Sonuç

Uyarlama sürecinin başlangıcında uzman görüşleri alınarak envanterin çevirisi yapıldıktan sonra 20 kişi ile pilot uygulama yapılmıştır. Bu aşamadan sonra online anket yoluyla 15-65 yaş aralığında 430 kişiden veri toplanmıştır ve geçerlik-güvenirlik analizleri bu örneklem ile analiz edilmiştir. Geçerlik analizlerinde yapı geçerliğini test etmek için açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi, ölçüt ölçek geçerliğini test etmek için Kabul ve Eylem Formu-II ve Philadelphia Farkındalık Ölçeği; güvenirlik analizlerinde ise Cronbach’s alpha iç tutarlık, test-tekrar test ve iki yarı güvenirlik yöntemleri kullanılmıştır. Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi uygulanabilmesi için gerekli sayıltılar test edilerek veri setinin analize uygun olduğu tespit edilmiştir. Bu aşamadan sonra analize alınan veri seti üzerinde açıklanan toplam varyans tablosu incelenerek envanterin faktör yapısı hakkındaki ilk değerlendirme yapılmıştır. Bu noktada analiz bulguları envanterin iki faktörlü yapısına işaret ettiği için bu basamaktan sonra yapılan analizler bu durum göz önünde bulundurularak yapılmıştır. Faktör yapısının yorumlanabilmesi için promax rotasyona tabi tutularak bu aşamada düşük veya binişik yüklü maddelere karar verilmiştir. Hambleton ve Patsula (1999) tarafından da belirtildiği üzere benzer yapıları tüm dünyada aynı maddelerle ölçmek mümkün değildir ve yapıların ve ifadelerin genelgeçer olduğu düşüncesi zaman zaman yanlış bir tutum göstergesi olmaktadır. Bu durum ifadelerin düzenlenmesini gerektirmektedir. Bu sebeple yapılan analiz sonucunda 1. aşamada 43. (Bazı

71

düşüncelerimin anormal veya kötü olduğuna ve bu şekilde düşünmemem gerektiğine inandım.), 33. (Hoş olmayan anılar aklıma geldiğinde onları aklımdan çıkarmaya çalıştım.), ve 32. (Hoş olmayan duygular hissettiğimde dikkatimi dağıtmaya çalıştım.); 2. aşamada ise 35. (Düşünmek istemediğim bir şey olsaydı, aklımdan çıkarmak için birçok şey denerdim.) ve 31. (Kötü bir an yaşadığımda, onu uzaklaştırmak için dikkatimi dağıtmaya çalıştım.) maddeler binişik madde yükü sebebiyle analizden çıkarılmıştır. Bu maddelerin çıkarılmasıyla envanterin açıkladığı toplam varyans %50,8 olarak bulunmuştur. Envanterin orijinal formuna bakıldığında bu oranın %54 olduğu görülmektedir. Dolayısıyla orijinaline yakın bir sonuç elde edildiğini söylemek mümkündür. Ayrıca ölçekte yer alan maddelerin dağılımının orijinal formu yakın olduğu gözlendiği için ölçek faktörlerinde isim değişikliği yapılmaksızın orijinaliyle tutarlı olarak “psikolojik esneklik” ve “psikolojik katılık” faktörleri olmak üzere isimlendirme yapılmıştır. Psikolojik esneklik faktörünün madde yük değerleri 0,819- 0,602; psikolojik katılık faktörünün madde yük değerleri 0.810-0.492 arasında değişmektedir. Orijinal formda bu değerlerin sırasıyla 0.889-0.742 ve 0.897-0.704 şeklinde olduğu görülmektedir. Dolayısıyla ölçek maddelerinin Türkçe formda daha geniş bir faktör yükü aralığında yer aldığı söylenebilir. Karakuş ve Akbay (2020) tarafından Türkçeye uyarlanan Psikolojik Esneklik Ölçeğinde ise madde faktör yüklerinin 0.47 ve 0.81 aralığında olduğu ve bu değerlerin bu araştırma sonuçları ile tutarlı olduğu görülmektedir.

Açımlayıcı faktör analizi ile örtük yapısı belirlenen ölçek doğrulayıcı faktör analizine alınmıştır. Model uyumluluğunu incelemek için yapılan analizler sonucunda; χ2_{/df (2,34), RMSEA (0.07), NFI (0.93), NNFI (0.90), CFI (0.97), IFI (0.95), RFI}

(0.90), GFI (0.87), AGFI (0.85) olmak üzere elde edilen uyum indeksi değerlerinde herhangi bir sorun olmadığı gözlemlenmiştir. Bu aşamadan sonra yapılan path analizinde de kırmızı ile işaretlenmiş t değerinin olmaması bu durumu destekler niteliktedir ve AFA ile elde edilen yapının DFA ile doğrulandığını söylemek mümkündür. Ölçüt ölçek olarak kullanılan Yavuz ve diğerleri (2016) tarafından Türkçe uyarlaması yapılan Kabul ve Eylem Formu-II’ye ait uyum indeksleri RMSEA (0.07), SRMR (0.021), CFI (0.97), GFI (0.97), NFI (0.96) olarak bulunmuştur. Benzer yapıları ölçen bu ölçme araçları arasında uyumlu sonuçlar elde edildiği görülmektedir. Ölçek güvenirliğini test etmek için Cronbach’s alpha, iki yarı güvenirlik (split- half) ve test-tekrar test yöntemleri kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda

72

Cronbach’a alpha iç tutarlılık değerinin 0.95; iki yarı güvenirlik yöntemi Sperman- Brown 0.90, Guttman split-half 0.90 değerleri elde edilmiştir. Ölçme araçlarının 0.70 üzerinde güvenirlik değerine sahip olması gerekmektedir. Bu analiz sonucunda elde edilen bu değerlerin güvenirlik için istenen düzeyde olduğu görülmektedir. Yavuz ve diğerleri (2016) Kabul ve Eylem Formu-II Cronbach’s alpha iç tutarlılık değerinin 0.88, Karakuş ve Akbay (2020) 0.79 olduğu görülmektedir. Ben-Itzhak ve diğerleri (2014) tarafından geliştirilen psikolojik esnekliği ölçmek için kullanılan 20 maddelik ölçme aracının iç tutarlılık değeri 0.91 bulunmuştur. Bu çalışmadan elde edilen Cronbach’s alpha değerinin benzer yapıları ölçen bu araçlar ile yakın değerlere sahip olması geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğunu göstermektedir. Ölçek alt boyutları için yapılan analizde psikolojik esneklik alt boyutları iç tutarlık değeri; kabul 0.85, an’da olma 0.84, bağlamsal benlik 0.87, ayrışma 0.87, değerler 0.86, değer yönelimli eylemler 0.86 ve psikolojik esneklik boyutu 0.97 olarak bulunmuştur. Çalışmanın orijinal formunda yer alan psikolojik esneklik alt boyutları iç tutarlık değeri; kabul 0.90, an’da olma 0.91, bağlamsal benlik 0.89, ayrışma 0.91, değerler 0.91, değer yönelimli eylemler 0.93 ve psikolojik esneklik boyutu 0.91 olarak bulunmuştur. Bu bulgulara göre yapılan bu uyarlama çalışması sonucunda elde edilen Cronbach’s alpha değerlerinin orijinal alışma ile tutarlık gösterdiğini söylemek mümkündür. Karakuş ve Akbay (2020) tarafından yapılan Psikolojik Esneklik Ölçeği uyarlama çalışmasında psikolojik esneklik alt boyutları Cronbach’s alpha değerleri; değerler ve değerler doğrultusunda eylemler 0.84, an’da olma 0.60, kabul 0.72, bağlamsal benlik 0.73 ve ayrışma 0.59 olarak bulunmuştur. Çok Boyutlu Psikolojik Esnekliik Envanteri uyarlaması sonucunda psikolojik esneklik alt boyutlarında ve psikolojik esneklik boyutunda elde edilen iç tutarlık değerlerinin daha yüksek olduğu görülmektedir. Ayrıca Çok Boyutlu Psikolojik Esneklik Envanterinin uyarlaması sırasında 15-65 yaş aralığındaki bir örneklem ile çalışılmıştır. Bu örnekleme dahil olan ergenlik ve ilk yetişkinlik dönemindeki bireyler ile Psikolojik Esneklik Ölçeğine göre daha geniş yaş aralığını kapsamaktadır.

Psikolojik katılık alt boyutları iç tutarlılık değerleri; an’la temasın yitirilmesi 0.85, kavramsal benlik 0.80, birleşme 0.87, değerlerle temasın yitirilmesi 0.84, işlevsiz davranış 0.84 ve psikolojik katılık boyutu psikolojik katılık 0.95 olarak bulunmuştur. Envanterin orijinal formunda ise psikolojik katılık alt boyutları alpha değerleri; yaşantısal kaçınma 0.90, an’la temasın yitirilmesi 0.95, kavramsal benlik 0.94,

73

birleşme 0.95, değerlerle temasın yitirilmesi 0.87, işlevsiz davranış 0.93, psikolojik katılık boyutu 0.90 olarak bulunmuştur. Yapılan uyarlama çalışmasında yaşantısal kaçınma boyutunda yer alan 5 maddeden 4’ü madde faktör yükleri binişik olması sebebiyle analizden çıkartılmıştır dolayısıyla bu alt boyutun iç tutarlılık değeri salt hesaplanamamıştır. Ancak çalışmanın orijinalinde elde edilen psikolojik katılık iç tutarlılık değeri ile (0.90), bu uyarlama çalışmasında elde edilen psikolojik katılık boyutu iç tutarlılık değerinin (0.95) birbirine yakın oldukları görülmektedir. Bu durum alt boyutların ve boyutların istenilen güvenirlik düzeyinde olduklarını göstermektedir.

Ölçek güvenirliğini belirlemek için 60 kişi ile 3 hafta arayla yapılan tekrar test uygulaması sonucunda iki uygulama arasında 0.94 korelasyon bulunmuştur. Literatürde iki uygulama arasındaki korelasyonun en az 0.70 olması beklenirken bu değerin 1’e olabildiğince yakın olması istenmektedir (Robinson vd., 1991). Bu araştırmada da iki uygulama arasında 0.94 korelasyon elde edilmesi ölçme aracının tutarlı olduğuna işaret etmektedir.

Geçerliği test etmek için yapılan ölçüt ölçek geçerliği sonucunda psikolojik esneklik boyutu ile KEF-II arasında -0.26 değerinde negatif, psikolojik katılık ile 0.65 değerinde pozitif ve 0.01 düzeyinde anlamlı korelasyonlar bulunmuştur. Özgün çalışmada da bu değerlerin sırasıyla -0.59 ve 0.87 olduğu görülmektedir. Dolayısıyla elde edilen geçerlik korelasyon değerlerinin hem orijinal çalışmaya yakınlığı hem de beklenildiği üzere benzer yapılar arasında pozitif, zıt yapılar arasında negatif korelasyon değerleri elde edilmesi sebebiyle uygun olduğunu söylemek mümkündür. Elde edilen tüm bulgular sonucunda Çok Boyutlu Psikolojik Esneklik Envanteri, 30 madde psikolojik esneklik ve 25 madde psikolojik katılık olmak üzere 2 boyuttan ve toplamda 55 maddeden oluşan 6’lı Likert tipinde bir ölçme aracıdır. ÇBPEE’de alınan yüksek puanlar bağlı bulunduğu yapının yüksek işlerlikle çalıştığı hakkında bilgi vermektedir. Bir diğer ifade ile psikolojik esneklik alt boyutlarından ve dolayısıyla psikolojik esneklik boyutundan alınan yüksek puanlar yüksek düzeyde psikolojik esnekliği; psikolojik katılık alt boyutlarından ve bunun sonucu olarak psikolojik katılık boyutundan alınan yüksek puanlar yüksek düzeyde psikolojik katılığı ifade etmektedir. Psikolojik esneklik boyutunda alınabilecek en düşük puan 30, en yüksek puan 180; psikolojik katılık boyutundan alınabilecek en düşük puan 25, en yüksek puan 150 olarak belirlenmiştir. Yapılan AFA, DFA, geçerlik ve güvenirlik

74

analizlerinin tamamı yapılan bu uyarlama çalışması ile elde edilen ölçme aracının geçerli ve güvenilir olduğunu göstermektedir.