Muhasebe, bir bilgi sistemidir. Muhasebe meslek mensuplarının sunmuş olduğu bilgiler toplum, meslek kuruluşları ve devlet tarafından kullanılmaktadır. Dolayısıyla sunulan bilgilerin doğru ve güvenilir olması önem arz etmektedir.
Muhasebe mesleği sadece muhasebe teknik bilgisi gerektiren bir meslek değildir. Aynı zamanda etik kuralları ve sosyal sorumluluk bilincini içeren bir meslek dalıdır. Muhasebe mesleğinin etik ilke ve kurallar çerçevesinde yürütülmesi gerekmektedir. Nitekim meslek etiği kurallarına uyarak çalışmak, muhasebe mesleğinde sunulan hizmetin kalitesini arttırmaktadır. Muhasebe mesleğinin itibarının korunması, mesleğin faaliyetlerini yerine getirirken düşülen etik ikilemlerin ya da çelişkilerin çözümlenmesi için meslek etiğine ihtiyaç duyulmaktadır. Yapılan araştırmalar muhasebe meslek mensuplarının etik konusunun önemini bildiğini ve etik eğitiminin gerekli olduğuna inandıklarını göstermektedir.
Bu çalışma bağımsız muhasebecilerin meslek etiği ile ilgili algılarını öğrenmek, meslekî etik kurallarına uyulmasında etkili olan faktörleri belirlemek ve etik dışı davranılma nedenlerine ulaşmak amacıyla yapılmıştır.
Bu çalışmada mesleki etik kuralların uyulmasında etkili olan faktörlerin cinsiyete göre karşılaştırılması yapıldığında kadın muhasebecilerin alınan eğitimlerin, cezai ve vicdani yaptırımların etkili olduğu düşünülmektedir. Bunların dışında kalan konularda kadın ve erkek muhasebecilerin aynı düşündükleri görülmektedir. Buradan kadın muhasebecilerin erkek muhasebecilere oranla daha fazla eğitime önem verdikleri, cezai yaptırımlardan çekindikleri, etik kurallara uymadıklarında vicdani sorumluluk duydukları sonucuna ulaşılmıştır. Bu duruma kadınların yaratılış gereği daha hassas oldukların ortaya çıktığı düşünülmektedir. Etik dışı davranma nedenleri cinsiyete göre karşılaştırıldığında ise; kadın muhasebecilerin daha fazla para kazanma arzusu ile etik dışı davranış sergilediklerini
söylemek mümkündür. Bu durumda kadın muhasebecilerin meslek hayatında erkek muhasebecilerden daha hırslı olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.
Meslek etiği kurallarının uyulmasında etkili olan faktörlerin unvan elde etme şekline göre karşılaştırması yapıldığında sınav ile unvan elde eden muhasebeciler ile sınavsız unvan elde eden muhasebeciler arasında bir fark bulunmadığı tespit edilmiştir. Etik dışı davranma nedenlerinin unvan elde ediş şekline göre karşılaştırması yapıldığında; sınav yolu ile unvan elde eden muhasebecilerde müşteri kaybetme kaygısı yaşadıkları sonucuna ulaşılmıştır. Bu kaygıya muhasebecilerin unvanlarını elde etmek için yeminli mali müşavirlik ve serbest muhasebeci mali müşavirlik sınavlarına girmesinin neden olduğu düşünülmektedir. Başka bir ifadeyle sınav yoluyla unvan elde etmek belli bir emek istemekte, bu emek de müşteriyi değerli kılmaktadır. Ayrıca unvanlarını sınav yoluyla elde eden muhasebecilerin eğitim kurumlarında meslek etiği derslerinin zorunlu olması gerektiği düşünülmekte, bu da sınav yoluyla unvan elde eden muhasebecilerin eğitime daha çok önem verdiğini göstermektedir. Yaş gruplarına göre etik kuralların uyulmasında etkili olan faktörler karşılaştırıldığında bütün yaş gruplarının aynı düşündüğü görülmüştür. Etik dışı davranılmasının nedenleri araştırıldığında sadece 40-49 yaş aralığında olan muhasebecilerin etik kurallara uyulmadığında cezaların yeterince uygulanmadığını ve caydırıcı olmadığını düşünmektedirler. 40-49 yaş aralığında olan muhasebeciler, 1966-1975 yıllarında doğmuş, çocukluk ve gençlik yıllarında askeri darbeleri yaşamış, idam cezalarına ve faili meçhul cinayetlere şahit olmuşlardır. Bu sebeplerden dolayı bu yaş grubunun, cezaların etkin kullanılmadığını düşündüklerini söylemek mümkündür.
SM’ler cezai ve vicdani yaptırımların, mesleki bilgi düzeyinin ve tecrübenin mesleki etik kuralların uyulmasında etkili olduğunu düşünmektedirler. Dolayısıyla SM’lerin etik kurallara uymalarında birçok faktörün etkili olduğunu söylemek mümkündür. SM’ler için etkili olan bu faktörlerin diğer unvan sahibi muhasebeciler için etkili olmadığı tespit edilmiştir. SMMM’ler daha fazla para kazanma arzusuyla, SM’ler ise siyasi eğilim nedeniyle etik dışı davranıldığını düşünmektedirler. YMM’ler meslek odalarının meslek etiğinin geliştirilmesi amacıyla yeteri kadar faaliyet düzenlediklerini belirtmişlerdir. Ayrıca YMM’ler mesleki ortaklık bürolarının yaygınlaşmasıyla etik algının da artacağını düşünmektedir.
Lisans üstü eğitim gören muhasebeciler etik kuralların uyulmasında çevresel baskılardan daha çok etkilendikleri sonucuna ulaşılmıştır. Eğitim seviyesinin artmasıyla çevreye olan
duyarlılığın da arttığı, dolayısıyla çevresel baskılardan daha çok etkilenildiği düşünülmektedir. Lisans üstü eğitim gören muhasebecilerin dini inançların artmasıyla etik kurallara uyumun da artacağını belirtmektedirler. Ayrıca lisans üstü eğitim gören muhasebeciler cezai yaptırımların olmasını ve uygulanmasını istemekte bu durumun da etik kurallara uymaya yol açacağını düşünmektedirler. Lise mezunu muhasebeciler ise meslektaşlar arasında iletişim eksikliği bulunduğunu düşünmektedirler.
Mesleki deneyimi 5 yıldan az olan muhasebeciler eğitim kurumlarında meslek etiği derslerinin zorunlu olması gerektiğini düşünmektedirler. Mesleki deneyimi az olan muhasebeciler tecrübesizliğin getirdiği eksiklikleri ancak eğitim ile kapatılacağını düşünmektedirler.
Yapılan araştırmada katılımcıların vermiş olduğu cevaplar dikkate alındığında; etik kurallara uymada en etkili faktörün “Alınan eğitimler etkilidir” görüşü olduğu (cevap ortalaması=3,66) en etkisiz faktörün ise “Dini inançların düzeyi etkilidir” görüşü (c.o.=2,46) olduğu tespit edilmiştir. Yapılan araştırma ile Yıldız (2010)’ın Kayseri ilinde yaptığı araştırma sonuçları benzerlik göstermektedir. Nitekim Kayseri ilinde bulunan meslek mensuplarının muhasebe meslek etiği konusunu önemsemekte olduğu ve bu konuda eğitim gerekliliğine inandıkları tespit edilmiştir. Etik kurallara uymada dini inançlar düzeyinin en etkisiz faktör olmasında sebep, insanların dini yaşamadıkları, dinin emir ve yasaklarını yerine getirmediklerinden kaynaklandığı sonucuna varılmıştır.
Muhasebe meslek mensubunun etik dışı davranmasında en etkili olan faktörün “Daha fazla para kazanma tutkusu” olduğu (c.o=4,21), en etkisiz olan faktörün ise “Meslek mensubunun siyasi eğilimi” (c.o =2,61) olduğu tespit edilmiştir. Bu kapsamda meslek mensuplarında müşteri kaybetme korkusu ve daha fazla para kazanma arzusu ile meslek etiği kurallarına uymadıkları sunucuna ulaşılmıştır.
Muhasebe meslek mensuplarını etik ile ilgili çeşitli konulardaki görüşleri incelendiğinde; “Müşteriyi kaybetme kaygısıyla yasal olmayan müşteri tekliflerini uygulayan meslektaşlar vardır.” (c.o=3,83) ve “Eğitim kurumlarında meslek etiği dersleri zorunlu olmalıdır.” (c.o=3,79) görüşlerinin savunulduğu görülmüştür. “Oda, meslek etiğinin geliştirilmesinde yeteri kadar faaliyetler düzenlemektedir.” (c.o=2,95) düşüncesi en az desteklenen görüş olmuştur. Meslek mensupları, müşterisini kaybetme kaygısıyla, müşterisinin tekliflerini kabul ettikleri görüşünün yaygın olduğu görülmektedir. Bu durum meslek mensubunun
bağımsızlığını tehlikeye düşürmektedir. Ayrıca meslek mensupları muhasebe eğitimi veren kurumlarda meslek etiği derslerinin zorunlu olması gerektiğini düşünmektedirler.
Araştırmanın sonuçları incelendiğinde muhasebe meslek etiğine ilişkin alınan eğitimin artması ile meslek etiği kurallarının uyumu arasında belirgin bir etkileşim olduğu görülmektedir. Meslek etiği ile ilgili alınan eğitim arttıkça, muhasebe meslek etiği ilke ve kurallarına uyum da artmaktadır. Ayrıca muhasebe meslek mensuplarının meslekî etik kurallara ilişkin bilgileri daha çok konferans, seminer ve meslekî örgütlerden elde ettiği tespit edilmiştir. Dolayısıyla meslek odalarının muhasebe meslek mensuplarına meslek etiği konusunda bilgilendirme yapmasının, seminer ve konferans düzenlemesinin etik ilke ve kurallara olan algıyı olumlu yönde etkileyeceği ve etiğe uygun davranışları pekiştireceği düşünülmektedir.
Araştırmadan çıkarılan bir diğer sonuç ise eğitim kurumlarında muhasebe meslek etiği ile ilgili derslerin zorunlu olarak müfredata girmesi gerektiğidir. Ülkemizde yapılan çeşitli araştırmalarda gerek lisans düzeyinde gerekse yüksek lisans düzeyinde yeteri kadar muhasebe meslek etiği ile ilgili derslerin okutulmadığı görülmektedir (Marşap ve Kurt, 1996:153). Öğrencilere lise, lisans ve yüksek lisans programlarında muhasebe bilgi ve becerilerinin kazandırılmasının yanı sıra ahlakî değerler ile, etik ilkelerin öğretilmesi ve bu değerlerin meslek hayatındaki önemi vurgulanmalıdır.
Ülkemizde muhasebe mesleği ile ilgili etik düzenlemeler incelendiğinde bu düzenlemelerin birçok kurum ve kuruluş tarafından yasa, yönetmelik, tebliğler şeklinde yapıldığı görülmektedir. Bu durum kuralların uygulanmasında çok başlılık meydana getirmektedir. Bu çok başlılığı önlemek için ülkemizde muhasebe meslek etiği ilke ve kurallarının bir bütün olarak ele alınması ve meslek örgütleri tarafından uygulamaya konulup denetimlerinin yapılması gerektiği düşünülmektedir.
Gelişmiş ülkeler incelendiğinde meslek ahlakına uygun davranışların eğitim ile gerçekleştiği görülmektedir. Bundan dolayı meslek ahlakı kurallarının tek elden yazılı olarak hazırlanması gerekmektedir. Ayrıca orta dereceli okullarda, üniversitelerde sadece muhasebe bölümü içinde değil, bütün bölümlerde meslek ahlakı derslerinin okutulmasının uygun olacağı düşünülmektedir.
Son olarak muhasebe meslek mensupları, muhasebe eğitimini alırlarken bu eğitimin yanında etik ile ilgili eğitimlerin de verilmesinin uygun olacağı değerlendirilmektedir. Ayrıca meslek mensuplarına sık sık meslek etiği ile ilgili seminer ve konferans
düzenlenmesinin uygun olacağı değerlendirilmektedir. Bunun yanı sıra meslek örgütlerine sürekli hizmet içi eğitim verilerek meslek ahlakı bilinci oluşturulmaya çalışılmalıdır.
KAYNAKÇA
Akay, H. (2002). Muhasebe mesleğinde etik, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü Dergisi, 5 (17), 77-92.
Akbaş, H.E., Özsöğün-Çalışkan, A. & Özarslan, E. (2009). Muhasebe mesleğinde etik algısı ve etik dışı davranışlarla ilişkisi: İşletme bölümü öğrencileri üzerine bir inceleme, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Hakemli Dergisi, 8(32), 175-184.
Akdoğan, H. (2003). Muhasebe meslek etiğinin aydınlatılmasındaki önemine meslek
mensuplarının yaklaşımları. Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Eskişehir.
Akdoğan, H. (2012). Yeni Türk Ticaret Kanununun denetim alanında getirdiği yenilikler
Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 4(2), 21-30.
Akın, O. & Özdaşlı K. (2014). Muhasebe meslek mensuplarının meslekî faaliyetlerinde uymaları gereken etik ilkelere uyma düzeyine yönelik meslek mensupları ile meslek yüksek okulu muhasebe bölümü öğrencilerinin algıları, Muhasebe ve Finansman
Dergisi, 63, 59-73.
Albez, A. & Yıldırım: (2005). Erzurum'da muhasebecilerin meslek etiği tutumları, EKEV
Akademi Dergisi, 23, 343-360.
Ataklı, A. (1992). Eğitim ve meslekî başarı, Verimlilik Dergisi, 1, 65.
Ayboğa, H. (2001). Ülkemizde muhasebe mesleği ve meslek etiği ahlakı, Ege Akademik
Bakış, 2, 28-44.
Aydın, İ.P. (2001). Yönetsel meslekî ve örgütsel etik. Ankara: Pegem.
Aymankuy, Y. & Sarıoğlan, M. (2005). Muhasebe meslek mensuplarının meslek etiğine yaklaşımları ve Balıkesir il merkezinde bir uygulama, Balıkesir Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (14), 23-46.
Bayırlı, R. (2006). Yaratıcı muhasebe, etik, firma değeri ve örnek bir uygulama, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Bilen, A. & Yılmaz, Y. (2014). Muhasebe mesleğinde etik ve etikle ilgili çalışmalar, Dicle
Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2 (5), 57-72.
Bilen, A. (2008). Doğu Anadolu Bölgesindeki muhasebe meslek mensuplarının profilleri, etik kurallarına bakışları ve meslek sorunları üzerine bir araştırma, Mali Çözüm
Dergisi, 85, 27-42.
Boatright, J.R. (2003). Ethic and conduct of business. London: Pearson. Boone ve Kurtz, (2011). Çağdaş işletme (A. Yalçın, Çev.). Ankara: Nobel. Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem
Çiçek H., Canbaz S. & Keskin A. (2013). Muhasebe meslek mensuplarının meslek etiğine bakış açıları: Kırklareli ilinde bir araştırma, Tekirdağ SMMM Odası Sosyal Bilimler
Dergisi, 2, 1-19.
Çubukçu: (2012). Uluslararası muhasebe eğitimi standartları komitesi düzenlemeleri çerçevesinde etik eğitimine ilişkin durum analizi, Anadolu Üniversitesi Sosyal
Bilimler Dergisi, 12(1), 103-116.
Çukacı, Y.C. (2006). Kamuyu aydınlatmada muhasebe meslek elemanının etik anlayışı ve İzmir ilinde bir uygulama, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Dergisi, 8(1), 89-111.
Daştan, A. (2009). Etik eğitiminin muhasebe eğitimindeki yeri ve önemi: Türkiye değerlendirmesi, Marmara Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(1), 281-311.
Daştan, A., Bayraktar, Y. & Bellikli U. (2015). Muhasebe mesleğinde etik ikilem ve etik karar alma konularında farkındalık oluşturma: Trabzon ilinde bir araştırma, Atatürk
Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 29(1), 63-82.
Deniz, H. (1978). Görgü kuralları. İstanbul: İnkılâp ve Aka.
Dodi, K. (2007). Serbest Muhasebeciler, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirlerin Meslekî Faaliyetlerinde uyacakları Etik ilkeler Hakkında Yönetmeliğin Kavramsal Çerçeve Açısından Genel Değerlendirmesi, 23.06.2014 tarihinde www.muhasebenet.net sayfasından erişilmiştir.
Ergün, H. & Gül, K. (2005). Muhasebe meslek etik kuralları ve bu kuralların meslek mensuplarınca algılanışı, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 25, 144-154.
Ertaş, F. C. & Arslan M. Ç. (2009). Bağımlı ve bağımsız muhasebecilerin meslek etiği algılama düzeylerine ilişkin bir araştırma, Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, 27, 23-42.
Gaumnitz, B.R. & LERE J.C. (2002). Contents of codes of ethics of proffessional business organization, Journal of Business Ethics, 35, 35-49.
Gökgöz, A. (2012). Küresel finansal krizin muhasebe temelli nedenleri bağlamında kurumsal yönetim ve muhasebe meslek etiğinin önemi, Atatürk Üniversitesi İktisadi
ve İdari Bilimler Dergisi, 26(3-4), 313-331.
Gül, H. & Gökçe, H. (2008). Örgütsel etik ve bileşenleri, Süleyman Demirel Üniversitesi
İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(1), 377-389.
Gül, H. (2006). Etik dışı davranışlar ve ussallaştırılması: Devlet hastanelerinde bir uygulama, Selçuk üniversitesi Karaman İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10, 65-79.
Güney: & Çınar, O. (2012). Serbest muhasebeci mali müşavirlerin etik algıları: Erzurum örneği, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26 (2), 91-106. Güredin, E. (30 Nisan - 4 Mayıs 1997). Denetçinin meslek ahlakı, standartlar ve
uygulamadan örnekler, III. Türkiye Muhasebe Denetim Sempozyumu Bildiri
Kitabı: İSMMMO, 20, 115-128.
Hacıhasanoğlu, T. (2013). Sakarya ilinde faaliyet gösteren bağımsız muhasebecilerin meslek etiği algılama düzeylerine ilişkin bir araştırma, Cumhuriyet Üniversitesi
İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 14(1), 357-372.
İşgüden, B. & Çabuk, A. (2006). Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı üzerindeki etkileri, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(16), 59-86. İşgüden, B. (2007). Sosyal ve kültürel değerlerin muhasebe meslek etiği üzerine etkileri.
Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir. Kalaycı, Ş. (Ed.). (2014). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Ankara:
Kamu Gözetimi Kurumu (2015). 19 Temmuz 2015 tarihinde http://www.kgk.gov.tr/contents%5Cfiles%5CPdf%5CKGK_Brosur.pdf adresinde erişilmiştir.
Karabınar: & Çevik, Z. (2014). Türkiye'deki zorunlu muhasebe meslek kurallarının ahlak yaklaşımları açısından incelenmesi, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 16(2), 29-44. Kaya, C.T. & Ergüden, A.E. (2014). Muhasebe, kurumsal yönetim ve etik üçgeninde, etik kod uygulamalarının önemi: Borsa İstanbul’da işlem gören şirketlerde etik kod uygulaması üzerine bir araştırma, Muhasebe ve Denetime Bakış, Nisan, 49-68. Kaya, N. & Yanık, R. (2011). Muhasebe meslek ahlakı, etik ve müşteri tatmini ilişkisi,
EKEV Akademi Dergisi, 15 (49), 293-306.
Kısakürek, M.M. & Alpan, N. (2010). Muhasebe meslek etiği ve Sivas ilinde bir uygulama, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 47, 213-228.
Kızılçelik: & Erjem, Y. (1992). Açıklamalı sosyoloji terimler sözlüğü. Konya: Göksu. Kirik, Z. (2007). Muhasebe hata ve hileleri ile muhasebe mesleğinde etik:
Afyonkarahisar'da muhasebeciler üzerine bir araştırma, Yüksek Lisans Tezi,
Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
Koç, V. (2010). Muhasebe meslek etiği ve meslek mensuplarının mükellefin vergi uyumu
üzerindeki etkileri (Manisa ili örneği), Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
Koçberber: (2008). Dünya'da ve Türkiye'de denetim etiği, Sayıştay Dergisi, 68, 65-89. Kurnaz, N. & Gümüş, Y. (2010). Muhasebe bölümü öğrencilerinin muhasebe mesleği ile
ilgili etik dışı davranışlara ilişkin algı analizi: Dumlupınar Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu örneği, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 46, 157-174. Kutlu, H.A. (2008). Muhasebe meslek mensupları ve çalışanlarının etik ikilemleri: Kars ve
Erzurum illerinde bir araştırma, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi
Dergisi, 63 (2), 144-170.
Kutluk, F.A. & Ersoy, A. (2011). Muhasebe meslek üyelerinin etik yargı düzeyleri üzerine bir araştırma, Ege Akademik Bakış, 11(3), 425-438.
Kutluk, F.A. (2010). Davranışsal muhasebe çerçevesinde etik konusunun
değerlendirilmesi, Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Antalya.
Küçükoğlu, M.T. (2012). Etik değerler ve etiğin kurumsallaşması, Hukuk ve İktisat
Araştırmaları Dergisi, 4(1), 177-185.
Kültür Bakanlığı (2015). 18 Haziran 2015 tarihinde
http://www.kultur.gov.tr/TR/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF adresinden erişilmiştir.
Lamberton, L. & Mınor, H. L., (1995), Human relations: strategies for success, Chicago, Irwin Rirror Press, 334.
Marşap, B. & Kurt, G. (1996). Yüksek lisans düzeyindeki muhasebe eğitiminin program ve
öğretim üyeleri açısından değerlendirilmesi ve bazı öneriler, Türkiye 15. Muhasebe
Eğitimi Sempozyumu, Antalya.
Marşap, B. (1996). Muhasebe mesleği, fonksiyonları ve meslek mensuplarının nitelikleri,
Yaklaşım Dergisi, 37, 119-123.
Okay: (2011). Muhasebe hata ve hilelerinin meslek etiği açısından irdelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karaman.
Otlu, F. (1999). Muhasebe mesleğinde meslek ahlakının yeri ve önemi, Süleyman Demirel
Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4, 125-142.
Özdamar, K. (2013). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi, Eskişehir: Nisan. Özer, G. & Uyar, M. (2010). Muhasebecilerin etik oryantasyonlarının meslekî bağlılığa
etkisi üzerine bir inceleme, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 48, 89-100. Özkalp, E. & Kırel, Ç. (2011). Örgütsel davranış, Bursa: Ekin.
Özkan, A. & Hacıhasanoğlu, T. (2012). Muhasebe meslek mensuplarının kişilik özellikleri ve etik karar verme davranışları arasındaki ilişkiler, Niğde Üniversitesi İktisadi
İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5 (2), 37-52.
Özkaya, İ.N. (2008). Muhasebe etiği ve bir uygulama. Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
Özyürek, H. (2012). Muhasebe meslek mensuplarında etik: Ankara’da muhasebeciler üzerine bir araştırma, Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 4 (1), 125-137. Özyürek, H. (2012). Muhasebe meslek mensuplarının taşıması gereken nitelikler, Hukuk
ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 4 (1), 139-148.
Resmi Gazete. (1989). Kanun: 20194, 3568 sayılı sm, smmm, yeminli mali müşavirlik kanunu.
Resmi Gazete. (2011). Yönetmelik. 660 sayılı kamu gözetimi, muhasebe ve denetim standartları kurumunun teşkilat ve görevleri hakkında yönetmelik.
Resmi Gazete. (2015, 22 Mayıs). Yönetmelik: 29363. Serbest muhasebeci, serbest muhasebeci mali müşavir ve yeminli mali müşavirlerin çalışma usul ve esasları hakkında yönetmelikte değişiklik yapılmasına dair yönetmelik, 19.08.2015 tarihinde http://www.uyap.gov.tr adresinden ulaşılmıştır.
Resmi Gazete. (2007). Tebliğ: 28954. Muhasebe meslek mensuplarının etik eğitimi ve etik sözleşme yapılması hakkında tebliğ, 27.03.2014 tarihinde http://www.uyap.gov.tr adresinden ulaşılmıştır.
Resmi Gazete. (2007,19 Kasım). Yönetmelik: 26675. serbest muhasebeci, serbest muhasebeci mali müşavir ve yeminli mali müşavirlerin meslekî faaliyetlerinde uyacakları etik ilkeler hakkında yönetmelik.
Sakarya, Ş. & Kara: (2010). Türkiye'de muhasebe meslek etiğine yönelik düzenlemeler ve meslek mensupları tarafından algılanması üzerine bir alan araştırması,
Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi
12(18), 57-72.
Schumann, Paul L. (2001). “A Moral Principles Framework for Human Resource Management Ethics” Human resource Management Review. v.11.
Sevilengül, O. (2007). Genel muhasebe, Ankara: Gazi.
Sözbilir, N. (2000). Türkiye'de muhasebe uygulamalarında etiksel boyutlar, Kocatepe
Üniversitesi Yayımları No: 26.
Şensoy, H.B. (2008). Uluslararası finansal raporlama standartlarının ortaya çıkışı ve
gelişimi ile muhasebe standartlarının Türkiye’deki durumu. Yüksek Lisans Tezi,
Şimşek, M.Ş., Akgemci, T. & Çelik, A. (2003). Davranış bilimlerine giriş ve örgütlerde
davranış. Konya: Adım.
Tevruz: (2007). İş hayatında etik, İstanbul: Beta.
Türkiye Büyük Millet Meclisi, Kamuda Etik (2004). 19.10.2014 tarihinde http://www.tbmm.gov.tr/etik_komisyonu/belgeler/makale_KamudaEtik-
InayetAydin.pdf adresinden erişilmiştir.
TÜRMOB yayımları, (2010). Profesyonel muhasebeciler için etik kurallar el kitabı, (Y. Öztürk, çev.), Ankara: TÜRMOB, 402.
Uçma, T. (2007). Muhasebe meslek mensubu olmak isteyenlerin etik değer anlayışlarının
belirlenmesi ve Muğla Üniversitesi uygulaması. Yüksek Lisans Tezi, Muğla
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (2015). 18 Haziran 2015 tarihinde http://www.ifac.org. adresinden erişilmiştir.
Uluslararası Muhasebeciler İçin Etik Standartları Kurulu (2014). 4 Eylül 2014 tarihine http://siteresources.worldbank.org/EXTECAADVPRO/Resources/1934187-
1145894493844/IESBA.pdf. adresinden erişilmiştir.
Usta, A. (2012). Kamu örgütlerinde meslek etiği ve çalışma ahlakı üzerine bir değerlendirme, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi
Dergisi, 17(1), 403-421.
Utku-Demirel, B. (2009). Etik davranışlar: Muhasebe meslek mensubu olmaya aday iktisadi idari bilimler fakültesi öğrencileri üzerinde bir araştırma, MÖDAV, 2009\4 211-232.
Uyar: (2005). Muhasebe mesleğinde etik ile ilgili düzenlemeler, 16.09.2014 tarihinde http://www.muhasebetr.com./yazarlarımız/suleyman/001 sayfasından erişilmiştir. Uyar: (2014). Meslek mensupları (serbest muhasebeci, serbest muhasebeci mali müşavir
ve yeminli mali müşavirler) tarafından web sitesi açılmasının reklam yasağı
yönünden değerlendirilmesi, 18.10.2014 tarihinde
http://archive.ismmmo.org.tr/docs/malicozum/60MaliCozum/33-
Ünsal, A. (2009). Muhasebe etik eğitim sistem bileşenlerinde sürekli etkin eğitim, Selçuk
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22, 409-422.
Yalçın: (2011). Muhasebe meslek mensupları ve işletmelerin etik konusunda tutumları: Türkiye Araştırması, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 52, 47-66.
Yıldız, G. (2010). Muhasebe mesleğinde meslek etiği ve Kayseri il merkezinde bir