Afyonkarahisar ilinde bulunan rahvan yürüyüşlü atların vücut ölçüleri, don, nişane ve yetiştirme şartlarının incelenmesi amacıyla yürütülen bu çalışmada aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir.
Cidago yüksekliği yerli, melez ve ithal rahvan yürüyüşlü atlarda sırasıyla; 138,81; 140,70 ve 147,75 cm, sağrı yüksekliği aynı sırayla; 138,95; 139,91 ve 148,63 cm, beden uzunluğu, 142,98; 141,59 ve 150,87 cm, sırt uzunluğu, 53,05, 53,37 ve 59,77 cm, göğüs derinliği, 54,76; 54,21 ve 57,34 cm, göğüs çevresi, 158,32; 160,24 ve 164,77 cm, incik çevresi 17,69; 17,36 ve 17,69 cm, baş uzunluğu, 51,09; 51,15 ve 53,57 cm, alın genişliği, 21,20; 21,17 ve 22,20 cm’dir.
İncelenen atlarda doru (% 53,0), al (% 23,1), kır (% 18,8), yağız (%4,2) ve alaca al (%0,9) don ile % 43,6’sında baş ve % 34,2’sinde bacak nişanesi bulunmaktadır.
Barınakların kapalı-bağlı (% 75,6) ve bireysel bölmeli (% 24,4) olduğu belirlenmiştir. İşletmelerde genellikle ithal eyer (Avrupa menşeli), damaklı gem ve kapalı nal kullanıldığı tespit edilmiştir.
İşletmelerde atlara 3-5 kg/gün kaba yem (saman, kuru ot, yonca, fiğ), 3-6 kg/gün konsantre yem (arpa, fiğ ve yulaftan oluşan rasyon yada fabrika yemi) ve işletmelerin % 73,17’si vitamin- mineral karışımları (toz, enjektbl ve yalama taşı) ile kuru üzüm ve havuç verildiği ifade edilmiştir.
Atlarda rahvan yürüyüş için başlık ve eyer eğitiminden sonra atın ayağına zincir takılarak eğitime devam edildiği belirtilmiştir. At sahipleri en fazla bukağılık çukurluğu, tarsus, ağız ve eyer yaralanmaları ile karşılaştıklarını ifade etmiştir. Rahvan yürüyüşlü at seçiminde; atın geçmişine (% 71,1), mizacına (% 71,1), kondisyonuna (% 68,9) ve ayak-tırnak yapısına (% 62,2) dikkat edildiği görülmektedir.
Sonuç olarak Afyonkarahisar ilinde bulunan rahvan yürüyüşlü yerli atların melez ve ithal orijinli atlara göre daha küçük yapılı oldukları, yetiştirme şartlarının iyileştirilmesi, at sahiplerinin at eğitimi konusunda bilgilendirilmesi gerektiği kanaatine varılmıştır. Ayrıca atlarda barındırma koşullarının iyileştirilmesi gerekmektedir. Türkiye’de bulunan rahvan yürüyüşlü atlara ait bir kayıt sisteminin oluşturulması, bu atların morfolojik özelliklerine ilişkin standartların belirlenmesi ve lokal olarak düzenlenen rahvan koşularının desteklenmesi ve yaygınlaştırılması için çalışmalar yapılması önerilmektedir.
ÖZET
Afyonkarahisar’da Bulunan Rahvan Yürüyüşlü Atların Morfolojik Özellikleri ve Yetiştirme Şartlarının İncelenmesi
Bu çalışma, Afyonkarahisar ilinde bulunan Rahvan yürüyüşlü atlarda vücut ölçüleri, don ve nişane ile atların yetiştirme şartlarının incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Araştırma, 41 işletme ile 117 baş yerli, melez ve ithal rahvan yürüyüşlü at üzerinde yürütülmüştür.
Rahvan yürüyüşlü atlarda, Cidago yüksekliği, Sağrı yüksekliği, Beden
uzunluğu, Sırt uzunluğu, Sağrı uzunluğu, Göğüs derinliği, Göğüs çevresi, İncik
çevresi, Baş uzunluğu ve alın genişliği genel ortalamaları sırasıyla; 142,42±0,83; 142,50±0,81; 145,15±1,06; 55,40±0,71; 49,77±0,44; 55,43±0,56; 161,44±1,39; 17,58±0,16; 51,94±0,33 ve 21,52±0,16 cm’dir.
Atlarda doru (% 53,0), al (% 23,1), kır (% 18,8), yağız (% 4,2) ve alaca (% 0,9) don tespit edilmiştir. Atların % 43,6’sında baş, % 34,2 sinde bacak nişanesinin olduğu belirlenmiştir.
İşletmelerde barınakların % 75,6’sı kapalı bağlıdır. At donatımı için işletmelerin çoğunda ithal eyer (% 73,2) ve damaklı gem (% 90,2 ) kullandıkları belirlenmiştir. Rahvan yürüyüşlü tayların eğitiminde başlık ve eyer eğitiminden sonra atın ayağına zincir takılarak devam edildiği ifade edilmiştir. Yaralanmalara ilişkin tespitlerde yetiştiricilerin en fazla bukağılık çukurluğu ve tarsus yaralanmaları, başlıktan kaynaklı ağız ve eyer kaynaklı yaralanmalar ile karşılaştıklarını belirtmiştir. At sahiplerinin rahvan yürüyüşlü atlarda geçmişine (% 71,1), mizacına (% 71,1), kondisyonuna (% 68,9) ve ayak-tırnak yapısına (% 62,2) daha çok dikkat ettikleri belirlenmiştir.
Sonuç olarak Afyonkarahisar ilinde bulunan rahvan yürüyüşlü yerli atların melez ve ithal atlara göre daha küçük yapılı oldukları, genotip, yaş ve cinsiyetin vücut ölçülerini etkilediği, yetiştirme şartlarının iyileştirilmesi, at sahiplerinin at eğitimi konusunda bilgilendirilmesi gerektiği kanaatine varılmıştır
SUMMARY
Investigation of Morphological Traits and Breeding Conditions of Pacing Horses in Afyonkarahisar Province
This study was carried out to investigate the body measurements, color and markings, breeding conditions of pacing horses in Afyonkarahisar province. Research was carried out on 41 horse farm and 117 heads native, crossbred and imported pacing horses.
The general means of wither height, rump height, body length, back length, rump length, chest depth, chest circumference, cannon bone circumference and head length; 142,42; 142,50; 145,15; 55,40; 49,77; 55,43; 161,44; 17,58 and 51,94 cm, respectively.
It was determined bay (53,0 %), chestnut (23,1 %), grey (18,8 %), black (4,2 %) and pied (0,9%) colors for pacing horses. The horses have head markings and leg markings 43,6 % and 34,2 %.
In enterprises, 75.6 % of the shelters are closed. It was found that the horses used imported saddle and palate bridle. It is stated that after the training of the bridle and saddle in the horses, they were trained by attaching a chain to the foot. In the determinations related to injuries, most of the breeding pastern and tarsus injuries were compared with injuries caused by the head and mouth and saddle. It has been determined that horse owners more attention to their family (71,1%), temperament (71,1 %), condition (68,9 %) and food-nail structure (62,2 %).
As a result, body measurements, genotype, age and gender were found to be important in the pacing horses in Afyonkarahisar province. The highest values in terms of body measurements were detected in the imported, crossbred and native bred, respectively.
KAYNAKLAR
ANDERSSON, L.S., LARHAMMAR, M., MEMİC, F., WOOTZ, H., SCHWOCHOW, D., RUBİN, C.J., PATRA, K., ARNASON, T., WELLBRİNG, L., HJÄLM, G., IMSLAND F, PETERSEN JL, MCCUE ME, MİCKELSON JR, COTHRAN G, AHİTUV N, ROEPSTORFF L, MİKKO S, VALLSTEDT A, LİNDGREN G, ANDERSSON L, KULLANDER, K. (2012). Mutations in DMRT3 affect locomotion in horses and……..circuit function in mice. Nature, 488, 642–646.
ANONIM, (2009). PASW Statistical Program, Version 18.0., USA ANONİM, (2017a) . FAO istatistikleri
Erişim:[ http://faostat3.fao.org/download/Q/QL/E]Erişim Tarihi: 10.11.2017. ANONİM, (2017b).Icelandic Horse.
Erişim:[https://www.icelandics.org/standards.php#6], Erişim Tarihi 10.11.2017 ANONİM, (2017c): American Saddlebred horse.
Erişim:[https://www.asha.net/aboutus/theamericansaddlebred] Erişim tarihi 10.11.2017
ANONİM, (2017d). Standardbred Horse.
Erişim: [http://www.standardbredcanada.ca/], Erişim Tarihi 13.11.2017
ANONİM, (2017e). Paso Fino Horse. [http://www.pfha.org/] Erişim Tarihi 13.11.2017 ANONİM, (2017f): Türkiye Geleneksel Spor Dalları Federasyonu rahvan binicilik müsabaka
talimatı.
Erişim:[https://www.gsdf.gov.tr/uploads/default/reports/7418be2f1b20ff38539f1df7ed 74b678.pdf], Erişim Tarihi 13.11.2017
ANTALYALI, A. (2008). Türk Safkan Arap Atlarında bazı vücut özelliklerinin fenotipik ve genotipik parametreleri. Doktora Tezi, Ankara Üniv. Sağlık Bilimleri Enstitüsü. ARITÜRK, E. (1956). Türkiye Atçılığının bugünkü durumu, meseleleri ve yerli atlarımızın
morfolojik vasıfları üstüne araştırmalar. Yeni Desen Matbaası. ARPACIK, R. (1999). At Yetiştiriciliği. 3. Baskı. Şahin Matbaası, Ankara. BATU, S. (1962). Türk Atları ve at yetiştirme bilgisi. Rüzgârlı Matbaa, Ankara.
BAYRAM, D., ÖZTÜRK, Y., KÜÇÜK, M. (2005). Van yöresinde yetiştirilen atlarda fenotipik özellikler. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 16(1):85-88.
ÇAĞLAYAN, T., İNAL, Ş., GARİP, M., COŞKUN, B., İNAL, F., GÜNLÜ, A., GÜLEÇ, E. (2010). The determination of situation and breed characteristics of Turkish Rahvan horse in Turkey. J Anim Vet Adv, 9, 674-680.
GÜLEÇ, E. (1995). Türk At ırkları. Anadolu At Irklarını Yaşatma ve Geliştirme Derneği, Ankara.
GÜLEÇ, E. (1996). Türk Rahvan Atı ve Atçılığı. ISBN: 975-95931-5-7, Ankara.
HACAN, Ö. (2011). Farklı Haralarda yetiştirilen Safkan Arap Atlarında bazı fenotipik ve genetik parametreler. Doktora Tezi, Ankara Üniv. Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
KIRMIZIBAYRAK, T., AKSOY, A.R., TİLKİ, M., SAATÇİ, M. (2004). Kars yöresi Türk Yerli Atlarının morfolojik özelliklerinin incelenmesi, Kafkas Üniversitesi Veteriner
Fakültesi Dergisi 2004, 10(1):69-72
KUTSAL, A., SANDIKÇIOĞLU, M. (1985). Türkiye Safkan Arap Atlarında donlar, nişaneler ve bunların kalıtımı. Lalahan Zootekni Araştırma Enstitüsü Dergisi, 15 (1-4): 3 -29.
ÖZBEYAZ, C., AKÇAPINAR, H. (2005). At Yetiştiriciliği Ders Notları. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Zootekni Anabilim Dalı, Ankara.
ÖZBEYAZ, C., YÜCEER, B., GÜNGÖR, Ö. F. (2016). Türkiye’deki rahvan yürüyüşlü atlarda doublesex and mab-3 related transcription factor 3 (DMRT3) mutant allel dağılımı. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 63, 47-52, 2016
YARKIN, İ. (1962). Atçılık. A. Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları No:40, Ders Kitabı No:20. Ankara Ü. Basımevi, Ankara
YILDIRIM, F., YILDIZ, A. (2013a). Cirit atlarında vücut ölçüleri. Kafkas Üniversitesi
Veteriner Fakültesi Dergisi, 19(4): 693-6978.
YILDIRIM, F., YILDIZ A. (2013b). Cirit Atları: Anket Çalışması. Atatürk Üniversitesi
Veteriner Bilimleri Dergisi. 8(1): 35-41
YÜCEER, B., ÖZARSLAN, B., ÖZBEYAZ, C. ( 2016a). Türkiye’de rahvan koşan atlarda fenotipik çeşitlilik. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 63, 195-199, YÜCEER, B., ERDOĞAN, M., YARALI, C., ÖZARSLAN, B., ÖZBEYAZ, C. (2016b).
Türkiye’de rahvan koşan atlar arasındaki genetik çeşitlilik. Ankara Üniversitesi
ÖZGEÇMİŞ
I. Bireysel Bilgiler
Adı: Hüseyin Soyadı: AKYOL
Doğum Yeri ve Tarihi: Sincanlı, 09.06.1986 Uyruğu: Türkiye Cumhuriyeti
Medeni Durumu: Evli Askerlik Durumu: Yaptı
İletişim Adresi ve Telefonu: Sandıklı Gıda Tarım ve Hayvancılık İlçe Müdürlüğü, Sandıklı, AFYONKARAHİSAR.
II. Eğitimi
2015- Afyon Kocatepe Üniversitesi Veteriner Fakültesi Zootekni Anabilim Dalı Yüksek Lisans Programı
2003-2009 Erciyes Üniversitesi Veteriner Fakültesi / Kayseri 1999-2002 Afyon Lisesi / Afyonkarahisar
1991-1999 Güney İlköğretim Okulu / Sinanpaşa / Afyonkarahisar Yabancı Dili: İngilizce
III. Unvanları
Veteriner Hekim
IV. Mesleki Deneyimi
V. Üye Olduğu Bilimsel Kuruluşlar
VI. Bilimsel İlgi Alanları
Ek 1. İnceleme Formu
A. At ile İlgili Bilgiler 1. Adı: 2. Kökeni-Irkı: 3. Doğum Tarihi-Yaşı: 4. Cinsiyeti: 5. Don: 6. Nişane:
7. Rahvan koşularda dereceleri:
B. Bakım İle ilgili Bilgiler
1. Barınak tipi ve ölçüsü:
2. Tımar yapılma sıklığı ve süresi:
3. Nallama-Kayar sıklığı:
4. Nalbant temini:
5. Kullanılan nal tipi: Koşu Koşu harici dönem
6. Kullanılan Eyer tipi: Koşu Koşu harici dönem
C. Besleme ile ilgili Bilgiler
Koşu Koşu Harici Dönem 1. Ata verilen günlük kaba yem çeşidi ve miktarı:
2. Ata verilen günlük konsantre yem miktarı: 3. Ata verilen Vitamin-Mineral miktarı: 4. Konsantre yemin içeriği:
D. Atın Eğitimi ile İlgili Bilgiler
1. Eğitime başlama yaşı:
2. Eğitim süresi :
3. Eğitim Şekli:
4. Eğitimi veren kişinin tecrübesi:
5. İdman sıklığı ve süresi:
E. Rahvan Yürüyüşlü Atlarda Aranan Özellikler 1. Geçmiş (Ana-Baba Bilgileri):
2. Don: 3. Nişane:
4. Ayak ve tırnak yapısı: 5. Mizaç:
6. Kondisyon: 7. Diğer:
F. Hastalık ve Yaralanmalar
1. Rahvan yürüyüşlü atlarda koşu ve harici dönemlerde görülen hastalık, sakatlık ve yaralanmalar G. Vücut Ölçüleri 1.Cidago yüksekliği: 2. Sağrı Yüksekliği: 3. Beden Uzunluğu: 4. Göğüs Derinliği 5. Sağrı Uzunluğu: 6. Göğüs Çevresi: 7. Sırt Uzunluğu: 8. Ön İncik Çevresi: 9. Baş Uzunluğu: 10. Alın genişliği: