Geçmişte ve Günümüz Yaşamında Ücretsiz ve Ücretli İşgücü Olarak Kadın
5. Sonuç ve Öneriler
Çağın değişen sosyal, ekonomik ve kültürel koşulları kadının günümüz iş yaşamındaki yerini daha da güçlendirmiş, sonuçta bu grup kapsamında ücret karşılığı çalışan kesim dışında, gerek geçim sıkıntısı, gerekse haz duyma, ken- dini gerçekleştirme amaçlı olarak, kendi işini kuran kadın sayısında da belir- gin bir artış meydana gelmiştir. Kadın girişimcilik alanına getirdiği yenilikçiliği ve yaratıcılığı ile büyük katkı sağlamıştır. Bu katkı yalnız mal ve hizmetler olarak değil, aynı zamanda sabır, sevecenlik, özgüven aşılama türünden hasletler içeren yönetim, yöntem ve uygulama biçimleri olarak da göz dol- durmaktadır. Kadın girişimciliği kişisel düzeyde sağladığı katkılar dışında, toplumsal açıdan da üretimde, istihdamda ve milli gelirde yükselme, sonuçta sosyal gönençte bir fazlalaşma anlamına gelmektedir.
Girişimcilikteki başarı ve gelişimi öncelikle toplumda kadına verilecek finan- sal, yönetsel, örgütsel, eğitsel ve benzeri desteklere ve önündeki “ayrımcı nitelikli” engellerin kaldırılmasına yönelik uygun bir altyapının oluşturulması- na bağlı bulunmaktadır. Ancak bu tür altyapının gerçekleştirilmesinin yalnız- ca yöresel veya ulusal düzeyde başarılması yöre veya ulusun sistem içerisin- de yalnızca bir alt sistem olması nedeniyle, fazla bir anlam ifade etmeyecek, alt-sistemler içerisinde sağlanacak dengeler, optimizasyon, sistem genelindeki tutarsızlık, etkinsizlikler sonucu kaçınılmaz olarak, ancak geçici olabilecektir. Bu sebeple, uluslararası düzeyde etkin ve göstermelik olmayan bir iletişim ağının kurulması, etkin bir örgütlemenin gerçekleştirilmesi, kendini davaya adamış zorluklara göğüs gerebilecek kişilikte liderlere, bu amaçla tahsis edil- miş olan fonların doğru yer ve zamanda kullanımını gerektirmektedir. Ulusal düzeydeki uygulamalarda ayrımcılık yapılmaksızın kırsal kesim ve varoşlar- daki kadını da sisteme dâhil eden politikaların oluşturulma ve uygulamaya konulması sonucu daha da etkin kılacaktır.
Durum böyle olmakla birlikte, görünen kadarı ile bu amaçla oluşturulmuş ve hedeflerine ulaşmaları için çeşitli olanaklarla donatılmış olan ulusal ve ulusla- rarası kuruluşlar, uygar toplum örgütleri ellerindeki tüm olanaklara karşın, bu alanda kendilerinden bekleneni, fonksiyonlarını yerine getirmekte gerçek anlamda başarılı olamamaktadırlar. Bu başarısızlığın altında kadın girişimcili-
Gürol-Marşap, Geçmişte ve Günümüz Yaşamında Ücretsiz ve Ücretli İşgücü Olarak Kadın
105
ğinin uluslararası düzeyde etkin bir biçimde organize edilememiş olmasının, bu alanda birden fazla başlılığın getirdiği olumsuzlukların bulunduğunun söylenmesi de hatalı olmayacaktır.
Açıklamalar
1. Ortaçağ Avrupası’nda (1100-1500) “iki insanın birlikte hayatta kalmak için, bütün kaynakları ortaya koydukları ekonomik bir anlaşma” olan evlilik gereği “gelinin drahomasında para, mal, hayvan ya da yeni bir ev kurmak için gerekli olan arazi bulunurdu.” Gelinin bir çiftlikte yaşamak için hayvan bakımı, inek sağma, yağ yapma, yün eğirme, dikiş dikme, çocuk bakımı, aynı zamanda tarlaların ekim, çapalanma ve yabani otlardan temizlenmeleri gibi yaşamak için gerekli olan niteliklere sahip olması, kocanın ise barınak sağlaması ve evin geçimini sağlaması beklenirdi. İşlerini yaparken “köylü kadınlara çocukları dışında neredeyse kimse yardım etmezdi” (Yalom, 2002, ss.47,74). 1970’li yıllarda bir grup yazar [endüstriyel devrimden sonra] ailenin kapitalist ekonominin bir gereği olarak şekillendiğini, kapitalist sistemin kadının ev içinde sarfettiği karşılıksız emeği, bu emek karşılığı kapitalist işverenin daha fazla ücret ödeme zorunluluğu nedeniyle göz ardı ettiğini savunmuşlardır (Fulcher & Scott, 1999, s. 358). Kadının ev kadınlığı ve annelik görevlerinin önceliği batı kültürünün temel direğidir. [Bu kültür gereği] ev kadınlığı ve annelik yanında kadının çalışmasına evin geçindirilmesi için gerekli ise izin verilmeli, ancak [dışarıda ücretli çalışma] bu [temel] görevlerin yerine geçirilmemelidir (Gören, 1998, s. 79).
2. Ancak bu kadının geçmişte (ve bugün) ağır sanayide işçi olarak çalışmadığı anlamına gelmemektedir. Millett gibi yazarların kaleminden ağır endüstride çalışan kadının olağandışı acılarını duyumsamak mümkündür. Bugün kadınların ağır sanayide ve gece çalışmasını yasaklayan uluslarası anlaşmaların varlığına karşın, bunlara ne dereceye kadar uyulduğu bir bilinmezdir.
3. Araştırmalar kadın şirket yönetici ve girişimcileri arasında farklardan birisinin, birinci kategoridekilerin (yöneticiler) örgütlerde daha güvenli ve rahat koşullarına karşın, ikinci kategoridekilerin [girişimcilerin] daha kısıtlı, sınırlı koşullarını ortaya koymuşlardır (Parnell, Crandall & Menefee, 1995, s. 4).
4. “Female-entrepreneurship” ve/veya “women-entrepreneurship” genelde kadın girişimciliği karşılığı kullanılan ingilizce sözcüklerdir.
5. Örnek olarak TÜSİAD tarafından 1993 yılında gerçekleştirilen bir araştırmanın (Türk Toplumunun Değerleri Araştırması) sonuçları, toplumumuzda kadın istihdamı için uygun olduğuna inanılan iş sayısının az olması durumunda, öncelikle erkeklere iş sağlanması gibi genel bir eğilim bulunduğunu ortaya koymaktadır.
6. Ülkemizde birçok hemcinsi için rol modeli olabilecek, alanlarında olağanüstü başarılı iş kadınlarının adedi azımsanamayacak düzeydedir. Ancak araştırma sonuçlarının ülkemizde kadın girişimci oranının, toplam kadın istihdamı temelinde %10 (Nisan 1998 Hanehalkı İşgücü Anketi Sonuçları) ve toplam girişimci popülasyonu baz alındığında %7 (Ecevit, 1993; Arat, 1996) düzeylerinde kaldığının görülmesi cesaret kırıcıdır.
bilig, Yaz / 2007, sayı 42
106
Kaynakça
ARAT, N. (1996). Türkiye’de Kadın Olmak (Kadın Sorunlarından Kesitler). İstanbul: Say Yayınları. Yaylacık Matbaası.
BINOLE, G. (n.d.). Women, Business and the Economy: Global Study Links Economic Success to Entreprenerial Activity. ONVIA.com.
http: //www.news.onvia.com/x17948.xml?tfrm=2. sitesinden 28 Kasım 2004 tarihinde indirilmiştir.
DEAKINS, D. (1999). Entrepreneurship and Small Firms. Cambridge: McGraw-Hill. University Press.
ECEVİT, Y. (25 Mayıs 1993). Kadın Girişimciliğinin Yaygınlaşmasına Yönelik Bir Model Önerisi. Alpar Altınel (Ed.) içinde. Kadını Girişimciliğe Özendirme ve
Destekleme Paneli. Devlet bakanlığı Kadın ve Sosyal Hizmetler Müsteşarlığı
Kadının Statüsü ve Sorunları genel Müdürlüğü. Ankara: Eğitim Serisi Yayın No: 74.
Europa. Enterprise and Industry. Women's Entrepreneurship Portal. http: //europa.eu.int/comm/enterprise/entrepreneurship/craft/craft-
women/womenentr_portal.htm sitesinden 29 Ocak 2006 tarihinde indirilmiştir. FULCHER, J. & Scott, J. (1999). Sociology. Spain: Oxford University Press.
GÖREN, Z. (1998). Türk-Alman-İsviçre Hukukuna Göre Farklı Cinslerin Eşit Haklara
Sahip Olması (Genel Eşitlik İlkesinin Bir Uygulama Biçimi). Ankara: Dokuz
Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Döner sermaye İşletmesi Yayınları No: 83. Ankara: Adalet Matbaacılık.
GÜROL, M.A. (2000). Türkiye’de Kadın Girişimci ve Küçük İşletmesi: Fırsatlar,
Sorunlar, Beklentiler ve Öneriler. Ankara: Atılım Üniversitesi Yayını-2.
HATTEN, T. S. (1997). Small Business. Entrepreneurship and Beyond. NJ: Prentice- Hall.
HISRICH, R.D. & Brush, C.G. (1989). The Woman Entrepreneur. Starting, Financing
and Managing a Successful Business. U.S.A.: Lexington Books.
KWAKU, K. (2003). Enhancing Capacities of Small and Medium Enterprises for
Inter-Firm and Cross Border Business. International Conference on Trade
and Investment. Maximizing the Benefits of Globalisation in Africa. OECD. 23-26 Nisan 2003. Dakar, Senegal.
http: //72.14.203.104/search?q=cache: 3JxF00WwwqkJ:
www.oecd.org/dataoecd/52/15/23898933.pdf+female+entrepreneurship+int ernational+ngo+support&hl=tr&gl=uk&ct=clnk&cd=12 sitesinden 28 Ocak 2006 tarihinde indirilmiştir.
LAMBING, P. & Kuehl, C. (1997). Entrepreneurship. NJ: Prentice-Hall.
MEGGINSON, W.L., Byrd, M.J. & Megginson, L.C. (2000). Small Business
Gürol-Marşap, Geçmişte ve Günümüz Yaşamında Ücretsiz ve Ücretli İşgücü Olarak Kadın
107 NEFT, N. & Levine, A.D. (1997). Where Women Stand. An International Report on
the Status of Women in 140 Countries 1997-1998. New York: Random
House.
OECD. (1997). Conference on Women Entrepreneurs in Small and Medium Enterprises: A Major Force in Innovation and Job Creation. Paris, 16-18 April 1997. http: //www.oecd.org/DSTI sti/industry/act/almoro.htm sitesinden 25 Ağustos 2001 tarihinde indirilmiştir.
OECD. Raising Women’s Employment Rates Would Help to Face the Demographic Challange. http: //www.oecd.org/dataoecd/53/52/31457987.pdf sitesinden 28 Ocak 2006 tarihinde indirilmiştir.
OERTON, S. (1996). Beyond Hierarchy: Gender, Sexuality and the Social Economy.
(Gender Change & Society: Taylor and Francis). Exeter, GB: SRP Ltd.
PARNELL, J.A., Crandall, W.R. & Menefee, M. (1995). Examining the Impact of Culture on Entrepreneurial Propensity: An Empirical Study of Prospective American and Egyptian Entrepreneurs. Academy of Entrepreneurship
Journal. 1(1). ss. 39-52.
STARCHER, D.C. (2001). Women Entrepreneurs. Catalysts for Transformation. http: //www.ebbf.org/woman.htm sitesinden 27 Ağustos 2001 tarihinde indirilmiştir THOMAS, Keith. (1999). The Oxford Book of Work. GB: Oxford University Press. UNECE. A Way Ahead - Proposals For The Support Measures by Governments,
Regıonal and Local Authorıtıes and Fınancıal Instıtutıons to Promote Women Entrepreneurshıp in Ceı Countrıes. Dıscussıon Paper. Prepared by The Ece Secretariat Conference on “Women’s Entrepreneurshıp” Brijuni (Croatia). 21-22 October 1999
http: //www.unece.org/indust/sme/discpaper.htm sitesinden 29 Ocak 2006 tarihinde indirilmiştir.
WEEKS, J.R. (2000). The Face of Women Entrepreneurs: What We Know Today. The 2nd OECD Conference on Women Entrepreneurs in SMEs: Realising the Benefits of Globalisation and the Knowledge-based Economy. Paris, 29-30 November 2000. http: //www.oecd.org/dataoecd/40/37/2069001.pdf sitesinden 10 Haziran 2004 tarihinde indirilmiştir
YALOM, M. (2002). Antik Çağlardan Günümüze Evli Kadının Tarihi. (A History of
the Wife). İstanbul: Çitlembik Yayınları 20. Berdan Matbaası.
YILDIRIM, M. (2005). “Project Democracy.” Sivil Örümceğin Ağında. Ulus Dağı Yayınları. Ankara: İnkansa Matbaacılık Ltd. Şti.
bilig Ê Summer / 2007 Ê Number 42: 95-109 © Ahmet Yesevi University Board of Trustees