Araştırmada elde edilen bulgulara göre kamu yöneticileri kendilerini - Sözlerini tutmak,
- Doğruyu söylemek,
- Kişisel Seçimlerinin sorumluluğunu almak
alanlarında yüksek düzeyde etik açıdan yeterli görmektedirler. En yüksek ortalama puana sahip olan “Sözlerini Tutmak” boyutu aşağıdaki maddelerden oluşmaktadır:
- Birisi benden bir sır tutmamı isterse, tutarım,
- Arkadaşlarım ve meslektaşlarım sözümü tutacağım konusunda bana güvenebileceklerini bilirler,
- Bir şey yapmayı kabul ettiğimde, daima yerine getiririm,
- Bir durum nedeniyle bir sözümü tutamayacaksam, anlaşmayı yeniden görüşmek üzere ilgili kişilere danışırım.
Diğer taraftan kamu yöneticileri kendilerini, - Başkalarının yanlışlarını affedebilmek,
- Başkalarına hizmet sorumluluğunu kucaklamak, - Kendi yanlışlarını affedebilmek,
alanlarında düşük düzeyde etik açıdan yeterli görmektedirler. Bu durum varlık sebebi kamu hizmeti ve başkalarına hizmet sorumluluğu olan kamu yöneticileri için beklenenin aksine bir durumdur.
Bu sonuçlara göre kamu yöneticileri kendilerini dışa dönük, ilkesel ve tutarlı davranışlar sergileyen bireyler olarak görmektedirler. Kamu hizmeti görevinde bulunan görevlilerin üst düzey insani ilişkilere sahip, sabırlı, iletişim becerileri ve tolerans seviyelerinin yüksek olması gerekmektedir.
Araştırma sonuçlarına göre yöneticiler başkalarını affetmek ve başkalarına hizmet sorumluluğunu üstlenmek konularında kendilerini etik açıdan yeterli görmemektedirler. Bu durum kamu hizmet bilinci konusunda boşlukların olduğu şeklinde yorumlanabilir. Kişisel gelişimin temel ilkelerinden birisi zayıf olan niteliklerin, sahip olunan güçlü yönlerin kullanılarak geliştirilmesidir. Bu ilkeden hareketle katılımcıların kendilerini başarılı gördüğü; sözlerini tutmak, doğruyu söylemek ve kişisel seçimlerinin sorumluluğunu almak boyutları üzerinden yöneticilerin etik ve sosyal yeterlilikleri ile etik zekâlarını geliştirecek çalışmalar yapılmalıdır.
İş hayatında çalışanların büyük kısmı çok zeki, kabiliyetli ve birçok alanda başarılı fakat etik konularda zayıf insanlarla çalışmayı tecrübe etmiştir. Günümüzde kronizm, patronaj, klientelizm, favoritizm ve nepotizm kavramlar çok sık karşılaşmaktayız. Bunların aksine en iyi liderler uzun süreli kişisel ve organizasyonel başarılarında etik zekânın gizli silahları olduğunu bilmelerine rağmen, sistematik şekilde gelişen etik zekâya gereken önemi vermemişlerdir.
Bilişsel zekâ ve teknik zekâ iyi bilinen, uygulamalara konu olan ve çok çalışılan zekâ türleridir. Bir yöneticinin başarısında bu zekâ
türlerinin önemi inkâr edilemez ve bunlar yeterliliğin ilk basamağı olarak adlandırılırlar.
Yöneticiler rekabette öne çıkmak için fark yaratan yeterlilikler olarak adlandırdığımız farklı türde zekâlar geliştirmelidirler. Etik kararlar vermek, etik açıdan doğru olanı tercih etmek ve nihayetinde etik açıdan yeterli olmak için yasalar, yazılı olmayan kurallar ve normlar tarafından sıkıca bağlanmış durumda olmalarına rağmen yöneticiler sık sık yoldan çıkabilmektedir.
Her insanın özünde etik pusulalarını oluşturan değerler bulunmaktadır. Bilişsel gelişim literatüründe “ses bulaşması” olarak bilinen bir fenomen bu değerlere örnek olarak gösterilebilir. Bir hastanenin yeni doğan ünitesinde bir bebek tek başına ağlamaz. Biri ağlamaya başladığında diğerleri de ona katılır. Psikologlar bu davranışı "yeni doğanın tepki verici ağlaması" olarak adlandırmaktadır. Yeni dünyaya gelen bebek, ağlayan diğer bebeğin zor durumuna tepki vermek adına ağlamaktadır. Çünkü aynı bebeklerin kendi ağlama seslerini kayıttan duyduklarında ağlamadıkları görülmüştür. Bu durumun açıklaması doğuştan itibaren insanda var olan empati kapasitesi ile yapılmaktadır. Bebeklerin kendilerinden bağımsız olarak başkalarının da var olduğunu bilmeleri ve onların da farklı ihtiyaçları olduğunu anlamaları empati yeteneğinin doğuştan itibaren insanlarda varlığına kanıt olarak gösterilmektedir. Ancak sadece başkalarının da duyguları ve fiziksel ihtiyaçları olduğunu bizden tamamen bağımsız olduğunu anlamak tek başına insanları etik varlıklar yapmaya yetmemektedir.
Etik zekâ geliştirildikçe, sadece iş hayatında değil günlük yaşamada ve toplumsal hayatta kişisel açıdan refah düzeyinin artması beklenir. İş hayatında kaçınılmaz meydan okumalar, mücadeleler ve ikilemler olacaktır. Etik pusulalara bağlı kalmak, hayatın kaçınılmaz mücadelelerini ortadan kaldırmayacaktır. Bazı durumlarda yanlış kararlar ve sapmalar olabilir ancak her zaman etik yolda kalmak tatmin edici olacak ve profesyonel ödüller sunacaktır.
Etik zekâ sürdürülebilir mesleki başarının tek belirleyicisi değildir. Bunun yanı sıra, sağlam mesleki becerilere ve insanların talep edeceği ürünün üretilmesi veya hizmetin sunulması gerekmektedir. Diğer taraftan siyasi, politik, toplumsal veya ekonomik krizlerde etik zeka kurumların ani iniş çıkışlar ve çalkantılar yaşamasını engellemeyecektir. Ancak sürdürülebilir bir başarı ve uzun soluklu işler için her zaman etik zekâya ihtiyaç olacaktır. Etik zekânın üst seviyede ve ön planda olduğu çalışma ortamlarında daha etkili örgütlenmeler oluşacaktır.
Başarılı liderlerin birçoğu üstün etik zekâya sahip kişilerdir. Fakat bu liderlerden sadece çok azı etik açıdan deha olarak nitelendirilebilir. Yöneticilerin belki de tamamı zaman zaman hata yapabilir ve genellikle mesleklerinin ilk yıllarında daha sık etik dışı kararlar vermiş ve yanlışlıklar yapmışlardır. Ancak liderlik vasıflarına sahip olan yöneticiler bu hatalardan ders çıkararak yollarına devam etmişlerdir.
Unutulmamalıdır ki etik yeterlilik, sadece temel yönetim becerilerine sahip olmak ile gerçek bir profesyonellik duygusuna sahip olmak arasındaki temel ayırt edici unsurdur.
KAYNAKLAR
Agarwal, J. and Malloy, D. C. (1999), “Ethical Work Climate Dimensions in a Not-For-Profit Organization: An Empirical Study”, Journal of Business Ethics, Vol. 20 No. 1; 1-14.
Alkadry, M. G. and Witt, M. T. (2009). Abu Ghraib and the normalization of torture and hate. Public Integrity, 11(2), 135– 154.
Alkan, P., D. (2016) Etik Liderlik, Derin yayınları
Avrupa Komisyonu, (2010). Explaining the European Qualifications Framework for lifelong learning. Retrieved from http://ec.europa.eu/ploteus/sites/eac‐eqf/files/brochexp_en.pdf Aydın, P., İ. (2012) . Yönetsel Mesleki ve Örgütsel Etik. Ankara:
PEGEM.
Bar-On, R.,and Parker, J. D. A. (Eds.). (2000). The handbook of emotional intelligence: Theory, development, assessment, and application at home, school, and in the workplace. Jossey-Bass.
Begley, A. M. (2005). Practicing virtue: A challenge to the view that a virtue centered approach to ethics lacks practical content. Nursing Ethics, 12, 622–637.
Benton, M. (2018). Saving” the city: Harland Bartholomew and administrative evil in St. Louis. Public Integrity, 20(2), 194– 206.
Borba, M. (2001). Building Moral Intelligence, The Seven Essential Virtues that Teach Kids to Do the Right Think. San Francisco, Jossey Bass.
Brown M. E. and Trevino L. K., (2006), "Ethical Leadership: A Review and Future Directions", The Leadership Quarterly 17, 595–616.
Brown M. E. ve Trevino L. K., (2005), “Ethical Leadership: A Social Learning Perspective for Construct Development and Testing”, Organizational Behavior & Human Decision Processes, Vol.97, No.2, pp. 117–134.
Brytting T. 2001. To be like God? – Moral Competence in Work Life. Liber, Malmö
Buchanan, A., (1996). Toward a Theory of the Ethics of Bureaucratic Organizations, Business Ethics Quarterly, 6, 419-440.
Cheetham, G. , and Chivers, G. (1996). Towards a holistic model of professional competence. Journal of European Industrial Training, 20, 20–30.
Coles, R. (1997). The moral intelligence of children. Crown Publishing Group/Random House.
Çadırcı, M. (1997), Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, TTK Yayınları, Ankara.
Çobanoğlu N., (2009), “Kuramsal ve Uygulamalı Tıp Etiği”, Ankara, Efil Yayınevi.
De Schrijver, A. and Maesschalck, J. (2013). A new definition and conceptualization of ethical competence.
Den Hartog, D. N., De Hoogh A. H. B., (2009), “Empowerment and leader fairness and integrity: Studying ethical leader behavior: From a levels-of-analysis perspective”, European Journal of Work and Organizational Psychology, 18, 199-230.
Dow, L.R., 1998, ‘Growing up happy: Aristotle’s theory of moral education’, Doctoral thesis, University of Toronto, Ontario. Drucker, Peter F.. (2011). The Daily Drucker : 366 Days of Insight
and Motivation for Getting the Right Things Done. . New York: Harper Collins
Dryburgh, M. M. (2009). Personal and policy implications of whistle-blowing: The case of Corcoran State Prison. Public Integrity, 11(2), 155–170.
Dupoux, E., & Jacob, P. (2007). Universal moral grammar: A critical appraisal. Trends in Cognitive Sciences, 11(9), 373–378.
Emmons, R. A. (2000). Is spirituality an intelligence? Motivation, cognition, and the psychology of ultimate concern. International Journal for the Psychology of Religion, 10(1), 3–26.
Engelbrecht, A. and Hendrikz K. (2020) Influence of moral intelligence, principled leadership and trust on organisational citizenship behaviour South African Journal of Economic and Management Sciences | Vol 23, No 1
Eriksson, S. , Helgesson, G. , & Höglund, A. T. (2007). Being, Doing and Knowing: Developing Ethical Competence in Healthcare. Journal of Academic Ethics, 5, 207–216.
Ersoy N. M., (1997), “Adalet Alanında Çalışan ve Bu Konuda Eğitim Görenlerin Ahlaki Gelişim Evrelerinin İncelenmesi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi. Frankel, M. S. (1989). Professional codes: Why, how and with what
impact? Journal of Business Ethics, 8, 109–115.
Frederick W. C., Davis K., Post J. E., (1988), "Business and Society", McGraw-Hill Publishing Company, New York.
Gardner, H. (1983). Frames of Mind: The Theory of Multiple Intelligences (First Edit). Basic Books.
Gardner, H. (1998). A multiplicity of intelligences. Scientific American, 9, 19-23.
Gardner, H. (2011). Frames of mind: The theory of multiple intelligences. Hachette Uk.
Gastmans C. 2002. A fundamental ethical approach to nursing: Some proposals for ethics education. Nursing Ethics, 9(5).
Gaudine, A. and Thorne, L. (2001) Emotion and Ethical Decision-Making in Organizations. Journal of Business Ethics 31, 175– 187
Goleman, D. (1995). Emotional intelligence. Bantam Books, Inc. Goss, P. R. (1996). A Distinct Public Administration Ethics, Journal
of Public Administration Research and Theory, Volume 6, Number 4.
Gottfredson, L. S. (2004). Schools and the g factor. The Wilson Quarterly (1976-), 28(3), 35-45.
Grundstein-Amado R. Ethical Decision Making Processes in the Health Care System. (Dissertation), Toronto: University of Toronto, 1990.
Hass, A., 1998, Doing the right thing, Pocket Books, New York, NY.
Hitt W. D., (1990), “Ethics and Leadership: Putting Theory Into Practice”, Colombia, Battelle Press.
Jones, T.: 1991, ‘Ethical Decision-making by Individuals in Organization: An Issue-contingent Model’, Academy of Management Review 16(2), 366-395.
Jormsri P, Kunaviktikul W, Ketefian S, Chaowalit A. 2005. Moral competence in nursing practice. Nursing Ethics, 12(6), 582-594
Josephson, M. S. (2004). Being good: Easier said than done. In M. S. Josephson & W. Hanson (Eds.), The power of character:
Prominent Americans talk about life, family, work, values and more (pp. 7–15).
Kang J., (2009), "Antecedents and Consequences of Ethical Leadership Of Public Relations Practitioners", Yayınlanmamış Doktora Tezi, The University of Alabama.
Karalar R., (2001), “Genel İşletme”, Anadolu Üniversitesi Yayın No: 1268, Açıköğretim Fakültesi Yayın No: 704, Eskişehir.
Karasu, K. (2001), Profesyonelleşme Olgusu ve Kamu Yönetimi, Ankara Mülkiyeliler Vakfı.
Kavathatzopoulos, I. (2003). The use of information and communication technology in the training for ethical competence in business. Journal of Business Ethics, 48, 43–51. Keleş R., Ertan B., (2002), “Çevre Hukukuna Giriş”, İmge Kitabevi
Yayınları.
Kish-Gephart, J., Harrison, D. A. and Trevino, L. K. (2010). Bad apples, bad cases, and bad barrels: Meta-analytic evidence about sources of unethical decisions at work. Journal of Applied Psychology, 95(1), 1–31.
Koçak, S. ve Yüksel, G . (2010). Türk Kamu Yönetiminde Etik ve Kamu Görevlileri Etik Kurulu . Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi , (2) ,73-96.
Kohlberg L., (1976), “Moral Stages and Moralization: The Cognitive-Developmental Approach”, Moral Development and Behaviour,
Theory, Research and Social Issues, (Ed. T. Lickona), New York.
Koontz H., (1986), “Essential of Management”, New York: McGraw Hill Inc.
Köylü, M. (2012). Dünya Dinlerinde Ahlak, Dem Yayınları, İstanbul. Kraakman, R., Armour, J., Davies, P., Enriques, L., Hansmann, H.
B., Hertig,G., Hopt, K,J.,
Kurtz, R. S. (2014). Organizational deviance, integrity, and regulation. Public Integrity, 17(1), 75–89.
Laudon K., Laudon J., (1996), “Management Information Systems-Organization and Technology”, Prentice-hall, Inc.
Lechasseur, K., Caux, C., Dollé, S., & Legault, A. (2018). Ethical competence: An integrative review. Nursing Ethics, 25, 694 - 706
Lennick, D. ve Kiel, F. (2005). Etik Zeka, İş Performansının Artırılması ve Liderlik Başarısı, (Moral Intelligence 2.0: Enhancing Business Performance and Leadership Success in Turbulent Times), Soyak Yayınları
Lind, G. 2016. How To Teach Morality. Promoting Deliberation and Discussion, Reducing Violence and Deceit. Berlin: Logos Verlag.
Maheshwari S. K., Ganesh M. P., (2006), "Ethics in Organizations: The Case of Tata Steel", Vikalpa, Vol: 31, No:2, April-June 2006, pp.75-87.
Martinez, M. E. (2013). Future Bright: Bir Dönüştürücü İnsan Zekası Vizyonu, Oxford University Press, Incorporated
Mayer D. M., Kuenzi M., Greenbaum R. L., (2010), ”Examining the Link Between Ethical Leadership and Employee Misconduct: The Mediating Role of Ethical Climate”, Journal of Business Ethics, Vol. 95, pp. 7–16.
Mayer, J. D., & Salovey, P. (1997). What is emotional intelligence? In P. Salovey & D. J. Sluyter (Eds.), Emotional development and emotional intelligence: Educational implications
Mayer, J. D., and Salovey, P. (1993). The intelligence of emotional intelligence. Intelligence, 17(4), 433–442.
McHugh F. P., (1992), “İş Ahlakı”, çev.: L. Bacaksız, İstanbul, TÜSİAD Yayınları.
Menzel, D. C. (2015). Research on ethics and integrity in public administration: Moving forward, looking back. Public Integrity, 17(4), 343–370.
Miao Q., Newman A., Yu J., Xu L., (2013), "The Relationship Between Ethical Leadership and Unethical Pro-Organizational Behavior, Linear or Curvilinear Effects?", Journal of Business Ethics.
Musselman V. A., Hughes E. H., (1977), “Introduction to Modern Business”, Prentice Hall İnternational Inc., New Jersey
Narvaez, D., 2010, ‘The emotional foundations of high moral intelligence’, New Directions for Child and Adolescent Development 129, 77–94.
Narvaez, D., 2010, The emotional foundations of high moral intelligence, New Directions for Child and Adolescent Development 129, 77–94.
Naumann S. E. and Bennett N., (2000), “A case for procedural justice climate: Development and test of a multilevel model”, Academy of Management Journal, 43: 881-889.
Ömürgönülşen U. and A. Doig, "Special Issue: Corruption, Public Ethics and Changing Cultures," Turkish Studies , vol.13, no.1, pp.5-6, 2012
Paliwal M., (2006), “Business Ethics, New Age Internetional Publishers, New Delhi, 2006.
Park, N. , and Peterson, C. (2006). Moral competence and character strengths among adolescents: The development and validation of the values in action inventory of strengths for youth. Journal of Adolescence, 29, 891–909.
Park, N., Peterson, C. Character Strengths and Happiness among Young Children: Content Analysis of Parental Descriptions. J Happiness Stud 7, 323–341 (2006).
Piaget J., (1967), “Six Psychological Studies”, çev.: A. Tenzer, London, Random House
Piccolo R. F., Greenbaum R., Den Hartog D. N., Folger, R., (2010), "The Relationship between Ethical Leadership and Core Job Characteristics", Journal of Organizational Behavior 31, 259– 278
Pieper A., (1999), “Etiğe Giriş”, çev.: Veysel Atayman-Gönül Sezer, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
Resick C. J., Hanges, P. J., Dickson, M. W., Mitchelson, J. K. (2006), “A cross cultural examination of the endorsement of ethical leadership”, Journal of Business Ethics, 2006, 345-359.
Rest, J. R. (1994) Background: Theory and research, In James R. Rest & Darcia Narváez (eds.), Moral Development in the Professions: Psychology and Applied Ethics.
Rest, J. R. (Ed.). (1986). Moral Development: Advances in Research Theory. Praeger.
Riggio, R. E. (1986). Assessment of basic social skills. Journal of Personality and Social Psychology, 51(3), 649–660.
Rossouw G. J. (2002) Three approaches to teaching business ethics. Teaching Business
Saban M., Atalay B., (2005), “Yönetim Muhasebecileri Açısından Etik ve Etik Davranışın Önemi”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Eylül: 49 – 60
Sabuncuoğlu Z. (Ed.), (2011), “ İşletme Etiği”, Beta Yayınları.
Salovey, P., and Mayer, J. D. (1989-1990). Emotional intelligence. Imagination, Cognition and Personality, 9(3), 185– 211.
Schlegelmilch B. B., Houston J. E., (1988), “Corporate codes of ethics in large UK companies: an empirical investigation of use, content and attitudes”, working paper series, University of Edinburgh, Edinburgh.
Sökmen A., (2003), “Yönetici Etik Davranış Ve Eğitiminin Sınır Birim İşgörenleri Tarafından Değerlendirilmesi: Ankara’daki Dört ve Beş Yıldızlı Konaklama İşletmelerinde Ampirik Bir Araştırma”, Ankara, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
Steinberg S. S. ve Austern D. T., (1996), “Hükümet , Ahlak ve Yöneticiler”, çev.: Turgay Ergun, Ankara, Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Yayınları.
Sternberg, R. J. (1990). Metaphors of mind: Conceptions of the nature of intelligence. Cambridge, MA: Cambridge University Press.
Sucu Y., (2007), "Etik, İş Etiği, Yönetim ve Yönetimde Etik", Etik ve Sosyal sorumluluk Alanında Seçme Yazılar, (ed.: Y., Sucu ve H. Evin), Gazi Kitapevi, Ankara.
Şen M. L.,(2009), “Kamu Görevlileri Etik Rehberi, Ankara.
TDV, (1988). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ahlak Maddesi, TDV Yayınları
Toor S., Ofori G., (2009), “Ethical Leadership: Examining the Relationships with Full Range Leadership Model, Employee Outcomes, and Organizational Culture, Journal of Business Ethics, Vol. 90, pp.533–547.
Trevino L. K., Weaver G. R., (2003). “Managing ethics in business organizations”, Stanford, CA: Stanford Business Books
UN, (2002) International Code of Conduct for Public Officials https://digitallibrary.un.org/record/465754
Velasquez, M. G. (2006). Business ethics: Concepts & cases. Upper Saddle River, N.J: Pearson Prentice Hall.
Visser, B. A., Ashton, M. C., & Vernon, P. A. (2006). Beyond g:
Putting multiple intelligences theory to the test. Intelligence, 34(5),
487-502.
Waterhouse, L. (2006). Inadequate evidence for multiple intelligences,
Mozart effect, and emotional intelligence theories. Educational
Wogaman, J.P., 2011, Christian ethics: A historical introduction, 2nd edn., Westminster John Knox Press, Louisville, KY
World Health Organization. (2012). WHO Global Competency Model. Retrieved from;
http://www.who.int/employment/WHO_competencies_EN.pdf
Yatkın, A. (2015). Kamuda Etik Yönetimi, Nobel Yay.
Yüksel, C. (2010). Siyasette Etik. İstanbul: Bütek (Boğaziçi Üniversitesi Yayınları).
Zohar, D. (2000). A group-level model of safety climate: Testing the effect of group climate on microaccidents in manufacturing jobs. Journal of Applied Psychology, 85(4), 587–596.
ISBN: 978-625-7562-05-8