SONUÇLAR
Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Hematolojisi ve Onkoloji Kliniğinde yatan kanser tanısı almış çocukların yaşam kalitelerini, çocuk ve ebeveynlerinin bildirimleri ile belirlendiği ve çocukların yaşam kalitelerini etkileyen faktörlerin saptandığı bu çalışmada:
Çalışmaya alınan kanser tanısı almış çocukların yaş ortalaması 10,68±4,58, çocukların kanser teşhis alma yaşı 9,41±4,67, %41,1’inin lösemi tanısı aldığı, %91,1’inin tedavi evresinde olduğu saptandı.
Çalışmada annelerin %87,5’inin, babaların ise %67,9’unun sağlık personelinden çocuklarının hastalığı ile ilgili bilgi aldığı belirlendi.
Çocuklarının hastalık sürecinde annelerin %42,9’u, babaların %32,1’inin sosyal destek aldıkları saptandı.
Ebeveynlerin çocuklarının hastalıkları ile ilgili bilgi durumları incelendiğinde; annelerin %28,6’sının, babaların %35,7’sinin çocuklarının sadece kanser olduğunu bildikleri, annelerin %42,9’unun, babaların %42,9’unun hastalığı tanımlayabildikleri, annelerin %28,6’sının, babaların %21,4’ünün semptomları açıklayabildikleri belirlendi.
Çocukların yaşam kaliteleri; çocukların bildiriminde 72,89±9,61 puan, anne bildiriminde 72,70±10,20, baba bildiriminde 73,95±10,05 puan olarak belirlendi. Puan ortalamaları pozitif ilişkili ve birbirleri ile uyumlu idi.
62
Çalışmada alt boyut puan ortalamaları değerlendirildiğinde, en düşük puan ortalamasının çocuk, anne ve baba bildirimlerinde uyumlu şekilde "hastalık" alt boyutuna ait olduğu belirlendi.
Çalışmada en yüksek puan ortalamasının çocuk, anne ve baba bildirimlerinde uyumlu şekilde "aile" alt boyutuna ait olduğu belirlendi.
Anne ve baba bildiriminde çocuğun yaşı artıkça yaşam kalitesinin "aile" alt boyut puanları düştü.
Anne ve babanın yaşı arttıkça çocuğun bildirimi ile çocuğun bedensel iyiliği ve duygusal iyiliği azaldı.
Anneler çocuk sayıları arttıkça çocuklarının duygusal iyilik ve okul alt boyutlarında yaşam kalitesini düşük bildirdi.
Lösemi dışı hastalık tanısı alan çocukların "okul" puan ortalaması yüksekti, yani lösemi dışı hastalık tanısı alan çocuklar yaşam kalitelerini yüksek olarak değerlendirdi. Okul başarı durumu çok iyi olan çocukların, orta olan çocuklara göre "okul" puan ortalamaları anlamlı olarak yüksekti. Okula devam eden çocukların "bedensel iyilik", "duygusal iyilik", "özsaygı" ve toplam ölçek puanları yüksek bulundu.
Arkadaş ilişkileri iyi olan çocukların "okul" puan ortalamaları yüksekti.
Hastalığını bilen, geniş ailede yaşayan çocukların yaşam kaliteleri daha yüksek bulundu.
Eşi sosyal destek alan babalar bildirimlerinde çocuklarının "hastalık" alt boyutunda yaşam kalitesini daha yüksek değerlendirdi.
Aile ilişkileri iyi olan çocukların babaları bildirimlerinde çocuklarının "aile" puan ortalamalarını daha yüksek belirtti.
Arkadaş ilişkileri iyi olan çocukların babaları bildirimlerinde çocuklarının "arkadaş" ve toplam yaşam kalitesini daha yüksek değerlendirdi.
Kanser tanısı almış çocuk ve ailelerinin sağlık personelinden bilgi alma durumlarının çocukların yaşam kalitesini etkilediği belirlendi. Hastalık hakkında bilgi düzeyi yüksek olan ebeveynler çocuklarının yaşam kalitesini yüksek değerlendirdi.
Ekonomik durumu iyi olan ailelerde babalar çocuklarının yaşam kalitelerini daha yüksek değerlendirdi.
63
ÖNERİLER
Kanser tanısı almış çocukların yaşam kalitelerinin bilinmesi hastalık ve tedavi sürecinde önemlidir. Kanser tanısı almış çocukların yaşam kalitelerinin, çocuk ve ebeveynlerinin bildirimleri ile belirlendiği ve yaşam kalitelerini etkileyen faktörlerin saptandığı bu çalışmada elde edilen sonuçlar doğrultusunda;
Bu çalışmada çocuk ve ebeveynlerin bilgi alma ve hastalık hakkındaki bilgi durumları yaşam kalitesi değerlendirmesini etkiledi. Bu nedenle kanser tanısı almış çocukların ve ailelerinin hastalık, bakım ve tedavi süreci hakkında daha fazla bilgilendirilmeleri için kapsamlı eğitim programlarının düzenlenmesi, eğitimin sürekliliğinin sağlanması, tedavi ve bakım sürecinde multidisipliner yaklaşımla çocuk ve ailesinin birlikte ele alınması,
Hemşireler çocukların yaşam kalitelerinin hastalık ve tedavi sürecindeki önemini bilmeli, anne-babaların çocuklarının yaşam kalitelerini değerlendirme düzeylerinin farkında olmalı, çocukların yaşam kalitelerini geçerli ve güvenilir ölçeklerle değerlendirmeli,
Hemşireler çocukların yaşam kalitelerini etkileyen faktörlerin farkında olmalı, çocukların yaşam kalitelerini değerlendirirken anne ve baba yaşı, çocuğun yaşı, tanı alma yaşı, kardeş sayısı faktörlerini dikkate almalı,
Kanser tanısı alınmasından itibaren çocuk ve ailenin uygun ve zamanında yapılan yönlendirmeler ile sosyal hayata uyumlarının ve yaşam kalitelerinin arttırılması, Sosyal ve ekonomik destek kaynaklarının harekete geçirilmesi için aile ile iletişim
kurulması ve sosyal destek sağlanması sosyal desteğin ve ekonomik desteğin çocuğun yaşam kalitesine etkisinin farkında olunması,
Kanser tanısı almış çocukların yaşam kalitelerini, çocuk ve ebeveynlerinin bildirimleri ile belirlendiği ve yaşam kalitelerini etkileyen faktörleri saptandığı bu çalışmanın daha geniş örneklem grupları ve farklı bölgelerde yapılması önerilebilir.
64
ÖZET
Çalışma, kanser tanısı almış çocukların yaşam kalitelerini, çocuk ve ebeveynlerinin bildirimleri ile belirlemek ve yaşam kalitelerini etkileyen faktörleri saptamak amacıyla, bir üniversite hastanesi çocuk onkoloji kliniğinde 56 çocuk, 56 anne ve 56 baba ile gerçekleştirildi. Araştırmanın verileri, "Veri Toplama Formu", "Kiddy-KINDL Küçük Çocuk Formu", "Kiddy-KINDL Aile Formu", "Kid-KINDL Çocuk ve Kiddo-KINDL Ergen Formu", "Kid-Kiddo-KINDL Aile Formu" kullanılarak elde edildi. Elde edilen verilerin analizi için yüzde, ortalama ve standart sapma, Kruskal Wallis Varyans Analizi, Mann Whitney U testi, post hoc Tukey testi, student-t testi ve spearman korelasyon analizi kullanıldı. p<0,05 olan değerler anlamlı kabul edildi.
Çocukların yaş ortalamasının 10,68±4,58, kanser teşhis yaşının 9,41±4,67, %41,1’inin lösemi, %91,1’inin tedavi evresinde olduğu bulundu. Annelerin %87,5’inin, babaların ise %67,9’unun sağlık personelinden çocuklarının hastalığı ile ilgili bilgi aldığı, annelerin (%51,8) ve babaların (%50) yarısının çocuklarının son bir yıldaki sağlık durumlarını iyi olarak değerlendirdiği bulundu. Ebeveynlerin çocuklarının hastalıkları ile ilgili bilgi durumları incelendiğinde; annelerin %28,6’sının, babaların %35,7’sinin çocuklarının sadece kanser olduğunu bildikleri, annelerin %42,9’unun, babaların %42,9’unun hastalığı tanımlayabildikleri, annelerin %28,6’sının, babaların %21,4’ünün semptomları açıklayabildikleri belirlendi.
Çocukların yaşam kaliteleri; çocukların bildiriminde 72,89±9,61 puan, anne bildiriminde 72,70±10,20, baba bildiriminde 73,95±10,05 puan olarak belirlendi. Çocuk, anne ve babaların ölçek puanları uyumlu idi. Alt boyut puan ortalamaları değerlendirildiğinde,
65
en düşük puan ortalamasının çocuk, anne ve baba bildirimlerinde uyumlu şekilde "hastalık" alt boyutuna ait olduğu en yüksek puan ortalamasının çocuk, anne ve baba bildirimlerinde uyumlu şekilde "aile" alt boyutuna ait olduğu belirlendi.
Sonuç olarak, kanser tanısı almış çocukların yaşam kaliteleri çocuk, anne ve baba bildirimlerinde uyumlu şekilde düşük bulundu.
66