Bu bölümde, yapılan çalışma sonucu hazırlanan Lise Öğrencilerinin Müzakere Becerilerini Artırmaya Yönelik Yardım Programı’nın okullarda ve yaygın eğitimde uygulanmasıyla ilgili önerilere yer verilmiştir.
4.1. Sonuç
Bu araştırmada, lise öğrencilerinin çatışma çözme becerilerini kazanmalarına ve yaşadıkları çatışmaları müzakere sürecini kullanarak çözmelerine yardımcı olacak yaşantılar sağlamaya yönelik, bilgilendirmeye ve etkileşime dayalı bir müzakere becerilerini artırmaya yönelik yardım programı oluşturulmuştur.
4.2. Öneriler
1. Lise Öğrencilerinin Müzakere Becerilerini Artırmaya Yönelik Yardım Programı 9. sınıf müfredatının içine dahil edilerek ve en az bir eğitim öğretim yılında uygulanarak öğrencilerin yaşadıkları çatışmaları müzakere ederek çözümleme becerileri artırılabilir. Zira müzakere yoluyla problem çözme becerisi öğrencilerin okulda öğrendikleri diğer beceriler kadar önemlidir ve onlara yaşam boyu yol gösterecek bir davranış biçimidir.
2. Müzakere yönteminin öğrencilere kazandırılmasında ve okullarda başarılı bir şekilde uygulanabilmesinde okul çalışanlarının, yöneticilerinin ve en önemlisi öğretmenlerinin bu yöntemi benimsemelerinin önemi yadsınamaz. Bu yüzden bu programın uygulanacağı okullarda öncelikle yukarıda bahsedilen personelin müzakere becerileri yönünden eğitilmesi gereklidir. Unutulmamalıdır ki
öğrenciler öğretmenlerinin söylediklerini değil yaptıklarını model olarak almaya meyillidirler.
3. Ailelerin öğrencilerin kişisel gelişiminde ve belli davranış kalıplarını benimsemelerinde etkisi diğer önemli bir unsurdur. Dolayısıyla okul personeli ve öğrencilerin müzakere becerileri yönünden eğitilmesini takiben ailelere de bu eğitimin verilmesi programın etkinliğini önemli ölçüde artıracaktır.
4. Eğitim öğretimin her kademesinde öğrenci seviyesi göz önüne alınarak uyarlanmış müzakere becerileri programları ders olarak okutulabilir ve öğrencilerin küçük yaşlardan problemlerini çözmekte böyle bir yöntemi kullanabileceklerinin ayırtına varmaları sağlanabilir. Unutulmamalıdır ki “Ağaç yaşken eğilir”.
5. Toplumun tüm kesimlerinin müzakere becerilerini kazanmaları ve benimsemeleri amacıyla çeşitli televizyon programları hazırlanarak yaygın eğitim yoluyla insanların bu becerileri kazanmaları sağlanabilir. Prof. Dr. Üstün Dökmen’in hazırlayıp sunduğu “Küçük Şeyler” programına gösterilen ilgi toplumun en azından bir kesiminin bu tür programları talep ettiğinin bir göstergesi olarak yorumlanabilir.
6. Halk Eğitim Merkezlerinde müzakere becerileri üzerine seminerler ve kurslar verilerek bu alanda kendini geliştirmek isteyen insanlara bu imkan sunulabilir.
Yetişkinlerin müzakere becerilerini problem çözmede kullanabildiğini gözlemleyen çocuklar da bu yönteme ilgi duyacak ve daha çok benimseyeceklerdir.
7. Milli Eğitim Bakanlığının da öngördüğü gibi, öğrenci merkezli eğitim göz önünde bulundurularak, aktif öğrenme etkinlikleriyle işlenen tüm derslerin müfredatlarının içine yaşanan çatışmaların müzakere yoluyla çözümü becerileriyle ilgili konular yerleştirilebilir.
8. Bu çalışma kapsamında hazırlanan Lise Öğrencilerinin Müzakere Becerilerini Artırmaya Yönelik Yardım Programı, uygulayıcılara yönelik bir el kitabı
niteliğinde yayınlanarak, okullarda görev yapan psikolojik danışmanların kullanımına sunulabilir.
9. Eğitim Fakültelerinin ders programlarına okullarda yaşanan çatışmaların barışçı yollardan çözülmesi ve müzakere becerilerine ilişkin derslerin konması öğretmen adaylarının bu becerileri kazanmalarını, hem kendi yaşantılarında hem de ilerideki profesyonel yaşamlarında bu becerileri kullanmalarını ve öğrencilerine kazandırmak yönünde güdülenmelerini mümkün kılabilecektir.
10. Daha önce uygulanan çatışma çözme programlarda yer alan etkinliklerden yararlanılarak oluşturulan Lise Öğrencilerinin Müzakere Becerilerini Artırmaya Yönelik Yardım Programı, okullarda deneysel yöntemlerle uygulanarak etkinliği test edilebilir ve bu alanda yeni araştırmalar için bir kaynak olarak faydalanılabilir.
KAYNAKÇA
Akgül, H (2005) Öfke Denetimi Eğitiminin İlköğretim II. Kademe Öğrencilerinin Öfke Denetimi Becerilerine Etkisi. Deneysel Olarak Sınanmış Grupla Psikolojik Danışma ve Rehberlik Programları. Ankara: PegemA Yayıncılık.
Bodine, R, J., Crawford, D,K. ve Schrumpf, F. (2002) Creating the Peacable School:
A Comprehensive Program for Teaching Conflict Resolution. Illinois: Research Press.
Bodine, R, J., Crawford, D,K. ve Schrumpf, F. (2007:a) Okulda Çatışma Çözme ve Akran Arabuluculuk. (Çev: F. Gül Akbalık – B. Dilek Karaduman) Ankara: İmge Kitabevi.
Bodine, R, J., Crawford, D,K. ve Schrumpf, F. (2007:b) Okulda Çatışma Çözme ve Akran Arabuluculuk Öğrenci El Kitabı. (Çev: F. Gül Akbalık) Ankara: İmge Kitabevi.
Ceyhan, E. (2001) Kişilik Gelişimi. Gelişim ve Öğrenme. Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi.
Cüceloğlu, D. (2005) İnsan ve Davranışı. İstanbul: Remzi Kitabevi
Çetin, C. (2002) Müzakere Teknikleri: İlke, Süreç, Uygulama. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
Çoban, R. (2005) Çatışma Çözme Eğitiminin İlköğretim 4. Sınıf Öğrencilerinin Çatışma Çözümleme Stratejileri Üzerine Etkisi. Deneysel Olarak Sınanmış Grupla Psikolojik Danışma ve Rehberlik Programları. Ankara: PegemA Yayıncılık.
Dökmen, Ü. (2006) İletişim Çatışmaları ve Empati. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
Fisher, R., Brown, S. (1989). Getting Together: Building Relationships as We Negotiate. New York: Penguin Boks.
Fisher, R., Ury, W. (1999) Evet’e Ulaşmak: Boyun Eğmeden Uzlaşma Sağlamak.
(Çev. Güngör, B.) Ankara: Öteki Ajans.
Glick, L,B. (2000) Effects of a Conflict Resolution Program on the Interpersonal Behavior of Second Grade Students. Yüksek Lisans Tezi, Kean University.
Gökçül, B. (2005). Müzakere – Stratejik İlişki Kurma. İstanbul: Kapital Medya A.Ş.
Güncel Türkçe Sözlük. http://www.tdk.gov.tr (02 Temmuz 2007)
İlleez, M. (2006) İlköğretim 4. ve 5. Sınıf Öğrencilerinin Yaşadığı Çatışmalar ve Bu Çatışmaların Çözüm Stratejilerinin Sosyal Yapılandırmacılık Kuramına Dayalı Olarak İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, D.E.Ü. Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
İlköğretim Anabilim Dalı.
Kiely, K,H. (2001) The Effectiveness of the New Jersey Bar Association Conflict Resolution and Peer Mediation Program. Yüksek Lisans Tezi, Kean University.
Korkut, F. (2004). Okul Temelli Önleyici Rehberlik. Ankara: Anı Yayıncılık.
Merriam-Webster Online Dictionary. http://www.m-w.com/dictionary/
(02 Temmuz 2007).
Okutan, M., Aksoy, N., Özden, Y., Ekici, G., Kısaç, İ., Ergün, M., Öztürk, B., Türnüklü, A., Güven, M., Özdemir, A. (2007) Sınıf Yönetimi. Ankara: PegemA Yayıncılık.
Sarı, S. (2005) İlköğretim 5. Sınıf Öğrencilerine Çatışma Çözümü Becerilerinin Kazandırılmasında Akademik Çelişki, Değer Çizgisi ve Güdümlü Tartışa Yöntemlerinin Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. İlköğretim Anabilim Dalı.
Tapan, Ç. (2006) Barış Eğitimi Programı’nın Öğrencilerin Çatışma Çözme Becerileri Üzerindeki Etkilerinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, D.E.Ü. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İlköğretim Anabilim Dalı.
Taştan, N. (2004) Çatışma Çözme ve Akran Arabuluculuğu Eğitimi Programlarının İlköğretim Altıncı Sınıf Öğrencilerinin Çatışma Çözme ve Akran Arabuluculuğu Becerilerine Etkisi. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı.
Türnüklü, A. ve Şahin, İ. (2002) İlköğretim Okullarında Öğrenci Çatışmaları ve Öğretmenlerin Bu Çatışmalarla Başa Çıkma Stratejileri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi (283-302). Sayı 30. (Bahar 2002).
Türnüklü, A., Şahin, İ., ve Öztürk, N. (2002) İlköğretim Okullarında, Öğrenci, Öğretmen, Okul Yöneticisi ve Velilerin Çatışma Çözüm Stratejileri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi (586-610). Sayı 32. (Güz 2002).
Türnüklü, A. (2005) Lise Yöneticilerinin Çatışma Çözüm Strateji ve Taktiklerinin Sosyal Oluşturmacılık Kuramı Perspektifinden İncelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi (255-278). Sayı 42. (Bahar 2005).
Türnüklü, A. (2006) Sınıf ve Okul Disiplinine Çağdaş Bir Yaklaşım: Onarıcı Disiplin. Ankara: Ekinoks Eğitim Ltd.
Türnüklü, A. (2007) Liselerde Öğrenci Çatışmaları, Nedenleri, Çözüm Stratejileri ve Taktikleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi (129-166). Sayı 49. (Kış 2007).
Türnüklü, A. (2007) Öğrenciler Arasındaki Çatışmaların Çözümünde Problem Çözme ve Arabuluculuk. Sınıf Yönetimi. Ankara: PegemA Yayıncılık.
Uysal, Z. (2006) Çatışma Çözme Eğitim Programının Ortaöğretim Dokuzuncu Sınıf Düzeyindeki Öğrencilerin Çatışma Çözme Becerilerine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı.
Yıldırım, E. (2006) Yetiştirme Yurtlarında ve Ailelerinin Yanında Kalan İlköğretim 2. Kademe Öğrencilerinin Çatışma Çözme Davranışı ile Öfke İfade Stillerinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı. Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bilim Dalı.
EKLER
LİSE ÖĞRENCİLERİNİN MÜZAKERE BECERİLERİNİ ARTIRMAYA