Çalışmamız oto boya sektöründe çalışan işçilerin solunum fonksiyonlarını, fiziksel aktivite seviyelerini, günlük yaşam aktivitelerini ve yaşam kalitelerini sağlıklı bireylerle karşılaştırmayı amaçladık. Çalışmamız dahilinde yaptığımız değerlendirme ve sonuçlar, bu alanda yapılacak gelecek çalışmalara ve uygulanabilecek sağlık ve iş güvenliği politikalarına yol gösterici olacaktır.
Bu amaçlar doğrultusunda çalışmamız, Kocaeli ve Gölcük sanayi bölgelerinden rastgele seçtiğimiz oto boyama dükkanlarında 50 erkek boyacı grubu ile yine rastgele seçilen benzer demografik özelliklerde 50 kontrol grubu olgusu dahil ederek uygulandı.
Yaptığımız değerlendirmelerde elde ettiğimiz sonuçlar ve bu sonuçlar doğrultusundaki öneriler şunlardır:
Günlük ve haftalık çalışma süreleri boyacı grupta kontrol grubuna göre daha yüksek olmakla birlikte iş kanununda belirtilen maksimum çalışma sürelerini aşmaktadır. İş veren ve işçilerin bu konuda yeterli bilgi sahibi olmaları ve çalışma sürelerinin düzenlenmesi gerekmektedir.
Boyacıların sigara tüketim miktarlarının daha yüksek olduğu belirlendi. Fakat iki grupta da sigara kullanan kişi sayısı benzer oranda yüksekti. Sigara kullanımının solvent maruziyetiyle birleştiğinde zararlı etkilerinin arttığını gösteren çalışmalar doğrultusunda bireylerin özellikle bu meslekte solunumsal ve sistemik hastalık risk faktörleri artırabileceğinden sigara kullanımını bırakma teşvikleri artırılmalı, sigaranın zararları konusunda eğitim verilmelidir.
Oto boyacılarında işe giriş muayenesi ve periyodik sağlık muayeneleri yaptırma oranı çok düşüktü. İşçi sağlığı ve iş güvenliği eğitimi almayan birey sayısı boyacılarda anlamlı derecede fazlaydı. Çalışanlar herhangi bir koruyucu kullanma konusunda çok isteksiz ve koruyucu kullanmanın gerekliliği konusunda bilgisizdiler. Özellikle kullanılan maskelerin kağıt maske olup koruyuculuğunun çok yetersiz olduğunun farkında değillerdi. Herhangi bir iş kıyafeti giymedikleri ve el yıkama hijyen kurallarına uymadıkları için de gün içinde bulundukları her ortama zararlı maddeleri taşımaktaydılar. Bu durum bize oto boyama işi yapanlarda karşılaşılabilecek
sağlık ve güvenlik riskleri konusunda ciddi ve etkili eğitimler verilmesi gerektiğini göstermektedir. Ayrıca koruyucu malzemeler konusunda teknolojik inovasyon çalışmalarıyla kullanımı daha rahat olan, hafif malzemelerin üretimi sağlanmalıdır.
Bireylerde mesleki akciğer hastalıklarının başlangıcı olabileceğini düşündüren öksürük, balgam gibi semptomların boyacı grupta daha çok görüldüğünü ve uzun süre çalışanlarda bu semptomların daha da artarak devam ettiği belirlendi. Hastalar bu semptomların herhangi bir sağlık sorununun işareti olabileceğini düşünmedikleri için sağlık kontrollerini aksatmakta ya da hiç yaptırmamaktadırlar. Bu ihmalin bir nedeninin ise iş kaybetme korkusu olabileceğini düşündürmektedir. Sağlık şikayetlerinin ihmal edilmemesi ve gereken önlemleri alınmaması sağlanmalıdır.
Vital bulgular açısından sistolik kan basıncı değerlerinin boyacı grupta yüksek olması, sigara tüketimlerinin yüksek olmasıyla ilişkilendirilebilir.
Postur değerlendirmesi sonucu boyacı gruptakilerin postürlerinin daha kötü olduğu görüldü. Aynı zamanda sırt ve eklem ağrılarının bu grupta daha çok olması bu tür iş yerlerinde ergonomi eğitimleri ve postural farkındalık eğitimleri verilmesi gerektiğini düşündürmektedir. Bu nedenle koruyucu sağlık hizmetleri kapsamında bu eğitimlerde verilmelidir.
Solunum fonksiyon testi sonuçlarına göre boyacılarda PEF değerlerinin daha düşük olması mesleki astım açısından bireylerin değerlendirilmesi gerektiğini göstermektedir. Ayrıca FVC ve FEVı değerleri daha uzun süre çalışanlarda daha düşüktü. Bu sonuçlar uzun süre organik çözücülere maruziyet sonrası gelişebilecek mesleki akciğer hastalıklarında SFT ölçümleri bireyin solunum etkilenimlerinin ve gelecekte artabilecek fonksiyonel bozukluklarının göstergesi olabilir.
Umutsuzluk, yorgunluk ve depresyon iki grup karşılaştırıldığında istatiksel olarak anlamlı bir fark olmasa da gözlemlerimizde boyacıların daha umutsuz, yorgun ve depresif oldukları belirlendi. 20 yıldan daha uzun süre çalışanlarda umutsuzluk, depresyon ve yorgunluğun daha fazla çıkması gözlemlerimizi doğrulamaktadır. Psikososyal destek verilmeli ve organik
çözücülerin nörodavranışsal etkilerinin azaltılması için maruziyeti azaltacak önlemler alınmalıdır.
Çalışmamızda boyacılarda uyku bozukluğunun daha fazla görüldüğü belirlendi. Uyku bozukluğu elde ettiğimiz diğer fizyolojik ve psikolojik bozukluklarla doğru orantılıydı. Bu nedenle gerekli korunma önlemleri alındığında ve psikososyal destek verildiğinde bu tür problemlerin de önüne geçilebileceğini düşünmekteyiz.
Çalışmamızda boyacı grubundaki bireylerde 20 yıldan fazla çalışanların fiziksel fonksiyon, vitalite, ruhsal sağlık, sosyal işlevsellik, ağrı, genel sağlık durumları 20 yıl ve daha az çalışanlara göre daha kötü olduğu gözlemlendi. Uzun süreli maruziyetin yaşam kalitesi ve günlük yaşamlarını olumsuz etkilediğini düşündürmektedir.
İki grup arasında fiziksel aktivite seviyeleri açısından bir fark yoktu. Fark çıkmamasının nedeni dahil edilen bireylerin yaş ortalamalarının daha genç grup olması olabilir.
Çalışmamızdan elde ettiğimiz sonuçlara göre oto boyama sektöründe çalışanların özellikle uzun süreli maruziyet sonucu solunum fonksiyonları, yaşam kaliteleri, günlük yaşamları, uyku durumları, depresyon durumları etkilenmiştir. Fiziksel aktivite seviyeleri açısından anlamlı bir fark olmasa da boyacıların kontrol grubuna oranla daha aktif olduklarını belirledik. Elde ettiğimiz sonuçlarla birlikte mesleki akciğer hastalıkları açısından riskli grupta olan oto boyacılarının koruyuzu fizyoterapi programlarına dahil edilmesi gerekmektedir. Çalışmamızın, maruziyet sonucu gelişen semptom ve hastalıkların tedavisinde kullanılabilecek pulmoner rehabilitasyon programlarının belirlenmesi için de yol gösterici bir çalışma olabileceği düşünülmektedir.
7. KAYNAKLAR
1. Akbulut T. TTB Mesleki Güvenlik ve Sağlık Dergisi. Ekim 2001; 11-13. 2. Akarsu H, Ayan B, Çakmak E, Doğan B, Eravcı DB, Karaman E. Meslek
Hastalıkları Kitabı. ÇASGEM. Ankara 2013.
3. Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu. SSGSSK. mad.14. 2006.