Yaygın din eğitiminin resmi kanalı olan Diyanet İşleri Başkanlı-ğına bağlı olarak görev yapan bayan vâizler, kadın eğitiminin önemli bir bölümünü üstlenmiş durumdadır. Bayan vâizlerin görevi sadece kadınlardan gelen dini soruları cevaplandırmak ve onları dini konularda bilgilendirmekle kalmaz, aynı zamanda aile içi so-runların çözümünde danışmanlık ve rehberlik yapma, cezâevi, ka-dın sığınma evi gibi özel koşullarda bulunan kaka-dınlara motivasyon sağlama, yaşlı ve hastalara rehabilitasyon hizmeti sunma, çocukevi ve bakım merkezi gibi mekânlarda psikolojik travma yaşayan çocuk ve gençlere rehberlik yapma gibi daha pek çok hizmet sahasında faaliyet gösterirler. Zikredilen görev alanları genel olarak câmi içi ve câmi dışı din hizmetleri olmak üzere iki grupta ele alınır. Câmi
db | 31 vaazları daha ziyâde câmiye devam eden belli bir kesime yönelik
iken, sosyal faaliyetler toplumun hemen her kesimine hitap etmek-tedir.
Bayan vâizlerin meslekî yeterliğini ölçmek için kullanılan ölçek, 3 grup yeterlik alanını test etmiştir. Bunlar; meslekî formasyon ye-terliği, genel kültür ve iletişim yeye-terliği, alan bilgisi yeterliği’dir.
Söz konusu alanlara ilişkin sonuçlar şöyledir;
1. Bayan vâizlerin “Meslekî formasyon yeterliği” ölçeğinden al-dıkları toplam puanlarının ortalaması X=3,55’dir. (Max.=4,72) Bu puana göre bayan vâizlerin, kendilerini meslekî formasyon alanında yüksek oranda yeterli gördükleri söylenebilir. Ortaya çıkan bu tab-lo, bayan vâizlerin kendi algılamaları olduğu için gerçekle ne kadar örtüşüp örtüşmediğini tespit etmek amacıyla daha kapsamlı ve ay-rıntılı araştırmalara ihtiyaç vardır.
2. Bayan vâizlerin “Genel kültür ve iletişim yeterliği” ölçeğin-den aldıkları toplam puanlarının ortalaması ise X= 4,01’dir.
(Max.=5) Bu puan diğer yeterlik gruplarının içinde en yüksek pu-andır. Dolayısıyla bayan vâizlerin kendilerini en yüksek oranda yeterli buldukları alan, genel kültür ve iletişim yeterliği alanıdır, denilebilir.
3. Bayan vâizlerin “Alan bilgisi yeterlikleri” ölçeğinden aldıkları toplam puanlarının ortalaması ise X= 3,61’dir. (Max.=5) Bayan vâizler kendilerini en az bu boyutta yeterli görmektedirler.
4. Bayan vâizlerin toplam yeterlik puanları ile yaş arasında is-tatistikî olarak anlamlı bir farklılaşma olduğu tespit edilmiştir. “Tu-key” çoklu karşılaştırma analiz sonucuna göre, 24-29 yaş grubunda bulunan bayan vâizler, 40 yaş üstü bayan vâizlere göre kendilerini daha az yeterli görmektedir.
Genelde vâizlik, özelde ise bayan vâizlik mesleği ile ilgili ola-rak, mevcut pozisyonu olumlu yönde geliştirmek, mesleği toplumun ihtiyaçlarını karşılayacak düzeye çıkartabilme noktasında katkı sağ-layabilmek için kısa ve uzun vadede bir takım yapılanma ve değişik-liklerin yapılması gereği ortadadır. Bu bağlamda aşağıdaki kısa ve uzun vadeli çözüm önerileri şu şekilde sıralanabilir:
1. Bayan vâizlerin görev tanımı netleştirilmelidir. Müftülükler-de Fetva birimi, rehberlik birimi, sosyal birim, huzurevi birimi gibi birimler tesis edilerek uzmanlaşmaya gidilmelidir. Bu kadrolara
32| db
özel unvanlar bulunmalı, örneğin manevi rehabilitasyon uzmanı, mânevi danışman, sosyal ve dini hizmetler uzmanı gibi. “Bayan vâiz” ünvanı ise, işi yalnızca vaaz etmek olanlara has kılınmalıdır.
Bu ihtisaslaşma kişisel ilgi ve yetenekler göz önünde bulundurula-rak, belirli kriterler dâhilinde vâizi tanımaya yönelik mülâkatlar yoluyla sağlanmalıdır.
2. ‘Alo Fetva’ nöbetinin çok yoğun olduğu İstanbul gibi metro-pol şehirlerde, bu görev için tahsis edilmiş odaların sayısının artı-rılması ve bayan vâizlerin çalışma saatlerinin sık aralıklarla değiş-mesi onların performansları açısından yerinde olacaktır.
3. Halkın yarısını oluşturan kadınları yakından tanıyan ve so-runlarına vakıf olan bayan vâizlerin, kadın sorunları çerçevesinde dinlenmesi ve fikirlerinin alınması önemlidir. Bu bağlamda Diyane-tin kadın sorunlarına kalıcı çözümler getirebilmesi için, bayan vâiz-lerle daha çok istişare yapması, seminerlerde ve akademik sempoz-yumlarda bayan vâizlere daha fazla imkân tanıması gerekmektedir.
4. Hizmet içi seminerlerin mümkünse görev mahallinde ve da-ha sık yapılması gerekmektedir. Vaaz kelimesi içinde dinlemeyi, anlamayı, paylaşmayı da barındıran bir kavram olduğundan bu mesleği icrâ edenlerde iletişim kanallarının açık halde olması için, bayan vâizlerin iletişim becerisini kuvvetlendirecek her türlü eğitim fırsatı kendilerine sağlanmalıdır.
5. Başkanlık yaz tatili gibi cemaatin olmadığı ya da çoğunun tatilde olduğu dönemlerde, bayan vâizlerin kendilerini yenileyebil-meleri için zemin hazırlamalıdır. Bu bağlamda müftülük tarafından, diksiyon ve hitabet kursu, şan eğitimi, güzel Kur’an okuma kursu gibi mesleğe yardımcı olacak imkânlar oluşturulabilir.
6.Özveriyle çalışan vaizler takdir edilmeli ve ödüllendirilmeli-dir.
7. Vâizlik mesleğinde ekonomik iyileştirmeye gidilmelidir. Öğ-retmenlerde olduğu gibi fazladan yapılan etkinlikler için ek ders ücreti tahakkuk ettirilmelidir.
8. Bayan vâizlerin daha başarılı ve üretken olabilmeleri için, hazırladıkları projeler desteklenmeli ve ödüllendirilmelidir.
9. Diyanet İşleri Başkanlığı özellikle güncel meseleler hakkında kaynak eser hazırlamalıdır. Ardından vâizlere ücretsiz kaynak eser temini ve tablet dağıtımı yapılabilir.
db | 33 10. İmam Hatip Liselerinde ve İlâhiyat Fakültelerinde mutlaka
meslekî uygulama yaptırılmalıdır. Bu mesleği icrâ edecek olan vâiz, uzman bir vâizin yanında en az 6 ay süreli stajyerlik eğitimi almalı-dır.
Kaynakça
Avcı Erdemli, Kadriye; “Vâizelerin Cemaat, Vaaz Materyali, Kişisel Donanım ve Kadın Sorunları Açısından Karşılaştıkları Problemler”, 1. Din Hizmetleri Sempozyumu (3-4 Kasım 2007), C 2, Ankara, 2008, ss. 630-637.
Başar, Serpil, "Bayan Vâizlerin Meslekî Sorunları ve Çözüm Önerileri" Yaygın Din Eğitimi Ve Uygulamaları, İstanbul: Yecder Kitapları 1, Filmevi Baskı evi, 2011, ss. 35-60.
Bayraktar Mehmet Faruk; Türkiye’de Vâizlik (Tarihçesi ve Problemleri), İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları, 1997.
Buyrukçu, Ramazan; Din Görevlisinin Mesleğini Temsil Gücü, Ankara: TDV Yayınları, 1995.
Büyüköztürk, Şener; Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı, 4. Baskı, Ankara: Pegema Yayınevi, 2004.
Çekin, Abdülkadir; “Vâizlerin Mesleklerini İş Boyutları Açısından Değerlendirmeleri”, Diyânet İlmi Dergi, C XLVIII, S 2, 2012, ss. 135-144.
Karacoşkun, Mustafa Doğan; “Din Hizmetlerinde Psikolojik Formasyon Yeterliliğinin Önemi ve İlâhiyat Fakültelerindeki Psikoloji Eğitimi Üzerine Görüş ve Öneri-ler,”Türkiye’de Yüksek Din Eğitiminin Sorunları, Yeniden Yapılanması ve Geleceği Sempozyumu, Isparta: SDÜ İlâhiyat Fakültesi Yay., 2004, ss. 83-103.
Karataş, Mustafa; “Medya Vâizliği” (Analitik Bir Yaklaşım), Vaaz ve Vâizlik Sempozyumu (17-18 Aralık 2011), C 2, Ankara: DİB Yayınları, 2013, ss. 297-312.
Karakaya, İsmail; Bilimsel Araştırma Yöntemleri, 2. Baskı, Abdurrahman Tanrıöğen (Ed.), Ankara: Anı Yayıncılık, 2001.
Kılavuz, M. Akif; “Huzurevlerinde Din Eğitimi ve Dini Danışmanlık” Yaygın Din Eğitimi Sempozyumu, Ankara: DİB Yayınları, (30 Mart- 1 Nisan 2012), s.s. 501-516.
Köylü, Mustafa; Psikososyal Açıdan Dini İletişim, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2006.
Köylü, Mustafa; Yetişkin Din Eğitiminin Teorik Temelleri, Samsun: Etüt Yayınları, 2000.
Meriç, Nevin; Gündelik Hayat ve Fetvalar, İstanbul: Pınar Yayınları, 2004.
Okumuş, Ejder; “Kadın Dindarlığının Sosyolojik Yansımaları”, Diyanet Aylık Dergi Eki, S 207, (Mart 2008), ss. 8-13.
Özbek, Abdullah; “Din Eğitiminin Problemleri”, Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, S 6, 1999, ss. 113-130.
________, “Vaazların Fonksiyonelliği” Yaygın Din Eğitimi Sorunları Sempozyumu (28-29 Mayıs 2002), Kayseri: İBAV Yayınları, 2003.
Özdemir, Saadettin;“Çocuk Yuvaları ve Yetiştirme Yurtlarında Din Eğitimi Hizmetleriyle İlgili Problemler ve Çözüm Önerileri” Yaygın Din Eğitimi Sempozyumu II, s.465-4 Özdemir, Şuayip; “Türkiye’de Cezâevlerinde Din Eğitiminin Geçirdiği Aşamalar”
Dinbi-limleri Akademik Araştırma Dergisi, S 2, 2002, ss. 65-78.
________, “Cezâevi Din Görevlileri ve Yöneticilerine Göre Cezâevlerinde Din Eğitimi”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, C 2, S 4, 2002, ss. 1-19.
Usta, Niyazi; “Yaygın Din Eğitimi Hizmetlerinin Zihniyet Değişimindeki Rolü” I. Din Hizmetleri Sempozyumu, C 1, Ankara: DİB Yayınları, (3-4 Kasım 2007), 2008.
Yılmaz, Hüseyin; Hz. Peygamber Döneminden Günümüze Kadınlar ve Câmi Eğitimi”, Değerler Eğitimi Dergisi, 5 (14), ss. 107-130.
Yiğit, Ayşegül; “Yaygın Din Eğitimi Kapsamında Kadının Eğitimi” (Yayınlanmamış Dokto-ra Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2011).
34| db
http://www.Diyanet.gov.tr/UserFiles/foyvolant/8_mulga_mevzuat/atamave_yer_degisti rme .pdf(20.04.2014)
http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2010/07/20100713-2.htm.( 15.04.2013).
http://www.frmtr.com/benim-memleketim/4413822-2012-nufus-sayimi-aciklandi-iste-buyuk-merkezler.html. (05.04.2014).