SONUÇ VE ÖNERİLER

İç Anadolu bölgesinde gerçekleştirilen bu revizyon çalışmasıyla, Viola cinsine mensup 13 tür ve 1 varyete olmak üzere 14 taksonun varlığı tespit edilmiştir. Belirlenen bu taksonlardan biri kültür (V. x wittrockiana), 3’ü (V. alba subsp. alba, V. jordanii, V. velutina) doğal olmak üzere 4 tanesi Türkiye florası için ilk kez kaydedilmiştir. Ayrıca bilim dünyası için yeni bir varyete (V. modesta var. ermenekensis) tespit edilmiştir. İç Anadolu bölgesinde yayılış gösteren Viola taksonlarının teşhis anahtarı, eşanlamlıları, tipleri, betimleri ve şekillerinin geçtiği flora ve revizyonlar, çizimleri, fotoğrafları, yayılış haritaları, geniş betimleri, varsa yöresel adları verilmiştir. Her türle ilgili tartışma türün en sonunda sunulmuştur.

Yapılan anatomik çalışmalar sonucunda, anatomik olarak türlerin çoğu birbirlerinden ayrılırlarken, yakın olanların ayrılmadıkları görülmüştür. Ancak seksiyonları ve alt seksiyonları birbirinden ayıran önemli farklılıklar tespit edilmiştir. Bu farklılıklar, Rostratae alt seksiyonunun anatomik olarak Viola seksiyonuyla Melanium seksiyonu arasında geçiş özelliği sergilediğini göstermektedir. Elde edilen verilere göre hem benzerlik gösteren türler guruplandırılmış hem de türleri büyük çoğunlukla ayıran bir teşhis anahtarı oluşturulmuştur. Ayrıntılı tartışma ilgili bölümde verilmiştir.

Palinolojik çalışmalarda, türler arasında polen morfolojisi açısından önemli farklılıklar görülememiştir. Ancak araştırma konusu olan Viola ve Melanium seksiyonları ve Viola seksiyonuna ait Viola ve Rostratae alt seksiyonlarının birbirlerinden oldukça belirgin farklar gösterdikleri belirlenmiştir. Melanium seksiyonuna bağlı türlerde polenler, açıklık dimorfizmi veya polimorfizmi göstermekte, kutupsal görünümde biçimleri köşeli, ekzin süsleri taneli ve AMB çapları çoğunlukla 40 μm’den büyük olup 84 μm’a kadar çıkmaktadır. Viola seksiyonunda ise polenler monomorfik veya dimorfik, kutupsal görünümde biçimleri dairesel, ekzin süsleri belirsiz ve AMB çapları çoğunlukla 40 μm’den küçüktür. Rostratae alt seksiyonundaki türler polenler açıklık dimorfizmi gösterirlerken Viola alt seksiyonundaki türler göstermezler.

Nümerik taksonomi çalışmasında, morfolojik, anatomik ve palinolojik çalışmalardan elde edilen bulguların taksonomik analizleri sonucu UPGMA

(Unweighted Pair Group Method Using Arithmetic Averages) yöntemiyle oluşturulan dendrogram, taksonların birbirlerine anlamlı bir biçimde yakınlık sergilediklerini göstermiştir. Bu dendrogramda aynı seksiyon ve alt seksiyondaki türler belirgin şekilde ayrı ayrı kümelenme oluşturmuşlardır. Bu çalışma sonucu Türkiye florasındaki türlerin evrimsel sıralanması kısmen değiştirilmiştir.

Türkiye’de Viola cinsine mensup 27 tür ve 2 alttür olmak üzere 29 (Coode ve Cullen, 1965; Davis ve ark. 1988; Yıldırımlı 2000) olarak verilen takson sayısı, bu çalışmayla beraber, biri kültür olmak üzere 28 tür, 4 alttür ve 1 varyete olarak 33’e çıkmıştır.

Türkiye florasında verilen yayılış alanları yeni bilgi ve materyaller kapsamında yeniden değerlendirilmiştir. Böylece İç Anadolu bölgesinde 6 olarak verilen (Coode ve Cullen, 1965; Davis ve ark. 1988) takson sayısı 14’e çıkmıştır.

Bu çalışmada Viola cinsine ait mevcut herbaryum materyallerinin ve toplanan örneklerin ayrıntılı olarak incelenmesiyle, sadece İç Anadolu bölgesinden Türkiye için 4 taksonun ilk kez kaydedilmesi ve yeni bir varyete tespit edilmesi, cinsin mutlaka Türkiye revizyonunun yapılması gerektiğini göstermektedir. Bu durum Türkiye’deki cins veya familya düzeyindeki diğer taksonlar için de bir model olarak düşünülürse, her grubun o grup üzerine yoğunlaşmış taksonomistler tarafından çalışılması gerekliliği kaçınılmazdır.

Dünya üzerinde yayılış gösteren Viola cinsine mensup türlerin sayısı 600 civarında olmakla birlikte, bu türlerden bazılarının ilgili kaynaklardaki betimlerinde birbirlerine çok yakın oldukları görülmektedir. Bu yakın türlerdeki sistematik ve nomenklatürel problemlerin çözülebilmesi için monograflarının yapılması gerekmektedir.

Herbaryum örnekleri üzerinde yaptığımız gözlemlere göre, Viola cinsine mensup türlerin adlandırılmasında oldukça fazla yanlışlık yapılmıştır. Bazı araştırıcıların aynı kartona aynı sanarak iki ayrı tür yapıştırdıkları görülmüştür. Hatta bazen aynı kartona yapıştırılan iki ayrı türün altına üçüncü bir isim yazılmıştır. Bunun birinci nedeni türleri birbirinden ayıran oldukça az karakterin bulunmasıdır. İkinci neden ise tek yıllık türlerde çok önemli bir ayırıcı karakter olan yaprak pulunun erken toplanan örneklerde tipik şeklini almaması ve yine önemli ayırıcı bir karakter olan brakteollerin çıplak gözle çok zor görülebilmesidir.

Viola cinsindeki sistematik karışıklıkların en önemli sebeplerinden bir tanesi de yakın türlerin yayılış alanlarının çakıştığı yerlerde melezleşebilmeleridir. Coode ve Cullen (1965), hem Viola hem de Melanium seksiyonunun bazı türleri arasında melezleşmelerin bulunduğunu belirtmiştir. Yaptığımız çalışmada, sadece Viola seksiyonuna mensup türlerden V. odorata ile V. alba arasında hibrit bireylere rastlanmıştır.

Doktora tez çalışması olarak gerçekleştirilen bu bölgesel revizyon, ileride yapılacak olan Türkiye revizyonuna temel oluşturması ve bilim dünyasına katkı sağlaması umudunu taşımaktadır.

6. KAYNAKLAR

Akarsu, F., 1989. Batı Anadolu’da Doğal Yayılış Gösteren Viola L. (Syn: Subgen. Nomimium Ging.) Alt Cinsi Üzerinde Morfolojik ve Anatomik Araştırmalar: I. Viola odorata L., Doğa Tu Bot. D., 13,3,522-529.

Akarsu, F., 1989. Batı Anadolu’da Doğal Yayılış Gösteren Viola L. (Syn: Subgen. Nomimium Ging.) Alt Cinsi Üzerinde Morfolojik ve Anatomik Araştırmalar: II. Viola reichenbachiana Jord. ex Bor., Doğa Tu Bot. D., 13,3,530-537.

Atalay, İ., 1994. Türkiye Vejetasyon Coğrafyası, 1. baskı, Ege Üniversitesi basımevi, Bornova, İzmir.

Aytaç, Z., 1997. Türkiye’nin Astragalus L. cinsine ait Dasyphyllium Bunge Seksiyonunun Revizyonu, Tr. J. of Botany, 21:31-57.

Bailey, L.H., 1963. The Standart Cyclopedia of Horticulture, New York.

Baytop, T., 1963. Türkiye’nin Tıbbi ve Zehirli Bitkileri, İsmail Akgün Matbaaası, İstanbul.

Becker, W., 1910. Violae Europaeae, Verlag von C. Heinrich, Dresden, 1-153. Becker, W., 1917. Violae Asiaticae et Australenses II, 373-400, Beih. Bot. Ctrlbl. Becker, W., 1924a. Violae Asiaticae et Australenses IV, 20-75, Beih. Bot. Ctrlbl. Becker, W., 1925. Viola L. In: Engler, A. & Prantl, K. (eds), Die natürlichen

Pflanzenfamilien, vol. 21., 363-376.

Benson, L., 1965. Plant classification, California.

Boissier, E., 1849. Diagnoses Plantarum Orientalium Novarum, series 1 (8): 51-53. Boissier, E., 1867. Flora Orientalis, vol. 1, Geneva - Basal.

Bonnier, G., 1911-1935. Flora Complete Illustreé en couleurs de France, suisse et Belgique, comprenant la plupart des plantes d’Europe, 13 vols., Paris, Veuckatel, Bruxells.

Bouloumoy, S.J., 1930. Flore du Liban et De La Syrie, Vigot Freres, Editeurs Brawn, C.A., 1960. Palynological Techniques: Baton Rouge La., 188 p.

Britton, N.L., Brown, H.A., 1970. An Illustrated Flora of the Northern United States and Canada, vol. 2., Dover Publications, Inc., New York.

Butcher, R.W., 1961. A New Illustrated British Flora, 356-372, London.

Clausen, J., 1929. Chromosome number and the relationship of some North American species of Viola, Annals of Botany, 43: 741-764.

Contandriopoulos, J., Quèzel, P., 1976. Contribution à l’ètude de la flore du Taurus et de l’Amanus, Bull. Soc. Bot. France, 123: 419.

Coode, M.J.E., Cullen, J., 1965. Viola L. In: P.H. Davis (ed), Flora of Turkey and the East Aegean Islands, vol. I, p.524 - 533, Edinburgh Univ. Press.

Dajoz I, Till-Bottraud I., Gouyon PH., 1993. Pollen aperture polymophism and gametophyte permorfance in Viola diversifolia, Evolution, 47: 4, 1080-1093. Davis, P.H., Heywood, V.H., 1963. Principles of Angiosperm Taxonomy,

Edinburgh.

Davis, P.H., Mill, R.R., Tan, K., 1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands (Supplement), vol.10, Edinburgh Univ. Press.

Dönmez, A.A., 1997. Türkiye Pruneae (Rosaceae) Tribusunun Revizyonu, H.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.

Ekim, T., Koyuncu, M., Vural, M., Duman, H., Aytaç, Z., Adıgüzel, N. 2000. Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı, Ankara.

Erik, S. ve ark., 1996. Tohumlu Bitkiler Laboratuvar Klavuzu, Ankara. Erdtman, G., 1943. An Introduction to Pollen Analysis,

Erdtman, G., 1952. Pollen morphology and plant taxonomy.

Ertuğrul, K., 1989. İç Anadolu Bölgesinin Bazı Aethionema R. Br. (Cruciferae) Türleri Üzerine Taksonomik Araştırmalar, S.Ü.F.B.E. Doktora Tezi, Konya. Fjellheim, S., Marcussen, T., Scheen, A. C., 1997. Allocations to cleistogamous and

chasmogamous reproduction in the hairy violet group (Viola L. subsection Viola), Poster abstract, Scandinavian Association of Polllination Ecology, Tjarnö, November 1997.

Fournier P., 1977. Les Quatre Flores de la France, I texte, Editions Lechevalier 19, Paris.

Öztürk, A., 1977. Erzurum ilinin Veronica’ları Üzerinde Taksonomik Bir Araştırma, Atatürk Üniversitesi Fen Fakültesi, Doktora Tezi, Erzurum.

Gavrilova, O. A., 1999. Pollen polymorphism in the order Violales, XVI International Botanical Congress.

Güner, A., Peşmen, H., 1980. A Taxonomical studies on some Turkish Irises, Temel Bilim, 4: 32-34.

Hayek, A., 1925. Prodromus Florae Peninsulae Balcanicae, band I, pp. 500-517, Koenigstein.

Hegi, G., 1925. Illustrierte Flora von Mittel-Europa, 5 (1): 585-638.

Heywood, V.H., 1993. Flowering Plants of the World, Univ. Press., London.

Hitchcock, C.L. and Cronquist, A., 1973. Flora of the Pacific Northwest, pp. 296- 300.

Hutchinson, J., 1967. The Genera of Flowering Plants, vol. II; Dicotyledones, Clarendon Press, Oxford.

International Code of Botanical Nomenclature, 1994. Adopted by the Fifteenth International Botanical Congress, Yokohama.

İlarslan, R., 1996. Türkiye Delphinium L. (Ranunculaceae) Cinsinin Revizyonu, Tr. J. of Botany, 20:133-159.

Klokov, M.V., 1949. Viola L. In: Shishkin B. K. (ed.), Flora of the U.S.S.R., vol. 15. Israel: Israel Program for Scientific Translations (1974).

Leblebici, E., 1991. The Genus Polygonum L. in Turkey, Doğa Tr. J. of Botany, 14:203-214.

Lid, J. & Lid, D.T., 1994. Norsk Flora, Det Norske Samlaget, Oslo. Linnaeus, C., 1753. Species Plantarum, 933-937, London

Manning, S. A., 1965. Systematic Guide to Flowering Plants of the World, Museum press, London.

Marcussen, T., 1998. Viola L. subsection Viola: Variation, hybridization, and relationships among European taxa, Biologisk Institutt, Oslo.

Marcussen, T., Borgen, L., 1999. Variation and relationships within Viola subsection Viola, XVI. International Botanical Congress.

Marcussen, T. and Borgen, L. and Nordal, I., 2000. Viola hirta and its relatives in Norway, Flora Nordica, (in press).

Marcussen, T. and Borgen, L, 2000. Allozymic variation and relationships within subsection Viola (Violaceae), Plant systematics and evolution, 223: 29-57. Marcussen, T. and Nordal, I., 1998. Viola suavis, a new species in the Nordic flora,

with analyses of the relation to other species in subsection Viola (Violaceae), Nordic journal of Botany, 18: 221-237.

Meikle, R.D., 1977. Flora of Cyprus, volum one, pp. 200-207, Kew.

Meikle, R.D., 1980. Viola L. In C. C. Townsend (ed), Flora of Iraq, volume four, Baghdad.

Melchior, H., 1939. Ein neues Veilchen aus SW.-Anatolien und die Phylogenie der Sprossentwicklung innerhalb der Section Nomimium., Feddes Repert. 46: 39- 42.

Merxmüller, H., 1974. Veilchenstudien I-IV, Phyton (Horn), 16(1-4): 137-158. Merxmüller, H., Lippert, W., 1977. Veilchenstudien V-VII, Mitt. Bot. Staatssamml.

München, 13: 503-533.

Merxmüller, H., 1982. Viola, In: Sandro Pignatti (ed), Flora D’Italia, vol. 3, pp. 102- 118., Roma.

Metcalfe, C.R. and Chalk, L., 1950. Anatomy of the Dicotyledons, vol I, Oxford University Press.

Moore, P.D., Webb, J.A., Collinson M.E., 1991. Pollen Analysis, second edition, Blackwell scientific publications, Oxford.

Muñoz Garmendia, F., Montserrat, P., Laínz, M. & Aldasoro, J.J. 1993. Viola L. In Castroviejo, S., Aedo, C., Cirujano, S., Laínz, M., Montserrat, P., Morales, R., Muñoz Garmendia, F., Navarro, C., Paiva, J. & Soriano, C. (eds.), Flora Iberica, vol. 3, Real Jardín Botánico, C.S.I.C., Madrid.

Nadot, S., Ballard Jr, H.E., Creach, J.B, Dajoz, I., 2000. The evolution of pollen heteromorphism in Viola: A phylogenetic approach, Plant Systematics and Evolution, 223: 155-171.

Nordal, I., 1996. Viola collina, Viola hirta and Viola odorata. In Faegri, K. & Danielsen, A. (eds.): Maps of distribution of Norwegian vascular plants, vol. 3, Fagbokforlaget, Bergen.

Okamoto, M., Okada, H.,Ueda K., 1993. Morphology and chromosome number of Viola pilosa and systematic position, Taxon, 42:781-787.

Redbo-Torstensson, P., Berg, H., 1995. Seasonal cleistogamy: a conditional strategy to provide reproductive assurance. Acta Bot. Neerl. 44: 247-256.

Roren, N.V., Stabbetorp, O., Borgen L., 1994. Hybridization between Viola canina and Viola persicifolia in Norway, Nord. J. of Botany, 14:165-172, Copenhagen.

Savulescu, T., 1955. Florae Repuplice Populare Romine, vol. III, 553-625.

Schmidt, A., 1961. Zytotaxonomische Untersuchungen an europäischen Viola-Arten der Sektion Nomimium, Österr. Bot. Zeitschr., 108: 20-88.

Schmidt, A., 1962. Eine neue Grundzahl in der Gattung Viola Zytotaxonomische Untersuchungen an Viola parvula Tin. und Viola occulta Lehm., Ber. Deutsch. Bot. Ges. 75(3): 78-84.

Schmidt, A., 1992. Flora Iranica, Violaceae, Akademische Druck-u. Verlagsanstalt Graz-Austria (edited by K. H. Rechinger).

Seçmen, Ö ve ark., 1986. Tohumlu Bitkiler Sistematiği, Ege Üniversitesi Fen Fakültesi, Seri no: 116, Ders kitabı, Bornova.

Sibthorp, J., Smith, J.E., 1806. Florae Graecae Prodromus, 1: 146-147. Sneath, P.H.A. & Sokal, R.R., 1973. Numerical Taxonomy, San Francisco.

Sokal, R. P. et al. 1969. The Principles and Practice of Statistics in Biological Research, W. H. Freeman & Company, San Francisco.

Strid, A., 1986. Mountain flora of Greece, vol. I, Cambridge University Press, Cambridge

Sümbül, H., 1994. Türkiye’nin Alkanna Tausch Türleri Üzerine Taksonomik Bir Araştırma, TUBİTAK-TBAG-929 nolu proje, 141 s.

Usher, G. 1970. A Dictionary of Botany, Van Nostrand Reinhold Company, London. Valentine, D.H., Merxmüller, H., Schmidth, A., 1968. Viola L. In: Tutin T. G.,

Heywood V. H., Burges N. A., Moore D. M., Valentine D. H.Walters S. M., Web D. A. (eds.), Flora Europae, vol. 2, Cambridge University Press, Cambridge, pp. 270-282.

Vardar, Y., 1962. Botanikte Preparasyon Tekniği, Ege Üniversitesi Matbaası, İzmir. Watson; L., Dallwitz, M. J., 1992-1997. The families of flowering plants:

Descriptions, illustrations, identification, and retrieval. Version: 16th March1997.-URL http://www.keil.ukans.edu/delta/.

Yakar-Tan, N., 1982. Bitki Mikroskopisi Klavuz Kitabı, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Basımevi, İstanbul.

Yentür, S., 1995. Bitki Anatomisi, T.C. İstanbul Üniversitesi yayınları, sayı 3808, İstanbul.

Yıldırımlı, Ş., 1988. Türkiye'nin Batı Yarısı ve Kuzeyindeki Isatis L. (Cruciferae) Cinsinin Revizyonu, Doğa Türk Botanik Dergisi, 12(3): 332-400.

Yıldırımlı, Ş., 1994. Viola bocquetiana, a new species from Turkey, Ot Sistematik Botanik Dergisi, 1(1), 1-4.

Yıldırımlı, Ş. 2000. Viola L. In: A. Güner, N. Özhatay, T. Ekim and K.H.C. Başer (eds.), Flora of Turkey and the East Aegean Islands, vol. 11 (Supplement 2), p.43-44, Edinburgh Univ. Press.

Yuzepchuck, S.V., 1949. Viola L. In: Shishkin B. K. (ed.), Flora of the U.S.S.R.,vol. 15. Israel: Israel Program for Scientific Translations (1974).

ÖZET