pazarlama sorunları ve zarar ederim korkusu olduğu tespit edilmiştir.
Anket uygulanan Mustafakemalpaşa çiftçilerinin %27.24’ü sulama kanallarından yararlanırken, Karacabey çiftçilerinin %90.49’u sulama kanallarından yararlandığı belirlenmiştir.
Mustafakemalpaşa’da çiftçilerin %51, kurulan sulama sisteminin arazisini parçaladığını bu nedenle küçülen ve şekli bozulan arazilere suyu ulaştırmada güçlük çektiklerini, istediği ürünü yetiştiremediklerini, fazla su kullandıklarını ve en önemlisi çalışma koşullarının güçleştiğini ifade etmişlerdir. Buna karşın sulama sistemi arazi toplulaştırması çalışmasıyla birlikte planlanmış olan Karacabey çiftçilerinin arazilerinde parçalanma olmamıştır.
Mustafakemalpaşa ve Karacabey’ de yaşayan çiftçilerin yolun, üretim çeşidi üzerindeki etkilerini karşılaştırmak için yapılan t testi sonrasında Mustafakemalpaşa çiftçileri yolun üretim çeşidi üzerinde etkisi olduğunu buna karşın yol yönünden herhangi bir farklılık olmadığından araziye her zaman ulaşabilen ve bunun için istediği ürünü ekebilen Karacabey çiftçileri için yolun üretim çeşidi üzerinde bir etkisi olmadığını ifade etmişlerdir (t0.05 : 170=5.045).
Arazi toplulaştırması çalışmalarının uygulanması ile parsellerin büyümesi ve ideal geometrik şekillerin sağlanması sonucunda, tarla içi sulama, drenaj ve yol ağı, arazi tesviyesinin planlanması ve uygulanması kolaylaşmakta, hemen hemen bütün parseller bu hizmetlerden yararlanabilmektedir.
Arazi toplulaştırması uygulanmış olan Karacabey ilçesi köylerinde arazi toplulaştırması çalışması yürütülmeden önce birim alana düşen parsel sayıları ortalama 1.78 adet/ha iken toplulaştırma çalışması sonrasında 0.63 adet/ha bulunmuştur. Arazi toplulaştırması çalışması ile birlikte Karacabey ilçesi çalışma alanı kapsamındaki köylerde, parsel dağılımları üzerinde olumlu bir etki yapmış, parsel sayılarını azaltmış ve alansal dağılımlarını büyütmüştür. Buna karşın arazi toplulaştırması uygulanmamış olan Mustafakemalpaşa ilçesi köylerindeki birim alana düşen parsel sayıları ortalama
1.81 adet/ha bulunmuştur.
Arazi toplulaştırması ile mülkiyete müdahale edilebilmesi, kırsal alanın bir bütün olarak yeniden düzenlenebilmesini sağlamaktadır. Çalışmada arazi sahipliği durumunun analizi sonucunda, arazi toplulaştırmalı alan olan Karacabey ilçesi çalışma alanındaki parsellerin % 96.41’i şahıs arazisi iken Mustafakemalpaşa ilçesi çalışma alanındaki parsellerin % 87.59’u şahıslar üzerine kayıtlıdır.
Arazi toplulaştırma çalışmasının parsellerin en/boy oranı üzerine olan etkisini belirleyebilmek için yapılan analiz sonucunda parsellerin en/boy oranlarının 1/1 – 1/2 arasında değiştiği, parsel şekillerinin arazi toplulaştırmasız alana göre çok daha düzgün olduğu görülmüştür. Parsel şeklini karakterize etmede yaygın olarak kullanan bir indeks olan fraktal büyüklük (FD), arazi toplulaştırmalı alanda 1.35-1.40 değerleri arasında yoğunlaşırken arazi toplulaştırmasız alanda bu indeks 1.30-2.30 değerleri arasında yoğunlaşmıştır. Arazi toplulaştırmalı alanda parsel boyutlarının artmasıyla parsel şekilleri kare ve kareye yakın olduğu ve homojen bir şekilde dağıldığı görülürken, arazi toplulaştırmasız alanda parsel boyutlarının küçüklüğü ve şekillerinin düzensiz olduğu, ince uzun parsel şekillerinin yoğunluğu görülmektedir. Arazi toplulaştırması ile yeni dağıtım planında her işletmeye mümkün ise tek parsel olacak şekilde, parsel en/boy oranları optimum düzeyde sağlayan düzgün şekilli ve yol ve sulama sistemi ağından her parsel yararlanacak şekilde olması istenir. Ancak buna her zaman ulaşmak mümkün değildir. Birçok işletmenin sahip olduğu arazi çok azdır. Bu ise yeniden dağıtım sonrası, örnek çalışma alanında da görüldüğü gibi uygun olmayan şekilli parsellerin (şerit biçiminde) meydana gelmesine yol açmaktadır. Ancak toplulaştırmada amaç bu küçük işletmelerinde hem yol hem de sulama sistemi ağından faydalanacak şekilde optimum büyüklükte parseller oluşmasını sağlamak olmalıdır. Bu amaçla küçük işletmeler için daha küçük blok genişlikleri planlanmaktadır.
Karacabey ilçesi köylerinde sulama amaçlı sulama sisteminden yararlanan parsel sayısı ortalama %90.49 iken Mustafakemalpaşa ilçesi köylerinde bu değer ortalama
%27.24’tür. Mustafakemalpaşa köylerinde suyun yetersiz kaldığı gibi bazı durumlarda çiftçi sulama amaçlı drenaj kanalından da faydalanabiliyor. Karacabey ilçesi köylerinde
sulama amaçlı drenaj kanalından yararlanan parsel ortalaması %0.24 iken, Mustafakemalpaşa ilçesi köylerinde bu değer ortalama %34.16’dır.
Arazi toplulaştırması uygulanmamış olan alanlarda sulama şebekesinde suyun iletimi, suyun sistemde paylaşımı, suyun sisteme verilmesi esnasında personel kullanımı, personelin araziye gidişleri, aşağı köylere su verilmesi buna karşın yukarı köylerde su israfı, gece sulamasının yönetimi, çiftçiye adil su verilmesi durumu, su ücretlerinin tahsilatı, üretim deseni ve sulama programlamaları, suyun tasarruflu kullanımı durumu gibi oldukça önemli olan sorunlar, arazi toplulaştırması uygulanmış olan alanlarda en aza indiği, yapılan anketlerden belirlenmiştir. Öncelikle arazi toplulaştırmasının uygulanmasıyla birlikte, yetersiz olan personel sayısının yeterli hale gelmesi, açık olan sistemin kapalı sisteme dönüştürülmesi, çiftçilerin suyu tasarruflu kullanmaya teşvik edilmesi gibi önlemlerin alınmasıyla, sulama yönetimi daha zevkli ve kolay hale gelecektir.
Mevcut sulama, drenaj ve yol sistemi bilgilerinin sorgulanması, değerlendirilmesi coğrafi bilgi sistemi ortamında gerçekleştirilmiştir. Buna göre arazi toplulaştırmalı alan olan Karacabey’de birim alana düşen yol ağı uzunluğu 52.14 m/ha iken bu değer arazi toplulaştırmasız alan olan Mustafakemalpaşa’da 31.66 m/ha’dır. Aynı şekilde arazi toplulaştırmalı alanda birim alana düşen sulama ağı uzunluğu tersiyer bazında 30.11m/ha, drenaj ağı uzunluğu 3.24m/ha iken, arazi toplulaştırmasız alanda birim alana düşen sulama ağı uzunluğu tersiyer bazında 19.71m/ha, drenaj ağı uzunluğu 3.82m/ha bulunmuştur.
Karacabey’de yoldan doğrudan yararlanamayan parsel sayısı sadece 97 adet iken ve toplam çalışma alanının % 0.72’ini oluştururken, Mustafakemalpaşa’da yola doğrudan cephesi olmayan parsel sayısı 6018 adet olup, toplam çalışma alanının % 44.73 oluşturduğu görülmektedir.
Çalışmada, coğrafi bilgi sisteminin desteği ile arazi kullanım durumunun analizi, tüm çalışma alanı veya bireysel köylere yönelik genel arazi kullanım durumu ve parsel düzeyindeki arazi kullanım durumu değerlendirilmiştir. Toplulaştırma ile her parsele
ulaşan sulama sistemi sonucu çalışma kapsamı Karacabey köylerinin % 60’ına yakın sebze üretimi yaparken çalışma koşullarının, parsellere ulaşım ve parsellere su götürme zorluğundan dolayı toplulaştırmasız Mustafakemalpaşa köylerinin % 15’i sebze üretimi yapmaktadır.
Çalışmada coğrafi bilgi sistemlerinin yanında özellikle kırsal yerleşim ve kırsal görünümün belirlenmesi ve değerlendirilmesinde uzaktan algılama yöntemlerinden yararlanılmıştır. Uzaktan algılama yöntemiyle çalışma alanının değerlendirilmesinde özellikle arazi toplulaştırması çalışmasının doğal yapıyı tahrip ettiği belirlenmiştir.
Çevre korunması çok yönlü ve kapsamlı çalışma olup ancak bu konularda uzmanlaşmış sorumlu kuruluşların belli bir disiplin içerisinde ve birlikte çalışmalarıyla yürütülebilir.
Doğal dengedeki olumsuz değişmeler ve tehlikeli durumlar arazi toplulaştırma çalışmalarının çevre korunmasına yönelmesine dolayısıyla değişik ve yeni görevler yüklenmesine neden olmuştur. Çünkü toplulaştırma ile zaten doğal çevreye olumlu ve olumsuz bazı müdahaleler yapılmaktadır. Yapılan bu müdahalelerle birlikte çevre korunması yönünden gerekli önlemlerde alınabilir ve bu önlemlere yardımcı olunabilir.
Toplulaştırma yasasıyla, kırsal çevre düzenlemesinin toplulaştırma ile birlikte yapılma zorunluluğu sağlandığında önceden hazırlanan bir çevre planlamasının gerçekleştirilmesi kolaylaşabilir. Çünkü çevre planlamasının büyük oranda yol ve suya ilişkin önlemlere gereksinmesi vardır. Toplulaştırma ile yol ve suya ilişkin önlemler göz önünde tutulduğuna göre çevre düzenlemenin bu kısmı toplulaştırmanın bir parçasını oluşturabilir.