzy analytical hierarchy process with multidimensional scaling ın selection of natural wastewater treatment alternatives. Ecological Engineering 74, 438–447.

Ozturk E., 2018. Applying analytical decision methods for determination of the best treatment alternative to remove emerging micropollutants from drinking water and wastewater: triclosan example. Environmental Science and Pollution Research 25:30517–30546.

Ozturk E., Cinperi N. C., 2018. Water efficiency and wastewater reduction in an integrated woolen textile mill. Journal of Cleaner Production 201, 686-696.

Özbek A., 2017. Türkiye Diyanet Vakfı’nın SAW, COPRAS ve TOPSIS yöntemi ile değerlendirilmesi. Yöntem ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 15(1), 66-84.

Özbek A., Eren, T., 2012. Üçüncü Parti Lojistik (3PL) firmanın Analitik Hiyerarşi Süreciyle (AHS) belirlenmesi. International Journal of Engineering Research and Development, 4(2), 46-54.

Özden Ü. H., 2008. Veri Zarflama Analizi (VZA) ile Türkiye’deki Vakıf Üniversitelerinin Etkinliğinin Ölçülmesi. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 37(2), 167-185.

Öztürk E., 2014. Tekstil sektöründe entegre kirlilik önleme ve kontrolü ve temiz üretim uygulamaları. Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Çevre Mühendisliği Anabilim Dalı, Doktora Tezi.

Öztürk İ., Timur H., Koşkan U., 2005. Atıksu arıtımının esasları-evsel ve endüstriyel atıksu arıtımı ve arıtma çamurlarının kontrolü. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Yayınları, 450s, Ankara.

Perçin S. 2010. Use of analytic network process in selecting knowledge management strategies, Management Research Review 335: 452-471.

Peters M. L., Zelewski S., 2006. Efficiency analysis under consideration of satisficing levels for output quatities. In Proceedings of the 17th Annual Conference of the Production and Operations Management Society (POMS), 28(1).

Qu J., Meng X., Yu H., You H., 2016. A Triangular fuzzy TOPSIS-based approach for the application of water technologies in different emergency water supply scenarios. Environ Sci Pollut Res 23:17277–17286. Saaty T. L., 1996. The ANP for decision making with dependence and feedbac. RWS Publications, USA. Shariati S., Yazdani-Chamzini A., Salsani A., Tamosaitiene J., 2014. Proposing a new model for waste dump site

selection: case study of ayerma phosphate mine. Inzinerine Ekonomika-Engineering Economics, 25(4), 410-419.

Srdjevic B., Srdjevic Z., Suvocarev K., 2017. Multi-criteria evaluation of wastewater treatment technologies in constructed wetlands. Eur Water 58:165–171.

Sutadian A. D., Muttil N., Yilmaz A. G., Perera B. J. C., 2017. Using the analytic hierarchy process to ıdentify parameter weightsfor developing a water quality ındex. Ecological Indicators 75, 220–233.

Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV), 2012. Tekstil sektöründe entegre kirlilik önleme ve kontrolü ve temiz üretim bilgi notu. türkiye teknoloji geliştirme vakfı, Ankara, 4s.

Woltersdorf L., Zimmermann M., Deffner J., Gerlach M., Liehr S., 2018. Benefits of an ıntegrated water and nutrient reuse system for urbanareas in semi-arid developing countries. Resources, Conservation and Recycling, 382-393.

Yılmaz Ö., Anctil A., Karanfil T., 2014. LCA as a decision support tool for evaluation of best available techniques (bats) for cleaner production of ıron casting. Environmental Engineering and Earth Sciences Department, Clemson University, Journal of Cleaner Production, 337-347.

Yoon K. P., Hwang C. L., 1995. Multiple attribute decision making, An Introduction. Sage University Papers. Yue Z., 2011. A Method for group decision-making based on determining weights of decision makers using

TOPSIS. Appl Math Model 35: 1926–1936.

Zavadskas E. K., Kaklauskas A., Banaitis A., Kvederyte N., 2004. Housing credit access model: The Case for Lithuania. European Journal of Operational Research, 155(2), 335-352.

106

ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ KAPSAMINDA ATIK YÖNETİMİ