Yabancılara Türkçe öğretimi modern anlamda diğer dillerin öğretimine göre çok yenidir. Teorik ve uygulamalı birçok çalışmanın son on yılda hızlandığını görmekteyiz. Bir gereklilik olan dilini öğretebilme gücü, kurumlarımız ve akademisyenlerimiz tarafından gittikçe daha da önemli hale getirilmektedir. Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde okuma-anlama becerisi, yardımcı okuma kitapları ve etkinliklerinin hazırlanması ile daha da geliştirilmelidir.
Bu çalışmamızda da eksikliği hissedilen ve alan yazında neredeyse hiç olmayan yardımcı okuma kitapları edebiyatımızın seçkin eserlerini uyarlamak sureti ile ortaya çıkarmak hedeflenmiştir. Dünya üzerindeki en çok konuşulan dillerin yabancılara öğretimi esnasında kullandıkları en temel araç gereç olarak okuma kitapları karşımıza çıkmaktadır. Özellikle İngilizcenin ve Fransızcanın yabancı dil olarak öğretiminde kullanılan okuma kitapları, o dillere ait seçkin yazarların tanınmış eserlerini seviyelere uygun uyarlanması ile ortaya çıkarıldığı yaptığımız alan yazın taramasında görülmüştür.
Çalışmamızın çıkış noktası, Avrupa Ortak Başvuru Metni A1-A2 seviyesi kazanımlarına uygun bir uyarlama gerçekleştirmek ve alan yazına katkı sağlaması amacıyla örnek iki hikâye metni oluşturmaktır. Uyarlama çalışması yapılırken hangi hikâyenin seçileceği hususu üzerinde çalışılmış, Türk edebiyatının olay hikâyeciliğini üstlenen Ömer Seyfettin’in iki eseri üzerinde karar kılınmıştır. Bu eserler seçilirken özellikle eserlerin yerel ağız unsurlarından, süslü anlatım ve sanatlı söyleyişten uzak olması koşul kabul edilmiş, hikâyenin sade ve akıcı anlatımı, merak ve gizem duyguları ile basit olay örgüsünün mevcut olması eserleri seçilme özelliklerinden bazılarıdır.
Uyarlama sürecinde hikâyeler sözcüksel ve dilbilgisel olarak incelenmiş, A1-A2 seviye kazanımlarının işaret ettiği yeterlilikler ve ders kitaplarının (Gazi Yabancılar için Türkçe
144
A1-A2, Yeni Hitit A1-A2, İstanbul Yabancılar için Türkçe A1-A2) içerdiği kelime serveti esas alınmıştır. Bu kazanımların üzerinde görülen dilsel ve sözcüksel yapılar seviyeye uygun hale getirmek maksadı ile eşdeğerleri ile değiştirilmiş, çıkarımlar ve değiştirimler yapılmıştır. Özgün hikâyelerin anlamsal bütünlüğüne dokunulmamış, hikâyenin ana fikri ve kahramanları üzerinde değişiklik yapılmamıştır.
Dil öğretiminde önemli görülen anlaşılabilir mesajı öğrenciye doğru biçimde iletmek, çalışmanın hedeflerinden biri olmuştur. Uyarlanan hikâyenin anlaşıldığını ölçmek ve daha anlaşılır hale getirmek için okuma öncesi-sırası ve sonrası etkinlikleri hazırlanmıştır. Bu hazırlık esnasında da İngilizcenin yabancılara öğretimi için kullanılan yardımcı okuma kitaplarındaki okuma etkinlikleri araştırılmıştır.
Özellikle çalışmamızın çıkış noktasını oluşturan A1-A2 seviyesi kazanımlarına dikkat çekmekte fayda vardır. Bu seviyede, dil ile tanışan ve dili öğrenmek isteyen bir öğrenci karşımızda durmaktadır. Yıllardır sadece dilbilgisi öğreterek bir dilin öğrenilemeyeceği artık dünyada kabul görmüştür. Bu sebeple dile ait becerileri özellikle de anlama becerilerinden olan okuma becerisini öğrencilere öğretmek gerekmektedir.
Okuma ile metin içinde yer alan dilbilgisi yapılarını öğrenci kavrayacak, bildiği kelimelerin sayısını artıracak, bilinmeyen kelimeleri bilinenden yola çıkarak keşfedebilecektir. A1-A2 seviyesi tüm bu kazanımların başladığı ve öğrenme geçmişinin oluşturulduğu seviyedir. Bu seviyeye uygun metinlerle öğretimin desteklenmesi, öğrencinin dile bütüncül yaklaşmasını sağlayacaktır.
Okuma kitaplarında yer alan söz varlığı, dilbilgisi yapılarını bir bütün halinde anlamaya çalışan öğrenci, okuma etkinlikleri sayesinde bunu daha da kolay başarabilecektir. Uyarlama çalışmamız, başlangıç seviyesi öğrencileri açısından söz varlıklarını ve seviye kazanımları olan dilbilgisi yapılarını öğrenmeleri ve pekiştirmeleri için gereksinim olarak görülmüştür. Hazırlanan okuma etkinlikleri ile öğrencinin farklı bilişsel süreçlerini harekete geçirerek öğrenmesini kolaylaştırmak amaçlanmıştır. Uyarlama çalışmaları ve yardımcı okuma kitabı hazırlanması ile ilgili çalışma önerilerini şu şekilde yorumlayabiliriz:
Yabancılara Türkçe öğretimi için temel seviyede söz varlığı ve dilbilgisi yapılarını içeren yardımcı okuma kitapları oluşturmak veya mevcut özgün eserleri uyarlamak, başlangıç seviyesi için oldukça önemlidir. Bu kitaplar oluşturulurken mutlaka seviye kazanımları gözetilmelidir.
145
Bu çalışma kısıtlı sürede hazırlandığı için öğrenci üzerinde verimliliği ve etkinliği denenmemiştir. İlerleyen çalışmalarda öğrencilere uygulanması ile verimliliği ve seviyeye uygunluğu ölçülmüş olup, geliştirilmeye açık bir çalışma olarak görülmektedir.
Bu çalışmanın çıkış noktası okuma becerisi olsa da, dil öğretiminin bütünselliği üzerine yapılan vurgular önemsenmiş ve okuma etkinliklerinde diğer becerileri de geliştirmeye yönelik sorular hazırlanmıştır.
Özellikle seçilen metin türünün edebiyatımızda ve dünya edebiyatında karşılığının bulunması ve ilerleyen çalışmalara yönelik bir örnek çalışma olabileceğinden, bu tür metinlerin okuma becerisini geliştirmede aktif kullanılması sağlanmalıdır. Seçilen metinlerin niteliği, uzunluğu ve içeriği doğrudan dil öğretimine etki
etmektedir. Bu sebeple seviyelere uygun metin türleri seçilmeli, kısa hikâyeler, masallar, diyaloglar ve bilgilendirici metinler temel seviyede, roman destan köşe yazıları ve makaleler gibi metinler orta seviyeden başlanarak verilmelidir.
Hazırlanan yardımcı okuma kitapları ve uyarlanan hikâyeler, yalnız sınıf ortamında kullanılması için değil, bireysel öğrenme ve okumanın geliştirilmesi için bol ölçme etkinlikleri ve dinleme ses dosyaları ile hazırlanmalıdır.
Özellikle başlangıç seviyesinde bir metni anlamlandırmak önemli olduğu için mümkün oldukça resimlendirme ve kavramları görselleştirmeye gidilmelidir. Hikâye içerisinde bilinmeyen veya öğretilmesi hedeflenen kelimeler için, kelimenin
geçtiği sayfada küçük bir sözlükçe hazırlanabilir ve bu kelime eğer somut ise görselleştirilebilir.
Uyarlanan çalışmalar ve oluşturulan yardımcı okuma kitapları, öğrenciye sunulduktan sonra mutlaka tekrar gözden geçirilmeli ve geliştirilmelidir.
Uyarlanan veya hazırlanan hikâyeler, içerik olarak kültür unsurlarını vermeye müsaitse etkinlikler yolu ile bu unsurları ortaya çıkarmalı ve Türk dilinin ve kültürünün güzellikleri gösterilmelidir.
Yabancı dil öğretimi asla ana dili öğretimi gibi düşünülmemeli, ölçme ve okuma etkinliklerinin bu husus göz önünde tutularak hazırlanması gerekmektedir.
Özellikle dilimizin dünya üzerinde daha çok tercih edilmesi ve seçilen dil olabilmesi için teknoloji ile tüm bu çalışmaların birleştirilmesi gerekmektedir. Yabancı dillerin öğretimi için hazırlanan yardımcı okuma kitaplarına baktığımızda
146
sağlanabilmesinin mümkün olduğu görülmektedir. Böylece öğrenci istediği mekân ve zamanda dil öğretimini geliştirebilir ve Türkçenin yaygınlığı hızla artabilir. Unutulmamalıdır ki dil öğretiminin bir devlet politikasına ve programına ihtiyacı
vardır. Bu kapsamda yıllardır Türkçeyi yabancılara öğretmek üzere çakışmalar yapan kurumlarımız (Gazi Üniversitesi ve Ankara Üniversitesi TÖMER’ler, Kara Lisan Okulu, Yunus Emre Enstitüsü…) ve akademisyenlerimiz işbirliği içinde bulunarak Türkçenin öğretilmesi için kurultaylar ve komisyonlar kurmalıdır. İngilizcenin yabancılara öğretiminde kullandıkları beceri tabanlı Ders kitapları,
okuma setleri, dinleme programları, kur sınavları ve mesleki dil üzerinde kapsamlı çalışmalar yapılmalıdır.
Son olarak yabancılara Türkçe öğretiminde hikâye uyarlama, özgün metin kullanma veya oluşturma üzerine ciddi adımlar atılmalıdır. Yaptığımız bu çalışmanın bireysel bir çalışmanın ötesine geçerek ilerleyen çalışmalar için bir proje veya alanda çalışan akademisyenlerden oluşan bir ekip tarafından ele alınmalı, ortak problem sahası üretilerek verimli ve etkili öğrenme malzemeleri oluşturulmalıdır.
147
KAYNAKÇA
Andersen, H. C. (2012). The little match girl. Oxford University.
Avrupa Birliği. (2001). Avrupa dilleri için ortak başvuru metni: öğrenme, öğretme, değerlendirme. 23 Kasım 2014 tarihinde http://acikarsiv.ankara.edu.tr/browse/1465/ sayfasından erişilmiştir.
Aygüneş, M. (2007). Yabancı dil olarak türkçenin öğretiminde okuma becerisini geliştirme yolları. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Bakan, H. (2012). Yabancılara türkçe öğretiminde metindilbilimsel ölçütler çerçevesinde bir sadeleştirme denemesi: Sait Faik Abasıyanık, "Meserret Oteli". Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi SBE, Ankara.
Demirel, Ö. (2003). Yabancı dil öğretimi. dil pasaport, dil biyografisi, dil dosyası. Ankara: PegemA.
Dilidüzgün, Ş. (2008). Türkçe öğretiminde metindilbilimsel bağlamda uygulamalı bir yaklaşım. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Durmuş, M. (2013). İkinci/ yabancı dil öğretiminde özgün ve değiştirilmiş dilsel girdi üzerine. Turkish Studies, 1291-1306.
Eken, D. T. (2011). Yabancı dil olarak türkçe ve ingilizce öğretiminde temel düzey dinleme-anlama etkinliklerinin karşılaştırılması.Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Er, A. (2005). Yabancı dil öğretiminde okuma. KKEFD, 208-217.
Erdağı, S. (2008). Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun "Yaban" adlı romanının metindilbilimsel çözümlemesi. Yüksek Lisans Tezi, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kars.
148
Işık, A. (2008). Yabancı dil eğitimimizdeki yanlışlıklar nereden kaynaklanıyor? Journal of Language and Linguistic Studies, 4(2), 15-26.
Kara, M. (2010). Gazi Üniversitesi TÖMER öğrencilerinin türkçe öğrenirken karşılaştıkları sorunlar ve bunların çözümüne yönelik öneriler. Gazi Üniversitesi Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(3).
Kıroğlu, K. (2002). Anlamlı gruplandırma stratejisinin okuduğunu anlamaya etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Nurlu, M. (2011). Fransa'da Türkçe öğretimi. Ankara: Grafiker.
Özkan, B. (2004). Okuma metinlerini öğrencilerin seçip hazırlamasının okuma becerileri edinimine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Polat, N. H. (2011). Ömer Seyfettin bütün hikayeleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Sallabaş, M. E. (2012). Ömer Seyfettin hikayelerinin türkçe öğretiminde değer aktarımı
bakımından incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 59-68.
Şimşek, P. (2011). Yabancılara Türkçe öğretiminde okuma metinleri ve yardımcı kitaplar. Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
Yılmaz, V. (2004). Yabancı dil Türkçe öğretiminde okuma becerilerinin geliştirilmesine yönelik görev odaklı bir yordam oluşturumu ve gereç hazırlamaya yönelik bir çalışma.Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, İstanbul.
149