Balıkesir ili Balya ilçesinde faaliyet gösteren 77 adet süt sığırcılığı iĢletmelerinin 2010– 2011 cari üretim dönemi verilerini kapsayan bu araĢtırmada, süt sığırcılığı faaliyetini yürüten iĢletmelerin sosyo-ekonomik yapıları ve genel nitelikleri ortaya konulmuĢtur. Süt üretim dalının ve iĢletmelerin bir bütün olarak analizi yapılarak, süt maliyetleri ile yıllık ekonomik faaliyet sonuçları incelenmiĢtir. UlaĢılan önemli bulguları Ģu Ģekilde özetlemek mümkündür:
Ġncelenen iĢletmelerde ortalama nüfus 3,83 kiĢidir. Yedi ve daha yukarı yaĢtaki nüfusun okuryazarlık oranı %96,00 olarak belirlenmiĢtir. Atıl iĢgücü oranı %23,75’dir. Ortalama iĢletme geniĢliği 69,61 da olarak belirlenmiĢtir. Söz konusu arazinin %29,63’ü sulu arazidir. Ayrıca yem bitkileri arazisi oranı %29,18 olarak bulunmuĢtur.
ĠĢletmelerin aktif sermayesinin %43,93’ünü toprak sermayesi oluĢturmakla beraber hayvan sermayesinin oranı (besi dâhil) %22,74 oranlarında kalmıĢtır. Pasif sermayenin %82,9’u öz sermayeden oluĢmaktadır. Bu nedenle de borçlanma oranı düĢük, kapital oranları ise yüksek bulunmuĢtur.
Yapılan araĢtırmada her bir iĢletmede ortalama 9,78 baĢ süt ineği bulunduğu belirlenmiĢtir. Ġncelenen iĢletmeler 1-9, 10-30 ve 31-99 baĢtan daha fazla süt sığırına sahip olan iĢletmeler olmak üzere üç büyüklük grubuna ayrılmıĢtır. 1.Grup iĢletmelerde 3,33 baĢ, 2. Grup iĢletmelerde 9,55 baĢ ve 3. Grup iĢletmelerde ise 24,14 baĢ ortalama süt ineği bulunduğu tespit edilmiĢtir.
Ġncelenen iĢletmelerde süt üretimi ise iĢletme baĢına 1. grupta 17 770 kg, 2. grupta 48 030,3 kg, 3. grupta 128 285,71 kg ve iĢletmeler ortalamasında 50 832,47 kg’dır. Üretilen sütün genel ortalamada %97,16’sının satıldığı belirlenmiĢtir. Süt ineği baĢına düĢen süt üretimi ise 1. grup iĢletmelerde 5 336 kg, 2. grup iĢletmelerde 5 029 kg, 3. grup iĢletmelerde 5 314 ve iĢletmeler ortalamasında ise 5 197 kg olarak saptanmıĢtır.
Yine benzer Ģekilde üç grup içinde yem dönüĢüm oranları (parasal olarak) hesaplanmıĢtır. Bu oran; 1. grupta %77,44, 2. grupta %132,65, 3. grupta %123,51 ve iĢletmeler ortalamasında ise %138,38 olarak hesaplanmıĢtır.
ĠĢletmelerin süt sığırcılığına baĢlamalarının en önemli nedeni (%75,33) baba mesleği olmasıdır. En önemli yetiĢtiricilik sorunu ise girdi fiyatlarının yüksek olması (% 68,38)’dır.
Ġncelenen iĢletmelerin %76,04’ü en önemli satıĢ sorunu olarak süt fiyatlarının düĢük olmasını belirtmiĢ ve %79,22’si ürün fiyatlarına desteğin artırılması gerektiğini ifade etmiĢlerdir. ĠĢletmelerin %61’i sütünü kooperatife verirken, %22’si mandıraya ve %17’si ise fabrikaya verdiklerini bildirmiĢlerdir.
Bölgede yapılan araĢtırma neticesinde gerek elde edilen bulgular ıĢığında ve gerekse araĢtırmanın tüm aĢamalarında yapılan gözlemler sonucunda aĢağıdaki önerilerin yapılmasında fayda görülmüĢtür:
Ġncelenen bölgede süt sığırcılığıyla ilgili en önemli problem girdi fiyatlarının yüksek olmasıdır. Bu durum üreticinin gelirini önemli ölçüde düĢürmektedir. Süt fiyatları yıllar içinde aynı seviyelerde kalırken girdi fiyatları bunun tersine yüksek artıĢ oranları göstermiĢtir. Üreticilerinde pazarlama problemlerine verdikleri cevaplarda da belirtildiği gibi süt fiyatlarına hükümet tarafından bir taban fiyat uygulaması baĢlatılabilir. Avrupa Birliği ülkelerinde de uygulandığı gibi süt fiyatları belirlenen taban fiyatın altına düĢtüğünde taban fiyatla aradaki fark devlet tarafından üreticilere ödenerek en azından belli bir seviyede üreticilere fiyat garantisi verilmiĢ olur.
Ġncelenen iĢletmelerde sütçülük faaliyetiyle beraber belli oranda besi sığırcılığı yapıldığı da görülmektedir. Son yıllarda uygulanmaya baĢlanan hayvan ithalatı ise üreticiyi olumsuz yönde etkilemiĢtir. Yapılan hayvan ithalatı sonucu iĢletme gelirine önemli katkısı olan hayvan satıĢı gelirlerinde düĢüĢ meydana gelmiĢtir. Üreticilerin bu durumları göz önünde bulundurularak yapılan hayvan ithalatı politikasının iç piyasa Ģartlarına göre dengeli bir Ģekilde yeniden düzenlenmesi önlemi uygulanabilir. Her ne kadar yapılan hayvan ithalatı iç piyasadaki et fiyatlarını düĢürmeye yönelik olsa da Türkiye Ģartlarında süt sığırcılığı yapan iĢletmelerin nerdeyse tamamının besi sığırcılığıyla da önemli gelir elde ettiği göz önünde bulundurulduğunda yapılan büyükbaĢ hayvan ithalatının süt üretimine de olumsuz yansımaları olacağı söylenebilir.
edilen süttozu kullanılmaya baĢlanmıĢtır. Bu durum büyük firmalar tarafından süt fiyatları üzerinde üreticinin elini zayıflatmak ve süt fiyatlarını düĢürmek amacıyla da kullanılmaya baĢlanmıĢtır. Bu nedenle özellikle son zamanlarda yıl içinde süt fiyatlarında önemli dalgalanmalar meydana gelmektedir. Üreticinin bu tür spekülasyonlardan etkilenmemesi içinde sözleĢmeli üreticiliğe büyük firmaların zorlanması veya teĢvik edilmesi gibi bazı önlemler alınabilir. Veyahut ta süt mamulleri üretiminde süttozu kullanımının zorlaĢtırılması yollarına gidilebilir. Ġncelenen iĢletmelerden hayvan sayısı çok olan iĢletmelerin ekonomik
göstergeleri karlı bir üretim yaptıklarını gösterirken hayvan sayısı düĢük olan iĢletmelerin hem karlılık oranlarının düĢtüğünü hem de piyasa Ģartlarının olumsuzluklarından daha fazla etkilendikleri görülebilir. Bu durumun en aza indirilebilmesi için iĢletme büyüklüğü düĢük olan iĢletmelerin hayvan sayılarını artırma yönünde hükümet tarafından daha fazla teĢvik verilebilir.
Ġncelenen iĢletmelerin bulunduğu bölgede zaman zaman sütün gereken sürede soğutulamaması nedeniyle üreticin ürettiği sütün elinde kalması durumları da yaĢanabilmektedir. Bu problemin yaĢandığı yerler ise daha çok süt soğuma tanklarının bulunduğu yerlere uzak olan yerleĢim birimleridir. Süt soğutma tankları alımının teĢvik edilmesi, desteklenmesi veya hibe yoluyla üreticilere süt soğutma tankı temin edilmesi de bu problemden etkilenen üreticilere katkıda bulunacak ve üretilmiĢ olan sütlerin heba edilmesinin de önüne geçilmiĢ olacaktır. Ankette üreticilerin pazarlama problemi olarak bahsettiği önemli bir sorunda teknik bilgi yetersizliğidir. Her ne kadar Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nca yayım faaliyetleri yürütülüyor olsa da üreticiler için yeterli gelmemektedir. Üreticilerin teknik bilgisinin artırılması amacıyla kamu kurum ve kuruluĢlarınca Leonardo Da Vinci Programları kapsamında yurtdıĢı gezileri düzenlenerek veya ücretli eğitim programları düzenlenerek üreticinin bu yöndeki eksiklikleri de giderilebilir.
Süt üreticilerinin hiçbir zaman tamamen serbest piyasa Ģartlarına terk edilmemesi gerekmekte olup piyasadaki olumsuz geliĢmelerin etkisiyle üretici gelirlerinin ve süt üretimindeki azalıĢların olmaması için belirtilen önlemlerin alınması gerekli görülmüĢtür.
KAYNAKLAR
Açıl, A.F. ve Köylü, K., 1971. Zirai Ekonomi ve ĠĢletmecilik Dersleri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 465, Ders Kitabı, No: 168, Ankara. Açıl, A.F., 1977. Tarımsal Ürün Maliyetlerinin Hesaplanması ve Memleketimiz
Tarımsal Ürün Maliyetlerindeki GeliĢmeler. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No:665, 2. Baskı, Ankara.
Akay, M., 1996. Tokat Ġli Niksar Ovası Tarım ĠĢletmelerinin Yapısal Analizi, ĠĢletme Sonuçlarını Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi ve Doğrusal Planlaması Üzerine Bir AraĢtırma. GaziosmanpaĢa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, YayınlanmamıĢ Doktora Tezi, Tokat.
Anonim, 2011a. http://www.balya.gov.tr/brifing.doc (14.04.2011).
Anonim, 2011b. Türkiye Ġstatistik Yıllığı, TUĠK, Yayın No: 3665, s. 54, Ankara Anonim, 2012a. http://www.gidahijyeni.com/showarticle.aspx?ItemID=515&Item
Class=1 (08.07.2012).
Anonim, 2012b. Ġl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Kayıtları, Balıkesir. Anonim, 2012c. Balya Süt Üreticileri Birliği Kayıtları, Balya-Balıkesir.
Aras, A. ve Çakır, C., 1975. Gediz Sulama Projesi Kapsamına Giren Tarım ĠĢletmelerinin Ekonomik Etüdü. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No: 211, Ġzmir.
Aras, A., 1988. Tarım Muhasebesi Ders Kitabı. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No:486, Ege Üniversitesi Basımevi, s. 75, Ġzmir.
Armağan, G., 1999. Süt Sığırcılığı Yapan ĠĢletmelerin Yapısal Özellikleri ve Planlanması Üzerine Bir AraĢtırma: Nazilli Ör-Koop Örnek Olayı. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Ana Bilim Dalı, YayınlanmamıĢ Doktora Tezi, Ġzmir.
Armağan, G. ve Özden, A., 2004. Avrupa Birliği ve Türkiye’de Süt Sektörü Verimliliklerinin KarĢılaĢtırılması. Türkiye 6. Tarım Ekonomisi Kongresi, 16-18 Eylül, 2004, Tokat.
Akman,N., Özkütük, K., Kumlu, S. ve Yener, M., 1999. Türkiye’de Sığır YetiĢtiriciliği
ve Sığır YetiĢtiriciliğinin Geleceği.
http://www.zmo.org.tr/resimler/ekler/71c50ad1a156d72_ek.pdf?tipi=14&sube= (21.07.2012).
Aygın, A., 2011. AB Üyelik Sürecinde Türkiye Süt Sektörü. Konya Kent Sempozyumu, 26-27 Kasım, s. 359-369, Konya.
CoĢkun, H. ve Uğur,F., 2005. Tek-Süt ĠĢletmesine Süt Veren Üreticilerin Süt Üretim, Kullanım, Pazarlama Durumları ve Sorunları. Türkiye 8. Gıda Kongresi, 26-28 Mayıs, 2004, Bursa.
Çakır, C., 1971. ÖdemiĢ Ova Köylerinde Sulu Ziraat Yapan ĠĢletmelerin Ekonomik Yapısı ve Faaliyet Sonuçları. YayınlanmamıĢ Doktora Tezi, Ġzmir.
ErkuĢ, A., Bülbül, M., Kıral, T., Açıl, F. ve Demirci, R., 1995. Tarım Ekonomisi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Eğitim, AraĢtırma ve GeliĢtirme Vakfı Yayınları, No: 5, Ankara.
Esengün, K., 1990. Tokat Ġlinde Meyve YetiĢtiriciliği Yapan ĠĢletmelerin Ekonomik Durumu ve ĠĢletme Sonuçlarını Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi Üzerinde Bir AraĢtırma. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, YayınlanmamıĢ Doktora Tezi, Bornova-Ġzmir.
Gündüz, O. ve Dağdeviren, M., 2011. Bafra Ġlçesinde Süt Maliyetinin Belirlenmesi ve Üretimi Etkileyen Faktörlerin Fonksiyonel Analizi. Yüzüncüyıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 21(2): 104-111.
Hekimoğlu, B. ve Altındeğer, M., 2008. Ülkemizde ve Samsun Ġlinde; Süt Hayvancılığı ve Süt Sektöründeki Mevcut Durum, Sorunlar ve Öneriler. Ġl Tarım Müdürlüğü Yayınları, Samsun.
Karacan, A.R., 1991. Tarım ĠĢletmelerinin Finansmanı ve Tarımsal Kredi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 498, Ġzmir.
Karkacıer, O., 1991. Tokat Turhal Sığır Besiciliği ĠĢletmelerinin Ekonomik Analizi. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, YayınlanmamıĢ Doktora Tezi, Ġzmir.
Kıral, T., Kasnakoğlu, H., Tatlıdil, F., Fidan, H. ve GündoğmuĢ, E., 1999. Tarımsal Ürünler Ġçin Maliyet Hesaplama Metodolojisi ve Veri Tabanı Rehberi. Tarımsal Ekonomi ve AraĢtırma Enstitüsü, Yayın No: 37, s. 143, Ankara.
Koyubenbe, N. ve Özden, A., 2011. Süt Sığırcılığı ĠĢletmelerinde Parametrik Etkinlik Ölçümü: Ġzmir Ġli Örneği. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No:8, Aydın.
Nizam, S., 2006. Aydın Ġlinde Pazara Yönelik Süt Sığırcılığı ĠĢletmelerinin Verimliliklerinin Belirlenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Aydın.
Öztürk, D. ve Karkacıer, O., 2008. Süt Sığırcılığı Yapan ĠĢletmelerin Ekonomik Analizi (Tokat Ġli YeĢilyurt Ġlçesi Örneği). GaziosmanpaĢa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 25(1): 15-22.
Saçlı, Y., 2007. AB’ye Uyum Sürecinde Hayvancılık Sektörünün DönüĢüm Ġhtiyacı. DPT Yayınları, No: 2707, Ankara.
Sayılı, M., 2001. Amasya Ġli Suluova Ġlçesinde Sığır Besiciliği Yapan ĠĢletmelerin Ekonomik Analizi Üzerine Bir AraĢtırma. GaziosmanpaĢa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, YayınlanmamıĢ Doktora Tezi, Tokat.
ġapdeniz, Ġ., 1993. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Süt Ġnekçiliği Ünitesinin Ekonomik Analizi ve Fiziki Girdilerin Saptanması Üzerine Bir AraĢtırma. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Top, T., 2009. Türkiye’de Muhasebe Standartlarına Göre Canlı Varlıkların Değerlemesi; BüyükbaĢ Hayvanlar Üzerine Bir Uygulama. Süleyman Demirel
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü ĠĢletme Anabilim Dalı, YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
Yılmaz, H., 2010. Süt Sığırcılığında Kooperatifler Aracılığıyla Desteklemenin Ekonomik ve Sosyal Etkileri: Adana Ġli Örneği. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, YayınlanmamıĢ Doktora Tezi, Adana.
Yeteroğlu, K., 2010. Tokat Ġli Niksar Ġlçesinde Süt Sığırcılığı Yapan Tarım ĠĢletmelerinin Ekonomik Analizi ve Pazarlama Sorunları Üzerine Bir AraĢtırma. GaziosmanpaĢa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Tokat.
ÖZGEÇMİŞ
Kişisel Bilgiler
Adı Soyadı : Serkan BĠRSĠN Doğum Tarihi ve Yer : 1980–ÇANKIRI Medeni Hal : Evli
Yabancı Dil : Ġngilizce Telefon : 0 542 716 09 72
E-mail : sbirsin18@hotmail.com
DERECE EĞĠTĠM BĠRĠMĠ MEZUNĠYET TARĠHĠ
(5’li sistem) Atatürk Ġlköğretim Okulu 1992
(10’lu sistem) Çankırı Ziraat Meslek Lisesi 1998 (100’lü sistem) Gazi Osman PaĢa Üniversitesi,
Ziraat Fakültesi 2002
İş Deneyimi
YIL YER GÖREV
2000 Edremit Zeytincilik Üretme Ġstasyonu Ziraat Teknisyeni 2005 Bayburt Tarım Ġl Müdürlüğü Ziraat Mühendisi 2009 Balıkesir Balya Ġlçe Tarım Müdürlüğü Ziraat Mühendisi
Yayınlar 1.
Hobiler 1.