Geleneksel tıpta baĢta nörolojik hastalıklar olmak üzere birçok hastalığın tedavisinde kullanıldığı bilinen Salvia cinsinin nöroprotektan özellikte olduğu ve Alzheimer tipi demansa bağlı kognisyon bozukluğu, depresyon ve anksiyete semptomları üzerinde olumlu etkileri olabileceğini düĢünmekteyiz. Bu çalıĢmadan elde edilen bulgular Salvia multicaulis uçucu yağının solunum yoluyla uygulandığı Alzheimer tipi demans modelinde kognitif fonksiyonlarını özelliklede hafızayı güçlendirip yine aynı hayvan modelinde depresyon ve anksiyeteyi azalttığını göstermektedir. S.multicaulis uçucu yağının hayvanlara uygulanmasını takiben davranıĢ testleri yapılmıĢ ve olumlu sonuçlar alınmıĢtır. Bu bitki, Alzheimer hastalığı gibi nörodejeneratif hastalıklara karĢı terapötik amaçla alternatif ve tamamlayıcı olarak kullanılabilecek potansiyele sahiptir.
S. multicaulis uçucu yağı Alzheimer tipi demans modelinin tedavisine yönelik ipuçları sağlayabilir. Ayrıca günümüzde kullanılmakta olan sentetik ilaçların yoğun yan etkileri ve dozajı, hastalar tarafından kullanımını sınırlamaktadır. Bu nedenlerden dolayı yeni, etkili ve daha az yan etkiye sahip ilaç üretimi için çalıĢmalar yapılabilir. Bu konuda çalıĢmaların devam ettirilmesi hem hastalığın daha iyi anlaĢılmasına hem de yeni tedavi yaklaĢımlarının geliĢtirilmesine olanak sağlayacaktır.
49 KAYNAKÇA
Akdemir, A., Cangöz, B., Örsel, S., Selekler, K., 2007, Hafif Kognitif Bozukluğu Olan Hastalarla Alzheimer Tipi Demans Hastalarının Örtük Bellek Performansı Açısından KarĢılaĢtırılması, Türk Psikiyatri Dergisi, 18 (2), ss. 118-128, Ankara. Aksakal, Ö., 2006, Erzurum ve Çevresinde YetiĢen Salvia L. Cinsine Ait Bazı Türlerin
(Salvia longipedicellata, Salvia rosifolia) Morfolojisi Ve Otoekolojisi Üzerine AraĢtırmalar, Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı, Erzurum.
Altın, M., 2006, Alzheimer Tipi Demans Hastalarına Bakım Verenlerde TükenmiĢlik ve Anksiyete, T.C Sağlık Bakanlığı HaydarpaĢa Numune Eğitim ve AraĢtırma Hastanesi Psikiyatri Kliniği, Uzmanlık Tezi, Ġstanbul.
Arıoğlu, S., Alzheimer Tip Demans‟ta Risk Faktörleri, http://www.tihud.org. tr/uploads/content/kongre/5/5.35.pdf (05.11.2016).
Aydin, E., Hritcu, L., Dogan, G., Hayta, S., Bagci, E., 2016, The Effects of Inhaled Pimpinella peregrina Essential Oil on Scopolamine-Induced Memory Impairment, Anxiety, and Depression in Laboratory Rats, Mol Neurobiol, 53:6557–6567 DOI 10.1007/s12035-016-9693-9
Bağcı, E., Koçak, A., 2007, Ġki Salvia L., (S. ceratophylla L., S. aethiopis L.) Türü Uçucu Yağlarının Analizi ve Değerlendirilmesi Üzerine Bir ÇalıĢma, Fırat Üniviversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 19 (4), 435-442, Elazığ. Bagcı, E., Aydin, E., Ungureanu, E., Hritcu, L., 2016, Anthriscus Nemorosa Essential
Oil Ġnhalation Prevents Memory Ġmpairment, Anxiety And Depression Ġn Scopolamine-Treated Rats, Elsever Masson France, Biomedicine & Pharmacotherapy 84 s. 1313–1320
Canbolat, E., Yardımcı, H., 2016, Alzheimer Hastalığı ve Koruyucu Besin Öğeleri, Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(2): 139-145, Düzce. Cankurtaran, E. ġ., 2016, Alzheimer Demansı: Tanı, Ayırıcı Tanı ve Tedavisi,
50
Cankurtaran, M., Arıoğlu, S., Alzheimer Hastalığı ve Demans Tedavisinde Yenilikler,
Cankurtaran, M., Arıoğul, S., 2002, “Alzheimer Hastalığı ve Demans Tedavisinde
Yenilikler.” Türkiye Tıp Dergisi 9.3: 128-136.
Çelik, E., Çelik, G. Y., 2007, Bitki Uçucu Yağların Antimikrobiyal Özellikleri, Orlab On-Line Mikrobiyoloji Dergisi, C.5, S. 2, ss. 1-6, Ankara.
Demir Ö., Ü., Öztürk, Y., Can, Ö. D., 2011, YaĢlanan dünyanın hastalığı: Alzheimer hastalığı, Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, C. 18, S. 1, s. 35-42, Isparta.
Elmacı, N. T., 2012, Alzheimer Hastalığının Patofizyolojisi, Nöroloji, Türkiye Klinikleri, C. 5, S. 3, ss.7-10, Ankara.
Ertekin, A., 2012, Erzurum Ġl Merkezinde 65 YaĢ ve Üzeri Alzheimer Hastalığı Prevalansının AraĢtırılması, Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı, Erzurum.
Faydalıoğlu, E., Sürücüoğlu, M. S., 2011, GeçmiĢten Günümüze Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Kullanılması ve Ekonomik Önemi, Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 11 (1): 52 – 67, Kastamonu.
Faydaoğlu, E., Sürücüoğlu, M. S., 2013, Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Antimikrobiyal, Antioksidan aktiviteleri ve Kullanım Olanakları, Elazığ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, C. 6, S. 2, ss. 233-265, Elazığ.
Gilles, C., Ertlé. S., 2000, Pharmacological models in Alzheimer‟s disease
research. Dialogues Clin Neurosci 2.3: 247-255.
Gönen ġentürk, S., Küçükgüçlü, Ö., 2015, Aromaterapi Uygulamasının Demanslı Bireylerde Görülen DavranıĢsal DeğiĢiklikler Üzerine Etkisi, Dokuz Eylül Üniversitesi HemĢirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, C. 8, S. 3, s. 190-194, Ġzmir.
Gür, S., 2008, Alzheimer Hastalığında Mrg Kantitatif Atrofi Analizleri Ġle Nöropsikolojik Tanı Testleri ĠliĢkisi, Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı, Uzmanlık Tezi, Denizli.
51
Howard H. Feldman MD, Claudia Jacova PhD, Alain Robillard MD, Angeles Garcia MD PhD, Tiffany Chow MD, Michael Borrie MB ChB, Hyman M. Schipper MD PhD, Mervin Blair BSc, Andrew Kertesz MD, Howard Chertkow MD, (2008), Diagnosis and Treatment Of Dementia, Canadian Medical Association Or Ġts Licensors,
Feldman, H. H., 2008, Diagnosis and treatment of dementia: 2. Diagnosis.” Canadian
Medical Association Journal 178.7: 825-836.
Hritcu, Lucian, et al. 2015, Antiamnesic And Antioxidants Effects Of Ferulago
Angulata Essential Oil Against Scopolamine-Ġnduced Memory Ġmpairment Ġn Laboratory Rats. Neurochemical Research 40.9: 1799-1809.
Hritcu, L., Oana, C., Monica, H., 2012, Effects Of Lavender Oil Ġnhalation On
Ġmproving Scopolamine-Ġnduced Spatial Memory Ġmpairment Ġn Laboratory Rats, Phytomedicine 19.6: 529-534.
Ġpek, A., Gürbüz, B., 2010, Türkiye Florasında Bulunan Salvia Türleri ve Tehlike Durumları, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 19 (1-2), 30-35, Ankara.
Ġzci, Y., ErbaĢ, Y. C., 2015, Hipokampus: Yapısı ve Fonksiyonları, Türk Nöroşirurji Derneği, C. 25, S. 3, Ankara.
Karasu, K. Öztürk, E., 2014, Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Kanatlılarda Antioksidan ve Antimikrobiyal Etkileri, Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, Ġstanbul. Karık, Ü. Sağlam, A. C., Kürkçüoğlu, M., 2013, Güney Marmara Florasındaki
Adaçayı (Salvia tomentosa Mill.) Populasyonlarının Bazı Morfolojik ve Kalite Özellikleri, Anadolu Dergisi, J. of AARI 23 (2), 9 – 20 MFAL, Ġzmir.
KarĢıdağ, S., 2012, Alzhimer Hastalığında Risk Faktörleri ve Koruyucu Faktörler, Nöroloji, Türkiye Klinikleri, C. 5, S. 3, s. 18-23, Ankara.
Kaya, G., 2013, Alzheimer Hastalığında Erken Tanıyı Sağlayacak Biomarkerlerin Tanımlanması, Turgut Özal Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Tıbbi Genetik Anabilim Dalı, Ankara.
52
Keskin, A. O., Uncu, G., Tanburoğlu, A., Adapınar, D. Özbabalık, 2016, YaĢlanma ve YaĢlılıkla Ġlgili Nörolojik Hastalıklar, Osmangazi Tıp Dergisi, 38 (Özel Sayı 1): 75-82, EskiĢehir.
Klinkenberg, Ġ., Blokland, A., 2010, The validity of scopolamine as a pharmacological model for cognitive impairment: A review of animal behavioral studies, Neuroscience and Biobehavioral Reviews 34, 1307–1350
Kutlular, Ö., 2007, Bazı Adaçayı ve Kekik Türlerinin Uçucu Yaglarının Süper IsıtılmıĢ Su Ġle Ekstraksiyonları ve Gc-Ms ile Karakterizasyonları, Pamukkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Kimya Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Denizli.
Mutluer, M., Güney, F., Ġlhan, S. Devinime ĠliĢkin Kortikal Potansiyellerin Hafif BiliĢsel Bozukluk ve Orta Evre Alzheimer Hastalığı‟nı Değerlendirmede Nöropsikolojik Testler ile Korelasyonu, Nöropsikiyatri Arşivi Dergisi, C. 1, S. 50, s. 9-14, Ġstanbul.
National Institute on Aging, https://www.nia.nih.gov/alzheimers/topics/alzheimers- basics (14.11.2016).
Nguyen and Paton, 2008 Nguyen, Quynh‐Anh, And Carol Paton. “The Use Of Aromatherapy To Treat Behavioural Problems Ġn Dementia.” International Journal Of Geriatric Psychiatry 23.4: 337-346.
Özbeyli, D., 2016, Sıçanlarda Deneysel Alzheimer Hastalığı Modelinde Farklı Egzersiz Yöntemlerinin Kognitif Fonksiyonlar Üzerine Etki Mekanizmalarının Ġncelenmesi, Türkiye Cumhuriyeti Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Fizyoloji Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Ġstanbul.
Özcan, H., Hacımüftüoğlu, A., 2016, Anksiyete Bozukluklarının Psikofarmakolojik Tedavisi, Farmakoloji, C. 4, S. 1, ss. 8-13, Ankara.
Özdemir, O., Özdemir, P. G., 2013, Psikotik Belirtilerle BaĢvuran Bir Demans Olgusu, Çukurova Medical Journal, 38(3): 482-486, Adana.
Özkay, Ü. D., Öztürk, Y. C., Özgür D., 2011, YaĢlanan Dünyanın Hastalığı: Alzheimer Hastalığı, Süleyman Demirel Üniversitesi, Tıp Fakültesi Dergisi, 18(1) ss. 35-42, Isparta.
53
Öztekin, M. F., 2000, Alzheimer Hastalığının Tedavisi, Demans Dizisi, C. 20, s. 66-76, Ankara
Öztürk, M., 2012, Alzheimer Tipi Demans Hastalarında Yüz Ġfadelerinin Tanınması, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Deneysel Psikoloji Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ġzmir.
Polat, G. D., 2013, Alzheımer Hastalığının Antropolojisi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Antropoloji Ana Bilim Dalı, Ġstanbul.
Raut and Karuppayil, 2014 Raut, Jayant Shankar, and Sankunny Mohan Karuppayil. “A status review on the medicinal properties of essential oils.” Industrial Crops and Products 62 (2014): 250-264.
Selekler, K., 2010, Aloıs Alzheimer ve Alzheimer Hastalığı, Turkısh Journal Of Gerıatrıcs Supplement 3, Ankara.
ġahin, ġ., 2012, Deneysel Alzheimer Hastalığı Modelleri, Türkiye Klinikleri J Neurol- Special 102 Topics; 5(3)
Taneli, B., Taneli, Y., Taneli, T., 2001, Depresyon ve Anksiyete Bozukluklarının Birlikte Bulunmaları ve Psikofarmakolojik Tedavi YaklaĢımı, Psikiyatri Dünyası Dergisi, Ġstanbul.
Tezcan, E., 2000, Depresyonun Ayırıcı Tanısı, Duygudurum Bozuklukları, Çizgi Tıp Yayınevi, Ankara.
Tuna, G., 2013, Farklı Dejeneratif Demans Hastalarında Oksidatif Hasar: Alzheimer Hastalığında Oksidatif Makromolekül Hasarının ve Onarımının Ġncelenmesi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Biyokimya Anabilim Dalı, Ġzmir.
TÜBĠVES, http://www.tubives.com/index.php?sayfa=1&tax_id=8075 (20.10.2016). Uçar, ġ., 2014, Salvia Türlerinin Alzheimer Hastalığı Üzerine Etkileri, Erciyes
Üniversitesi Eczacılık Fakültesi, Farmakognozi Anabilim Dalı, Kayseri.
Yazıcı, T. Gül, ġ., Hüseyin A. (2014), Alzheimer Hastalığı, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı, Samsun.
54
Yener, G. G., Emek, D. D., 2012, Birinci Basamakta Demans ve Alzhimer Hastalığına YaklaĢım, Türkiye Klinikleri, C. 3, S. 6, ss. 35-43, Ankara.
Zandi, P., Breitner, J., Do NSAIDs prevent Alzheimer‟s disease And, if so, why The epidemiological evidence. Neurobiology of aging, 2001. p. 811-817.
55 ÖZGEÇMĠġ KĠġĠSEL BĠLGĠLER
Adı Soyadı Atilla Aygün
Doğum Yeri Malatya
Doğum Tarihi 28.01.1985
LĠSANS EĞĠTĠM BĠLGĠLERĠ
Üniversite Fırat Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji (2007-2011) Tezsiz Yüksek Lisans Fırat Üniversitesi Eğitim Fakültesi (2011-2012)
Tezli Yüksek Lisans Fırat Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Botanik ABD (2012-2017)
Ġġ DENEYĠMĠ
ÇalıĢtığı Kurum YeĢilyurt Belediyesi Görevi/Pozisyonu Ekip Sorumlu Yardımcısı
Tecrübe Süresi 2 yıl
ĠLETĠġĠM
Adres BostanbaĢı Mah. Barguzu Cad. Arma Hayat Sitesi E Blok Daire:2 YeĢilyurt/MALATYA