Bu çalıĢmada, 1975 deprem yönetmeliğine göre yapılmıĢ betonarme çerçeve yapılarda, tünel inĢaatı neticesinde oluĢan farklı yüzey oturmaları neticesinde oluĢacak sismik dayanım değiĢiklileri sayısal olarak irdelenmiĢtir. Analizlerde, tünel kazısı neticesinde oluĢan yüzey çukuru, Ġstanbul için oldukça tipik olduğu varsayılan 60.0 m geniĢlik seçilmiĢtir. Diğer yandan, yapılar yine Ġstanbul‟daki bilhassa 1975 – 2000 dönemi arası konut amaçlı inĢa edilmiĢ yapıları temsil ettiği düĢüncesiyle 5 katlı ve 5.0, 6.0, 7.0 m kiriĢ açıklığına sahip 4 açıklı yapılar olarak tasarlanmıĢtır. Yapılar oturmaların etkisinin gözlenmesi amacıyla çukur üzerinde farklı noktalarda konumlandırılmıĢtır. Yüzey çukurunda azami oturma olarak ise yine Ġstanbul‟daki tünel inĢaatları için oldukça tipik değerler olan 25, 50 ve 75 mm seçilmiĢtir. ÇalıĢma da analizler, statik doğrusal olmayan itme yöntemi ile yapılmıĢtır.
Yapılar, tünel üzerindeki konumlarına göre değerlendirildiğinde 1.konumdaki dayanım bütün durumlar için en yüksek olduğu görülmüĢtür. Yapılar 2. 3.ve 4. konumlara yerleĢtirildiğinde dayanımların genel olarak azaldığı belirlenmiĢtir. Ancak 25mm çökme derinliğinde yapıların 3.ve 4. konumlardaki grafikleri bir birine çok yakın değerlere sahiptir. Bunun yanında 50 ve 75 mm çökmelerde 3. ve 4. konumlarda farklılıklar oluĢmuĢtur. Bunun sebebi 1. konumdaki oturma profilinin U Ģeklinde simetriye sahip olması yapıları daha az etkilemiĢtir. Diğer konumlardaki oturma profili ise Ģev etkisi göstermiĢ olup çarpıklığa neden olmuĢtur. Dolayısıyla çökme derinliği arttıkça bu çarpıklık daha belirgin hale gelmiĢtir. Ayrıca açıklık miktarının artması yapının oturma profili üzerindeki yerleĢimini daha geniĢ sınırlarda tuttuğundan konumlara göre yapı kapasitesindeki değiĢiklik büyük açıklıklarda daha az hissedilir olmuĢtur. Ancak yapıların sadece kiriĢ açıklığı yönünden kıyaslanması göstermiĢtir ki; aynı çökme derinliğinde büyük açıklıklı yapılar daha az dayanım göstermiĢtir. Yani açıklık büyüdükçe dayanım azalmakta fakat tünel üzerindeki konumuna göre daha az farklılık göstermektedir.
81
Ayrıca yapı zemin etkileĢiminin daha iyi incelenmesi açısından temelde kolon altlarına elastik yay tanımlaması yapılmıĢ ve elastik yaylar ilgili kolonun temele bağlanan düğüm noktasında tanımlanmıĢtır. Temelde yaylı durumda taban kesme kuvvetine karĢılık yanal yer değiĢtirmelerin yaysız duruma göre daha az olduğu tespit edilmiĢtir. Yani yapı zemin iliĢkisi gerçeğe daha yakın modellendiğinde görülmüĢtür ki, zemininin esneme yeteneği oturmalarda meydana gelen kapasite azalmasını olumlu yönde etkilemektedir.
Bu çalıĢma kapsamında yapılan değerlendirmeler deneysel formüller yardımı ile analitik hesaplamalar sonucunda elde edilmiĢtir. Konunun daha derin irdelenmesi için deneysel olarak ele alınması ve elde edilen sonuçların teorik sonuçlar ile karĢılaĢtırılması konuya derinlik kazandıracaktır.
82
KAYNAKLAR
[1] Vardar M. 1994. Metro Tünellerinde Duraylılığın Korunması ve Sağlanması SağlamlaĢtırma-Destekleme-ĠyileĢtirme. UlaĢımda Yeraltı Kazıları I. Sempozyumu (GeniĢletilmiĢ 2.Baskı)
[2] Arıoğlu E, 2011 yıldız Teknik Üniversitesi Tünel ders notları (ÇalıĢma Nuh Bilgin ve Suat Sevenin özel çalıĢmasından alınmıĢtır.)
[3] Dikmen, S.Ü., Türk, A.M., (2009) "Structural Capacity Loss Of Frame Type Buildings Effected by Tunnel Induced Settlements", CC - 2009, The Twelfth International Conference on Civil, Structural and Environmental Computing, September 1-4, 2009, Madeira,Portugal
[4] Yılmaz Ö. Çınar M. (1994)Ġstanbul Metrosu Tünel Kazı ÇalıĢmalarındayaĢanan Problemler Ve Çözümleri, UlaĢımda Yeraltı Kazıları I. Sempozyumu (GeniĢletilmiĢ 2.Baskı)
[5] Tüysüz, O., 2003, Ġstanbul Ġçin Deprem Senaryolarının Hazırlanmasında Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Kullanımı. ĠTÜ Avrasya Yerbilimleri Enstitüsü IV. Kuvaterner çalıĢtayı S.164-173
[6] Alyamaç, K. E. ve Erdoğan, A.S. 2005 GeçmiĢten Günümüze Afet Yönetmelikleri ve Uygulamada KarĢılaĢılan Tasarım Hataları Deprem sempozyumu Kocaeli 2005 sayfa 707-715
[7] Deprem Yönetmeliği, 1975. Deprem Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik, Ġmar ve Ġskan Bakanlığı, Deprem AraĢtırma Enstitüsü BaĢkanlığı, Ankara, s. 63.
[8] Deprem Yönetmeliği, 1998. Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik, Bayındırlık ve Ġskan Bakanlığı, Ankara, s. 37.
[9] Boscardin, M., Cording, E., (1989), ”Building Response to Excavation Induced Settlement”, ASCE Journal of Geotech. Eng. 115: 1-21.
[10] M. P. O‟Reilley, B. M. New. “Settlement above tunnels in the United Kingdom, their magnitude and prediction”. Proc. Tunneling 82, Brighton, pp. 173-181, 1982. [11] Wahls, H. E. (1981). ”Tolerable Settlement of Buildings”, Journal of Geotechnical Engineering, ASCE, Vol.107, No. GT11, 1489-1504
83
[12] Bjerrum, L. (1963). “Allowable Settlement of Structures”, Proceedings, European Conference on Soil Mechanics and Foundation Engineering, Weisbaden, Germany, Vol. III, 135-137
[13] Polshin, D. E. ve Tokar, R. A. (1957). “Maximum Allowable Nonuniform Settlement of Structures”, Proceedings, 4 th Int. Conference on Soil Mechanics and Foundation Engineering, London, Vol. I, 402-406
[14] Skempton, A. W. ve MacDonald, A. D. (1956). “Allowable Settlement of Buildings”, Proceedings, Institute of Civil Engineers, Part III, Vol.5, 727-768
[15] Terzaghi, K. ve Peck, R. B. (1948). “Soil Mechanics in Engineering Practice” 1st ed., John Wiley & Sons, Inc. New York, N.Y.
[16] Institution of Structural Engineers, ISE, (1989). “Soil-Structure Interaction The Real Behavior of Structures”, London
[17] Boone, S.J. (2001). Assessing construction and settlement-induced building damage: a return to fundamental principles. Proceedings, Underground Construction, Institution of Mining and Metalurgy, London, 559 – 570.
[18] Horoz, A., 1998 “Finite Element of Sheet Pile Walls”, Yüksek Lisans Tezi, ODTÜ
[19] Korkmaz, K. A., 2003, Ankrajlı Betonarme Perdelerin Sonlu Elemanlar Yöntemiyle Yer değiĢtirme Esaslı Analizi Niğde Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, Cilt 7 Sayı 1- 2, (2003), 49-60
[20] Augrade, C. E., (1997), “Numerical Modelling of Tunelling Processes for Assessment of Damage to Buildings”, Ph.D thesis, Oxford University.
[21] Ward, W. ve Pender, M. (1981), “Tunneling in Soft Ground-General Report”, Proc. of the 10th ICSMFE, 261-275.
[22] Mair, R., Taylor, R., (1993), “Prediction of Clay Behaviour Around Tunnels Using Plasticity Solutions”, Predictive Soil Mechanics (Proc. Wroth Mem. Symp.), Tomas Telford, London, 449-463.
[23] New, B. ve O‟Reilly, M. (1992), “Tunneling Induced Ground Movements: Predicting Their Magnitude and Effects”, in J. Geddes, Proc. 4th Int. Conf. Ground Movements and Structures,Pentech Press, London, 671-697.
[24] Rankin, W. (1988), “Ground Movements Resulting from Urban Tunneling: Prediction and Effects”, Proc. 23rd conf. Of the Eng. Group of the Geological Society, London: Geological Society, 79-92.
84
[25] Ünlütepe, A., 2003 Tünel ĠnĢaatları Sırasında Uygulanan Ölçme Yöntemleri ve Bu Yöntemlerin DeğiĢik Tünelcilik Metodları Ġçin KarĢılaĢtırılması 1. Mühendislik ölçmeleri Sempozyumu YTU Ġstanbul.
[26] R Ulusay, Ö Aydan 1997 Tünel açma makinalarıyla yapılan kazı iĢlemlerinin olumlu ve olumsuz yönlerinin değerlendirilmesi: Takisato Tüneli (Japonya) örneği. jeoloji mühendisliği, Sayı. 51 51-61
[27] Ġ. ocak, K. Möröy 2006 Control Of Surface Settelements Wıth Umbrella Arch Medhod In Second Stage Excavatıons Of Istanbul Metro D.P.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Fen bilimleri enstitüsü dergisi sayı 12 79-94
[28] ATC-40, 2000, Seismic Evaluation and Retrofit of Concrete Buildings, Applied Technology Council, California.
[29] FEMA-356, 2000, Prestandard and commentary for the seismic rehabilition of buildings, ASCE, Reston, VA, USA.
[30] FEMA-440, 2005, Improvement of Nonlinear Static Seismic Analysis Procedures, FEMA, (ATC-55 Project), Washington, D.C. USA.
[31] TS-500, Betonarme Yapıların Tasarım ve Yapım Kuralları, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, 2000.
[32] TS-498, Yapı Elemanlarının Boyutlandırılmasında Alınacak Yüklerin Hesap Degerleri, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, 1997.
85
ÖZGEÇMĠġ
1981 yılında Elazığ da doğdu. 1998 yılında Elazığ Lisesi‟ni bitirdikten sonra Ġstanbul Üniversitesi Mühendislik Fakültesi ĠnĢaat Mühendisliği Bölümünde üniversite eğitimine baĢladı. ĠnĢaat Mühendisliği bölümünden mezun olup, 2007 yılında Ġstanbul Kültür Üniversitesi Yapı Bölümünde yüksek lisans programına katıldı. 2005 yılında Mühendis olarak baĢladığı Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesindeki görevine halen devam etmektedir.