Çalışma kapsamında ortalama yaşları 77,49±8,56, ortalama uzak görme keskinliği 0,66±0,2 logMAR olan, 41’i erkek, 22’si kadın toplam 63 YBMD’li az gören değerlendirilmiştir. Bu olguların sosyodemografik özelliklerine bakıldığında, eğitim seviyeleri yükseldikçe okuma hızının arttığı, okumaya ara verdiği süre uzadıkça okuma hızının azaldığı görülmüştür. Genel yaşam kalitesi ölçeği ve okuma alt ölçeği puanları ile okuma hızı arasında pozitif korelasyon olduğu görülmüştür.
Göz muayenelerinin sonuçlarını değerlendirdiğimizde, uzak ve yakın görme keskinliği iyileştikçe, düşük uzaysal frekanstaki kontrast duyarlılık değerleri arttıkça okuma hızının arttığı, yakına ilave edilen (+) cam arttıkça okuma hızının azaldığı bulunmuştur. İyi gören gözün sağ veya sol göz olmasının okuma hızını etkilemediği, TERA yerleşiminin de sağ veya sol gözde olmasının okuma hızını etkilemediği bulunmuştur.
MNREAD yakın okuma keskinliği kartı parametrelerin hepsinin okuma hızına etki ettiği, ancak okuma hızını en çok etkileyen parametrenin okuma keskinliği olduğu bulunmuştur.
Mikroperimetriden direk elde edilen değerler ile okuma hızı arasındaki ilişkiye baktığımızda, fiksasyon stabilitesi, ortalama retinal hassasiyet ve P1, P2 değerleri arttıkça okuma hızının arttığı, BCEA 63 ve BCEA 95 değerleri arttıkça okuma hızının azaldığı bulunmuştur. TERA’nın %68 olguda unstabil olduğu, %27 olguda rölatif stabil ve %5 olguda ise stabil olduğu gözlenmiştir. Unstabil fiksasyonlu gözlerde, orta uzaysal frekanstaki kontrast değerinin, okuma hızının ve okuma kolaylık indeksinin daha düşük olduğu bulunmuştur.
Mikroperimetriden dolaylı olarak elde edilen değerler ile okuma hızı arasındaki ilişkiye baktığımızda foveal skotom varlığında ve TERA’nın skotomun ortasına yerleşmesi durumunda okuma hızının en düşük olduğu, TERA’nın foveaya ve lezyon kenarına olan mesafesi uzadıkça ve skotom boyutları büyüdükçe okuma hızının azaldığı tespit edilmiştir. Fiksasyonun stabilitesi ile TERA’nin yerleşim yeri ve TERA- skotom ilişkisi arasında bağlantı bulunamamış, ancak TERA-Fovea arası
mesafe uzadıkça unstabil fiksasyon görülme olasılığının arttığı gözlenmiştir.
Skotomun en sık TERA’nın sağında yerleştiği, TERA’nın en sık nazal retinada, ikinci sırada süperiyor retinada yerleştiği gözlenmiştir. Üçüncü sırada ise inferiyor ve santral yerleşimin olduğu görülmüştür. TERA’nın, sol gözde en sık nazal kadranda (%36), sağ gözde ise en sık süperiyor kadranda (%31) yerleştiği görülmüştür. TERA yerleşiminin sol görme alanında olması ile sağ görme alanında olması arasında okuma hızında anlamlı bir fark olmadığı görülmüştür.
Okuma hızını en çok etkileyen özellikleri belirlemek için regresyon analizi yapıldığında, eğitim durumu, okumaya ara verme süresi, okuma keskinliği, fiksasyon stabilitesi ve foveada absolu skotom varlığının okuma hızını en çok etkilediği belirlenmiştir.
Çalışma kapsamında elde edilen sonuçlar özet olarak değerlendirildiğinde,
Okuma hızını en çok etkileyen parmetrelerin, sosyodemografik özelliklerden eğitim düzeyi ve okumaya ara verme süresi olduğu görülmüştür.
Okuma hızını en çok etkileyen MNREAD parametresinin, okuma keskinliği olduğu tespit edilmiştir.
Okuma hızını en çok etkileyen mikroperimetrik parametrenin fiksasyon stabilitesi ve foveal skotom olduğu bulunmuştur.
Okuma hızı ile TERA’nın retinaya yerleşim yeri arasında ilişki bulunamamıştır.
Çalışmadaki analizlerin sonucuna göre,
Çalışmada yapılan kontrast duyarlılık testinin, az görenler için hazırlanmış olan kontrast duyarlılık testi kullanılarak yapılmasına ihtiyaç vardır.
MNREAD parametrelerine bakılırken farklı dillerde, yazım formatları farklı olan dil seçenekleri ile çok merkezli bir çalışma yapılmasına ihtiyaç vardır.
Özellikle TERA’nın retinaya yerleşim yerinin okuma hızına etkisinin değerlendirilmesi için çalışmanın daha geniş serilerle yapılmasına ihtiyaç vardır.
Çalışma, okuma hızının en önemli parametrelerinden olan göz hareketlerini değerlendirmemiştir. Sakkadik hareketlerin değerlendirildiği çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır.
ÖZET
Yaşa Bağlı Makula Dejenerasyonu Olan Az Gören Hastaların Mikroperimetrik Özelliklerinin Okuma Performansı Üzerine Etkisi
Bu araştırmada yaşa bağlı makula dejenerasyonu olan az gören olguların, mikroperimetrik özelliklerinin okuma performansına etkisinin araştırılması amaçlandı. Elde edilen verilerle, az görme rehabilitasyonundaki Trained Retinal Locus (TRL) uygulamalarımız için okuma performansını en çok arttıran ‘ideal PRL-TERA’ tanımınının yapılması ve uygun hasta seçimiyle, bu hasta populasyonunda okuma performansının arttırılabileceği düşünüldü.
Bu amaçla Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Göz Hastalıkları Anabilim Dalı, Görme Araştırmaları ve Az Görme Rehabilitasyonu Birimi’nde Ağustos 2018-Eylül 2019 tarihleri arasında başvuran 63 az gören hastanın iyi gören gözü, bu prospektif çalışmaya dahil edildi. Bu olguların sosyodemografik özellikleri, göz muayene bulguları, MNREAD parametreleri ve mikroperimetrik özellikleri değerlendirilip, özellikle mikroperimetrik özelliklerin okuma performansına etkisi detaylandırılarak araştırıldı.
Eğitim seviyeleri, yakın okuma keskinlikleri ve kontrast duyarlılık değerleri iyi oldukça, okuma hızının arttığı, okuma hızı arttıkça yaşam kalitesinin arttığı ve okumaya ara verdiği sürenin uzaması ile okuma hızının azaldığı tespit edildi.
Çalışmamızda TERA’nın en sık nazal kadranda (%19), ikinci sırada süperior kadranda (%16) görüldüğü, %68 olguda unstabil, %27 olguda rölatif stabil ve %5 olguda stabil olduğu, olguların çoğunun skotomu sağa alarak, sol görme alanını kullanmayı tercih ettiği gözlendi. TERA’nın yerleşiminin okuma hızına etkisi olmadığı, okuma hızını en çok etkileyen faktörlerin, eğitim durumu, okumaya ara verme süresi, okuma keskinliği (RA), fiksasyon stabilitesi ve foveal skotom varlığı olduğu bulundu. Sonuç olarak, TERA’nın retinadaki yerleşiminin okuma performansına etkisinin olmadığı, mikroperimetrik özelliklerden okuma performansına en çok etki eden faktörün, fiksasyon stabilitesi ve foveal skotom varlığı olduğu tespit edildi. TRL çalışmaları ile yapılan eğitimle fiksasyon stabilitesi arttırıldığında okuma hızının ve yaşam kalitesinin artabileceği ve TERA’nın yerleşiminin okuma hızına etkisinin araştırılması için buna benzer bir çalışmanın daha geniş serilerle ve farklı dillerde yapılmasına ihtiyaç olduğu düşünüldü.
Anahtar Sözcükler: Mikroperimetri, MNREAD okuma kartı, Okuma hızı, Tercih edilen retinal alan, Yaşa bağlı makula dejenerasyonu
SUMMARY
The Effect of Microperimetric Characteristics on Reading Performance of Low Vision Patients with Age-Related Macular Degeneration
This study aimed to investigate the effect of microperimetry characteristics on the reading performance of low vision patients with age-related macular degeneration. With the data obtained, it was thought that reading performance could be increased in this patient population by selecting the suitable patients and making the definition of ‘ideal PRL-TERA’ which best enhances the reading performance for our Trained Retinal Locus (TRL) applications in low vision rehabilitation.
With this purpose, the eye with a good sight of 63 low vision patients who applied to the Ankara University Faculty of Medicine Department of Ophthalmology, Department of Vision Research and Vision Rehabilitation between August 2018 and September 2019 were included in this prospective study. The sociodemographic characteristics, ophthalmologic examination findings, MNREAD parameters, and microperimetric characteristics of these cases were evaluated.
Especially the effects of microperimetric characteristics on reading performance were investigated.
It was found that higher education levels and better near reading acuities and contrast sensitivity values resulted in increased reading speed. The quality of life increased as the reading speed increased, and the reading speed decreased with the prolongation of the reading interval. In our study, PRL was most commonly seen in the nasal quadrant (19%), and secondly, in the superior quadrant (16%), PRL was unstable in 68%, relatively stable in 27%, and stable in 5%. Most of the cases preferred to use the left visual field by taking scotoma to the right. It was found that the placement of PRL had no effect on reading speed. The factors affecting the reading speed were the education level, the break time on reading, reading acuity (RA), fixation stability, and the presence of foveal scotoma. As a result, it was determined that the placement of PRL in retina had no effect on reading performance, and the most critical factors of the microperimetric properties affecting reading performance were the fixation stability and foveal scotoma. It was thought that when the fixation stability was increased with the training performed with TRL studies, reading speed and quality of life could increase, and similar studies with a more extensive population and different languages are in need in order to investigate the effect of the placement of PRL on reading speed.
Keywords: Age-related macular degeneration, Microperimetry, MNREAD reading card, Preferred retinal locus, Reading speed
KAYNAKLAR
AGE-RELATED EYE DISEASE STUDY RESEARCH GROUP (2000). Risk factors associated with age- related macular degeneration. A case-control study in the age related eye disease study:
Age-Related Eye Disease Study Report Number 3. Ophthalmology, 107:2224-2232.
AGE-RELATED EYE DISEASE STUDY RESEARCH GROUP (2001). System for classifying age-related macular degeneration from stereoscopic color fundus photographs: the Age-Related Eye Disease Study Report Number 6. Am J Ophthalmol, 132:668-681.
AKYURT A (2003). The necessity and effectivennes of low vision aids (LVAs) in patients with low vision. Turk J Ophthalmol, 33:154-160.
ALTINBAY D, ŞAHLI E, İDİL A (2019). Az Gören ve Sağlıklı Bireylerde Okuma Keskinliğinin Değerlendirilmesinde Kullanılan MNREAD Eşelinin Uygulama ve Basılı Formunun Etkililiğinin Karşılaştırılması. (Öz). TOD 53. Ulusal Kongre, Antalya.
ALTPETER E, MACKEBEN M, TRAUZETTEL-KLOSINSKI S (2000). The importance of sustained attention for patients with maculopathies. Vision Res, 40:1539-1547.
AMIRUL ISLAM FM, CHONG EW, HODGE AM, GUYMER RH, AUNG KZ, MAKEVEYA GA.
BAIRD PN, HOPPER JL, ENGLISH DR, GILES GG, ROBMAN LD (2014). Dietary patterns and their associations with age-related macular degeneration: the Melbourne collaborative cohort study. Ophthalmology, 121:1428-1430.
BRID AC, BRESSLER NM, BRESSLER SB, CHISHOLM IH, COSCAS G, DAVIS MD, DE JONG PT, KLAVER CC, KLEIN BE, KLEIN R, et al (1995). An international classification and grading system for age-related maculopathy and age-related macular degeneration. The International ARM Epidemiological Study Group. Surv Ophthalmol, 39:367-374.
BROWN B (1981). Reading performance in low vision patients: relation to contrast and contrast sensitivity. Am J Optom Physiol Opt, 58:218-226.
BROWN MM, BROWN GC, SHARMA S, STEIN JD, ROTH Z, CAMPANELLA J, BEAUCHMAP GR (2006). The burden of age‐related macular degeneration: a value‐based analysis. Curr Opin Ophthalmol, 17: 257-266.
BRUSSEE T, VAN DEN BERG TJTP, VAN NİSPEN RMA, DE BOER I, VAN RENS GHMB (2018). Association between Contrast Sensitivity and Reading with Macular Pathology. Optom Vis Sci, 95:183-192.
CALABRESE A, BERNARD B, FAURE G, HOFFART L, CASTET E (2016). Clustering Of Eye Fixations: A New Oculomotor Determinant of Reading Speed in Maculopathy. Invest Ophthalmol Vis Sci, 57:3192-3202.
CARVER RP (1992). Reading Rate: Theory, research and practical implications. Journal of Reading, 36:84-95.
CHUNG STL, MANSFIELD, JS, LEGGE GE (1998). Psychophysics of reading. XVIII. The effect of print size on reading speed in normal peripheral vision. Vision Res,38: 2949-2962.
CROSSLAND MD, CRABB DP, RUBIN GS (2011b). Task-Spesific Fixation Behavior in Macular Disease. Invest Ophthalmol Vis Sci, 52:411-416.
CROSSLAND MD, CULHAM LE, KABANAROU SA, RUBIN GS (2005). Preferred retinal locus development in patients with macular disease. Ophthalmology, 112:1579-1585.
CROSSLAND MD, CULHAM LE, RUBIN GS (2004). Fixation stability and reading speed in patients with newly developed macular disease. Ophthalmic Physiol Opt, 24:327-333.
CROSSLAND MD, ENGEL SA, LEGGE GE (2011a). The Preferred Retinal Locus in Macular Disease. Toward a Consensus Definition. Retina,31:2109-2114.
DENNİSS J, BAGGALEY HC, BROWN GM, RUBIN GS, ASTLE AT (2017). Properties of Visual Field Defects Around the Monocular Preferred Retinal Locus in Age-Related Macular Degeneration. Invest Ophthalmol Vis Sci, 58:2652-2658.
DERUAZ A, MATTER M, WHATHAM AR, GOLDSCHMİDT M, DURET F, ISSENHUTH M, SAFRAN AB (2004). Can fixation instability improve text perception during eccentric fixation in patients with central scotomas. Br J Ophthalmol, 88:461-463.
ELLIOTT DB, TRUKOLA ILIC M, STRONG JG, PACE R, PLOTKIN A, BEVERS P (1997).
Demographic characteristics of the vision-disabled elderly. Investigative Ophthalmology&Visual Science, 38:2566-2575.
ERBEZCI M, OZTURK (2018). Preferred Retınal Locus Locatıons In Age-Related Macular Degeneratıon. Retina, 38:2372-2378.
ERGUN E,MAAR N, RADNER W, BARBAZETTO J, SCHMIDT-ERFURTH U, STUR M (2003).
Scotoma size and reading speed in patients with subfoveal occult choroidal neovascularization in age-related macular degeneration. Ophthalmology, 11:65-69.
FİNGER RP, CHARBEL ISSA P, FİMMERS R, HOLZ FG, RUBİN GS, SCHOLL HP (2009).
Reading performance is reduced by parafoveal scotomas in patients with macular telangiectasia type 2. Invest Ophthalmol Vis Sci, 50:1366-1370.
FLETCHER DC, SCHUCHARD RA (1997). Preferred Retinal Loci Relationship to macular Scotomas in a Low Vision Population. Ophthalmology, 104:632-638.
FLETCHER DC, SCHUCHARD RA, WATSON G (1999). Relative Location of Macular Scotomas Near the PRL: Effect on Low Vision Reading. J Rehabil Res Dev, 36:356-364.
FUJI GY, DE JUAN E JR, HUMAYUN MS, SUNNESS JS, CHANG TS, ROSSİ JV (2003).
Characteristics of visual loss by scanning laser ophthalmoscope microperimetry in eyes with subfoveal choroidal neovascularization secondary to age-related macular degeneration. Am J Ophthalmol, 136:1067-1078.
FUJITA K, NARUSE M, ODA K, YUZAWA M. (2005) Reading performance in the scar stage of age-related macular degeneration. Nippon Ganka Gakkai Zasshi, 109:83-87.
GIACOMELLI G, VIRGILI G, GIANSANTI F, SATO G, CAPPELLO E, CRUCIANI F, VARANO M, MENCHINI U (2013). Clinical and microperimetric predictors of reading speed in low vision patients: a structural equation modeling approach. Invest Ophthalmol Vis Sci, 54:4403-4408.
GREENSTEIN VC, SANTOS RA, TSANG SH, SMITH RT, BARILE GR, SEIPLE W (2008).
Preferred retinal locus in macular disease: characteristics and clinical implications. Retina, 28:1234-1240.
GUEZ JE, LE GARGASSON JF, GRALL Y, GAUDRIC A (1995). Relation between reading and preferred retinal locus in patients with central scotoma. Vision Research, 35:80
GUEZ JE, LE GARGASSON JF, RIGAUDIERE F, O’REGAN JK (1993). Is there a systematic location for the pseudo-fovea in patients with central scotoma? Vision Res, 1993 33:1271-1279.
HAHN GA, PENKA D, GEHRLICH C, MESSIAS A, WEISMANN M, HYVÄRINEN L, LEINONEN M, FEELY M, RUBIN G, DAUXERRE C, VITAL-DURAND F, FEATHERSTON S, DIETZ K, TRAUZETTEL-KLOSINSKI S (2006). New standardised texts for assessing reading performance in four European languages. Brit J Ophthalmol, 90:480-484.
HAMADE N, HODGE WG, RAKİBUZ-ZAMAN M, MALVANKAR-MEHTA MS (2016). The Effects of Low-Vision Rehabilitation on Reading Speed and Depression in Age Related Macular Degeneration: A Meta-Analysis. PLoS One, 11:159-254
HANUS J, ZHAO F, WANG S (2016). Current therapeutic developments in atrophic age-related macular degeneration. Br J Ophthalmol, 100:122-127.
HIGGINSON IJ, CARR AJ (2001).Measuring Quality Of Life : Using quality of life measures in the clinical setting. BMJ, 322:1297- 300.
HOLZ FG, STRAUSS EC, SCHMİTZ-VALCKENBERG S, VAN LOOKEREN CAMPAGNE M (2014). Geographic atrophy: clinical features and potential therapeutic approaches.
Ophthalmology, 121:1079-1091.
HUMPHRY RC, THOMPSON GM (1986). Low vision aids-evaluation in a general eye department.
Trans Ophthalmol Soc UK, 105:296-303.
ICD-10 Version 2016. http://www.who.int/classifications/icd/icdonlineversions/en (Erişim Ekim, 2019)
İDİL A, ÖZEN M, ATAK N, ELHAN A, PEHLİVAN S (2011). Az Görme Yaşam Kalitesi Ölçeğinin (LVQOL) Türkçe Geçerlilik Çalışması. MN Oftalmoloji,18: 246-253.
İDİL AŞ, ÇALIŞKAN D, İDİL BN (2009). MNREAD okuma kartlarının Türkçe versiyonunun geliştirilmesi ve validasyonu. T.Oft. Gaz, 39:84-90.
KARAÇORLU M, SENTÜRK F, ÖZDEMİR H, KARAÇORLU SA, UYSAL Ö (2008). Yaşa bağlı maküla dejenerasyonuna sekonder klasik subfoveal koroid neovaskülarizasyonunda semptom süresi ile mikroperimetrik değişiklikler arasındaki ilişki. Türk Oftalmoloji Gazetesi, 38:330-335.
KHAN JC, THURLBY DA, SHAHİD H, CLAYTON DG, YATES JR, BRADLEY M, MOORE AT, BİRD AC (2006). Genetic Factors in AMD Study. Smoking and age related macular degeneration: the number of pack years of cigarette smoking is a major determinant of risk for both geographic atrophy and choroidal neovascularisation. Br J Ophthalmol, 90:75-80.
KLEEN, SR, LEVOY RJ (1981). Low vision care: correlation of patient age, visual goals, and aids prescribed. Am J Optom Physiol Opt, 58: 200-205.
KLEIN R, MEUER SM, MYERS CE, BUITENDIJK GH, ROCHTCHINA E, CHOUDHURY F, DE JONG PT, MCKEAN-COWDIN R, IYENGAR SK, GAO X, LEE KE, VINGERLING JR, MITCHELL P, KLAVER CC, WANG JJ, KLEIN BE (2014). Harmonizing the Classification of Age related Macular Degeneration in the Three-Continent AMD Consortium. Ophthalmic Epidemiology, 21:14-23.
KLINE DW(1987). Ageing and the Spatiotemporal Discrimination Performance of the Visual System.
Eye, 1:323-339.
LEGGE GE, MANSFIELD JS, CHUNG ST (2001). Psychophysics of reading. XX. Linking letter recognition to reading speed in central and peripheral vision. Vision Res, 41:725-743.
LEGGE GE, PELLI DG, RUBIN GS, SCHLESKE MM (1985a). Psychophysics of reading-I. Normal vision. Vision Res, 25:239-252.
LEGGE GE, ROSS JA, ISENBERG LM, LAMAY JM (1992). Psychphysics of Reading. Clinical Predictors of Low Vision Reading Speed. Invest Ophthalmol Vis Sci, 33:677-687.
LEGGE GE, RUBIN GS, PELLI DG, SCHLESKE MM (1985b). Psychophysics of Reading-II. Low Vision. Vision Res, 25:253-265.
LEGGE GE,AHN SJ, KLITZ TS, LUEBKER A (1997). Psychophysics of Reading-XVI. The Visual Span in Normal and Low Vision. Vision Res, 37:1999-2010.
LEGGE GE. GLENN A. FRY AWARD LECTURE 1990 (1991). Three perspectives on Low Vision Reading. Optom Vis Sci,68:763-769.
LEI H, SCHUCHARD R (1997). Using two preferred retinal loci for different lighting conditions in patients with central scotomas. Invest Ophthalmol Vis Sci, 38:1812-1818.
LIMA VC, PRATA TS, DE MORAES CG, KIM J, SEIPLE W, ROSEN RB, LIEBMANN JM, RITCH R (2010). A comparison between microperimetry and standard achromatic of the central visual field in eyes with glaucomatous paracentral visual-field defects. Br J Ophthalmol, 94:64-67.
LIU TY, SHAH AR, DEL PRIORE LV (2013). Progression of lesion size in untreated eyes with exudative age-related macular degeneration a meta-analysis using Lineweaver-Burk plots.
JAMA Ophthalmol,131:335-340.
LOTERY A, XU X, ZLATAVA G, LOFTUS J (2007). Burden of illness, visual impairment and health resource utilisation of patients with neovascular age-related macular degeneration:
results from the UK cohort of a five-country cross-sectional study. Br J Ophthalmol, 91:1303-1307.
MANGIONE CM, LEE PP, GETIERREZ PR, SPRITZER K, BERRY S, HAYS RD (2001). National Eye Institute Visual Function Questionnaire Field Test Investigators. Development of the 25-item National Eye Institute Visual Function Questionnaire. Arch Ophthalmol, 119:1050-1058.
MANGIONE CM, LEE PP, PITTS J, GUTIERREZ P, BERYY S, HAYS RD (1998). Psychometric properties of the National Eye Institute Visual Function Questionnarie(NEIVFQ). Arch of Ophthalmol, 116:1496-1504.
MANIGLIA M, COTTEREAU BR, SOLER V, TROTTER Y (2016). Rehabilitation Approaches in Macular Degeneration Patients. Front Syst Neurosci, 10:107.
MANSFIELD JS, AHN SJ, LEGGE GE&LEYBAKER A (1993). A new reading acuity chart for normal and low vision. Ophthalmic Visual Optics/Noninvasive assesment of the Visual System Technical Digest, 3:232-235.
MARKOWITZ M, DAIBERT-NIDO M, MARKOWITZ SN (2018). Rehabilitation of reading skills in patients with age-related macular degeneration. Can J Ophthalmol, 53:3-8.
MARKOWITZ SN (2006). Principles of modern low vision rehabilitation. Can J Ophthalmol, 41:
289-312.
MARKOWITZ SN, ALEYKİNA N (2010). The Relationship Between Scotoma Displacement and Preferred Retinal Loci in Low-Vision Patients with Age-Related Macular Degeneration. Can J Ophthalmol, 45:58-61.
MARKOWITZ SN, REYES SV (2013). Microperimetry and clinical practice: an evidence-based review. Can JOphthalmol, 48:350-357.
MASSOF RW, RUBIN GS (2001). Visual Function Assesment Questionnaries. Surv Ophthalmol , 45:531-548.
MATSUMOTO Y, ODA K, YUZAWA M. (2004). Fixation points and retinal sensitivity observed in reading text by patients with bilateral macular atrophy. Nippon Ganka Gakkai Zasshi. 108:302-306.
MCCONKIE GW, RAYNER K (1975). The Span of Effective Stimulus During a Fixation in Reading.
Perception & Psychophysics,17:578-586.
MCCONKIE GW, RAYNER K (1976). Asymmetry of the perceptual span in reading. Bulletin of the Psychonomic Society, 8:365-368.
MIDENA E, PILOTTO E. (2017). Microperimetry in age-related macular degeneration. Eye (Lond), 31:985-994.
MIKHAIL D, VISSCHER KL, CHEN N, WANG J, EMARA BY, HUTNIK CM (2015). Patient-appropriate health literacy educational materials in ophthalmology. Can J Ophthalmol, 50: 19-25.
MORI F, ISHIKO S, KITAYA N, TAKAMIYA A, SATO E, HIKICHI T, YOSHIDA A (2001).
Scotoma and fixation patterns using scanning laser ophthalmoscope microperimetry in patients with macular dystrophy. Am J Ophthalmol,132:897-902.
NGUYEN NX, WEİSMANN M, TRAUZETTEL-KLOSINSKI S (2009). Improvement of reading speed after providing of low vision aids in patients with age-related macular degeneration. Acta Ophthalmol. 87:849-853.
NILSSON UL, FRENNESSON C, NILSSON SE (2003). Patients with AMD and a large absolute central scotoma can be trained successfully to use eccentric viewing, as demonstrated in a scanning laser ophthalmoscope. Vision Res, 43:1777-1787.
ORR P, RENTZ AM, MARGOLIS MK, REVICKIİ DA, DOLAN CM, COLMAN S, FINE JT, BRESSLER NM (2011). Validation of the National Eye Institute Visual Function Questionnaire-25 (NEI VFQ-25) in age-related macular degeneration. Invest Ophthalmol Vis Sci, 52:3354-3359.
OWEN CG, JARRAR Z, WORMALD R, COOK DG, FLETCHER AE, RUDNİCKA AR (2012). The estimated prevalence and incidence of late stage age related macular degeneration in the UK.
Br J Ophthalmol, 96:752-756.
RAMRATTAN RS, RC W, PANDA-JONAS S, JONAS JB, BAKKER D, POLS HA, HOFMAN A, DE JONG PT (2001). Prevalence and causes of visual field loss in the elderly and associations with impairment in daily functioning: the Rotterdam study. Arch Ophthalmol, 119:1788-1794.
RAYNER K, WELL AD, POLLATSEK A (1980). Asymmetry of the effective visual field in reading.
Percept Psychophys,27:537-544.
RODRIGUEZ -ARANDA C (2003). Reduced writing and reading speed and age-related changes in verbal fluency tasks. Clin Neuropsychol, 17:203-215.
RODRIGUEZ -GALIETERO A M-MR, MUNOZ G, ALBERRAN -DİEGO C (2005). Comparison of contrast sensitivity and color discrimination after clear and yellow intraocular lens implantation. J Catarct Refract Surg, 31:1736-1740.
ROHRSCHNEİDER K, BULTMANN S, SPRİNGER C (2008). Use of fundus perimetry (microperimetry) to quantify macular sensitivity. Prog Retin Eye Res, 27:536-548.
RUBIN GS (2001). Vision rehabilitation for patients with age‐related macular degeneration. Eye, 15:
430-435.
RUBIN GS, TURANO K (1992). Reading without saccadic eye movements.Vision Res,32:895-902.
RUBIN GS, TURANO K (1994). Low vision reading with sequential word presentation. Vision Res, 34:1723-1733.
SCHUCHARD RA (2005). Preferred Retinal Loci and Macular Scotoma Characteristics in Patients with Age-Related Macular Degeneration. Can J Ophthalmol, 40:303-312.
SCHUCHARD RA, FLETCHER D (1994). Preferred retinal locus. A review with applications in low vision rehabilitation. Low Vis Vis Rehabil,7:243-256.
SCOTT IU, SMIDDY WE, SCHIFFMAN J, FEUER WJ, PAPPAS CJ (1976). Quality of life of low-vision patients and the impact of low-low-vision services. Am J Ophthalmol, 128:54-62.
STEIN JD (2004). Disparities between ophthalmologists and their patients in estimating quality of life. Curr Opin Ophthalmol, 15:238-243.
SUNNESS JS, APPLEGATE CA (2005). Long-term follow-up of fixation patterns in eyes with central scotomas from geographic atrophy that is associated with age-related macular degeneration. Am J Ophthalmol,140:1085-1093.
SUNNESS JS, APPLEGATE CA. HASELWOOD D. RUBİN GS (1996). Fixation patterns and reading rates in eyes with central scotomas from advanced atrophic age-related macular degeneration and Stargardt disease. Ophthalmology, 103:1458-1466.
SUNNESS JS, SCHUCHARD RA, SHEN N, RUBIN GS, DAGNELİE G, HASELWOOD DM (1995). Landmark-driven fundus perimetry using the scanning laser ophthalmoscope. Invest Ophthalmol Vis Sci, 36:1863-1874.
ŞENTÜRK F, KARAÇORLU SA, ÖZDEMIR H, KARAÇORLU M, UYSAL O (2007).
Microperimetric Changes in Classic and Occult Choroidal Neovascularization. Ret-Vit 2007,15:277-281.
ŞENTÜRK F, KARAÇORLU ARF S, ÖZDEMİR H, KARAÇORLU M (2006). Cografik atrofili gözlerdeki fiksasyon özelliklerinin MP-1 mikroperimetri ile degerlendirilmesi. Ret-Vit, 14:41-44.
TARITA-NISTOR L, GONZALEZ EG, MANDELCOM MS, BRENT MH, MARKOWITZ SN, STEINBACH MJ (2018). The reading accessibility index and quality of reading grid of patients with central vision loss. Ophthalmic Physiol Opt,38:88-97.
TARITA-NISTOR L, GONZÁLEZ EG, MARKOWITZ SN, STEINBACH MJ (2008). Fixation characteristics of patients with macular degeneration recorded with the mp-1 microperimeter.
Retina, 28:125-33.