Yapı fiziği çerçevesindeki faktörler, yalıtım, taşıyıcılık ve mimari konsept çatının performansını etkiler. Yapı fiziği etmenleri, su-su buharı, ısı, ışık-radyasyon, ses, havalandırma, statik etkenler (rüzgar ve kar yükü) ve yangındır. Kullanılacak metal levhalar için, yapı fiziği çerçevesindeki faktörler kapsamında proje safhasında iken doğru kararlar alınmalı ve gereken uygulamalar sahada yapılmalıdır.
Su buharı, metallerin korozyona uğramasına, ahşap altlık veya ahşap taşıyıcı strüktürlerde ise, şişme, mantar veya küf oluşumasına sebebiyet verir. Malzemenin zamanla direncini kaybetmesine, fiziksel ve kimyasal özelliklerinin değişmesine sebep olur. Örneğin parlak açık renk bir metal ise parlaklığını yitirmesine, giderek donuk bir renge dönüşmesine ve koyulaşmasına neden olur. Korozyona sebebiyet veren bir diğer etmen de, uyumsuz metallerin tercih edilmesidir. Dolayısıyla sabitlemede kullanılacak metal tespit elemanları mutlaka birbiri ile uyumlu olmalıdır aksi halde en ufak bir nem de dahi korozyon meydana gelir.
Yapı fiziği faktörlerinden bir diğer etmen de ısıdır. Yaşanılan sıcaklık farklarından dolayı metal levhalar genleşir ya da daralırlar. Dolayısıyla bu durum göz önünde bulundurularak, proje safhasında uygun yerlere metalin hareket etmesine olanak sağlayacak şekilde genleşme derzleri bırakılır. Böylelikle metal levhalar hareket edebilir. Bunun yanı sıra, düz metal levhaların sabitlenmesinde genleşme (kayar) klipsleri kullanılarak da metallerin çalışması sağlanır.
İklimsel konfor şartları açısından, kışın yapıdan ısı kaybolmaması, yazın ise dış atmosferden mekan içine ısının girmemesi yalıtım katmanları ile önlenmelidir. Yazın güneş ışınlarından dolayı çatı katmanı ısınır. Işınların son kat metal levha çatı kaplaması tarafından absorbe edilmemesi ve ışını yansıtması olumludur.
Yüksek sesin rahatsız etmesi kadar, hiç sesin olmaması da rahatsızlık verir. Metal çatı kaplamalarında yağış sesinin duyulmasını önlemek amacı ile ses yalıtımı yapılmalıdır.
Eğimli çatılar, havalandırılan (soğuk) ve havalandırılmayan (sıcak) olarak iki grupta sınıflandırılır. Havalandırılan çatı, çatı örtüsü tabakası ile, çatının taşıyıcı strüktürü arasında bulunan bölgede, saçak-mahya aksında hava hareketini sağlamasına yönelik hava boşluğu bulunur. Bunun sayesinde yoğuşan su ve zehirli gazlar bu kanal ile doğrudan dışarıya atılır. Böylelikle, yapı içinde yoğuşmayan suyun, yapı malzemelerine zarar verecek olması önlenir. Havalandırılmayan sıcak çatılarda ise, strüktür içinde hava tabakası bulunmadığından suyun yoğuşması yalıtım katmanları ile önlenmelidir. Buna ek olarak kenetli metal levha çatı kaplamalarında, su buharı çatı örtüsünün kenet boşluklarından dışarıya çıkar. Havalandırılan çatı kadar olmasa da, kısmi olarak kenet aralarından hava sirkülasyonu sağlanır.
Rüzgar ve kar gibi doğal olaylar çatının strüktürünü olumsuz etkiler. Dolayısıyla proje safhasında mutlaka çatı rüzgar yükü göz önünde bulundurularak hesaplanmalıdır. Bununla birlikte, mekanik bağlantı yolları ile bağlantı elemanlarının sabitlenmesi gereken aralık ve miktar hesaplanmalıdır. Böylelikle hakim rüzgar ile, son kat çatı kaplama malzemesi olan metal levhanın, çatı strüktüründen ayrılmasının önüne geçilir. Kar, eğer yeterli eğim verilmediği zaman, çatının ölü yüküne ilave olarak yük miktarını arttırmaya sebep olacaktır, bu da olası çökmelere sebebiyet verir. Çatıda karın çatıda birikmesi, soğuk çatılara oranla sıcak çatılarda daha fazladır.
Çatının performansını etkileyen bir diğer etmen de yalıtım faktörüdür. Çatı su, ısı, ses ve yangına karşı yalıtılmalıdır. Yalıtım katmanlarından daha iyi performans almak için uygun malzemenin seçilmesi ve doğru sıralanarak uygulanması gerekir. Mimari konsept doğrultusunda çatının formu ve şekli belirlenir. Dolayısı ile mimari tasarım, çatının biçimine, formuna doğrudan etki eder. Son kat çatı kaplama malzemesi olarak kullanılan düz metal levhalar, çatının şekli ve formu ne olursa olsun kolayca çatının biçimine göre kaplama yapılabilinir. Ancak trapez ya da ondüle levhalar için aynı esneklik söz konusu değildir.
Çatıların, ana taşıyıcı strüktürü çelik, betonerme veya ahşaptır. Yapısal metal levhalar ana taşıyıcı üzerine doğrudan uygulanır, yapısal olmyan metal levhalar ise, uygun olan taşıyıcı altlık ile ana taşıyıcı strüktüre sabitlenir. Her iki uygulamada da yalıtım katmanları gerekli yerlere uygulanır.
Sonuç olarak metal levhaların kendisinden beklenilen maksimum performansı sağlaması için birbiri ile uyumlu metallerin kullanılması ve doğru malzemenin seçilmesi, proje safhasında yapı fiziği etmenleri kapsamında doğru kararların alınması ve sahada alınan kararlar doğrultusunda uygulamanın yapılması gereklidir.
KAYNAKLAR
Arduç, F., 1996. Mimaride Alüminyum, Yüksek Lisans Tezi İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul
Arımeks Ltd. ġti., 2009. Firmadan alınan çatı uygulama detayları.
Arıoğlu, N., 1995. Yapıda Dış Kabuk, Seminer, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul.
Armpriest, D., Scarborough W., ve Mehta, M., 2009. Building Construction, Principles, Materials and Systems, Prentice Hall, New Jersey, Amerika Birleşik Devletleri, s. 352, 186, 104, 880-881.
Bell, V. B., ve Rand, P., 2006: Materials For Architectural Design, Laurance King, New York, Amerika Birleşik Devletleri, s.145-157.
Beylarian, G. M., Dent, A., ve Quinn B., 2007: Ultra Materials, How Materials Innovation is Changing The World, Thames Hudson, New York, Amerika Birleşik Devletleri, s.176.
Binan M., 1990. Ahşap Çatılar, Birsen Yayınevi, İstanbul.
Bozkurt A. Y., ve Göker Y., 1986: Tabakalı Ağaç Malzeme Teknolojisi, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, İstanbul.
Brotruck T., 2007. Basics Roof Construction, Birkhauser, Basel, İsviçre, s.56-57. Cowper, C., ve Griffith, J., 2009: Detail, Aglesey Abbey Misafirhane, Cambridge,
İngiltere, Sayı 1-2, s. 67.
Çatıder, 2007: Çatı Kaplama Malzemeleri Uygulama Detayları Kılavuzu, Doğa Yayıncılık, İstanbul.
Diezinger, N., ve Kramer, G., 2002: Detail, Misafirhane, Basel, İsviçre, Avusturya, Sayı 7-8, s. 926.
Domone, P., ve Illston, J., 1994: Construction Materials, Their Nature Behaviour, Chapman ve Hall, Londra, İngiltere, p.81-83.
Duman N., ve Ökten S., 1988: Ahşap Yapı Dersleri I, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul, s.36.
Ekinci, C. E., 2003: Yalıtım Teknikleri, Atlas Yayın Dağıtım, İstanbul.
Ekinci S., ve EĢsiz Ö., 2004: 1. Ulusal Çatı Cephe Kaplamalarında Çağdaş Malzeme ve Teknolojiler Sempozyumu: Metal Cephelerin Dünden Bugüne Gelişimi, Doğa Yayıncılık, İstanbul, 2-3 Nisan.
ErtaĢ, K., 2001: Binalarda Isı Yalıtımı, Mimarlar Odası İzmir Şubesi Yayınları, İzmir.
Fernandez, J., 2006: Material Architecture, Emergent Materials For Innovative Buildings and Ecological Construction, Oxford Inglaterra, Amsterdam, Hollanda.
Fitzgerrald, W. R., 2004: Building Fire Performance Analysis, John Wiley Sons, İngiltere, s.20-22.
Fröhlich, B., ve Schulenburg, S., 2003: Time Series Analysis: Forecasting and Control. Holden-Day, San Francisco, Amerika Birleşik Devleri.
Göksal, T., 1998. Geçmişten Bugüne Metal Cepheler, Arredamento Dekorasyon, Sayı 99, s.112.
Griffin, C. W., ve Fricklas ., 1996: The Manual of Low-Slope Roof Systems, McGraw-Hill, Amerika Birleşik Devletleri.
Güner, M. S., ve Yüksel A., 2001: Yapı Teknolojisi I-II, Aktif Yayınevi, İstanbul p.173.
Harrison, H. W., 2000: Roofs and Roofing, Ihs Bre Press, Watford, İngiltere, p.29-27.
Hardy, S., 1998: Time Saver Details For Roof Design, McGraw-Hill, Amerika Birleşik Devletleri.
Hegger, M., Auch-Schwelk, V., Fuchs, M., ve Rozenkranz T., 2006: Construction Materials Manual, Birkhauser, Basel, p 76-84.
Herzog, T., Krippner, R., ve Lang W., 2004: Façade Construction Manual, Birkhause, Basel, İsviçre.
ISO 197-3, 1983. Copper and Copper Alloys,Terms and Definitions-Part-3 : Wrought Products, Uluslararası Standartlar Teşkilatı, Cenevre, İsviçre. Jarmund, E., Vigsnaes, H., ve Kosberg A., 2007: Detail, Svalbard Bilim Merkezi,
Longyearbyen-Svalbard, Sayı 12, s. 1476.
Kafesçioğlu, R., 1985. Türkiye’de Çatı Örtüleri, Tamamlayıcı Malzemeler Su ve Rutubet İzolasyonu, Seminer, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul.
Kaufmann, O. L., ve Kaufmann, J., 2001: Detail, Dornbirn’de Sergi Salonu ve Buz Pisti, Avusturya, Sayı 5, s. 892.
Lyons, A., 2004: Materials For Architects and Builders, Elsevier Butterworth- Heinemann, Amsterdam, Hollanda, s.150-164.
Maranta, M., 2011: Detail, Misafirhane, Basel, İsviçre, Avusturya, Sayı 5. Metal Çatı Ltd. ġti., P., 2011: Firmadan alınan çatı uygulama detayları.
Okutan, A. E., 2007. Çatı Kaplama Malzemesi Seçim Kriterlerinin Belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Özcan, K., 2000. Yapı, Bilim Yayınları, İstanbul.
Özer, M., 1982, Yapılarda Isı-Su Yalıtımı, Özer Yayınları, İstanbul.
Patterson, S., ve Mehta M., 2001: Roofing Design and Practice, Prentice Hall, New Jersey, Amerika Birleşik Devletleri, s. 259-272.
Prodesigner., 2008: Metin Hepgüler, Tasarım Yayın Grubu, İstanbul, s.124-129 Prof. Metin Hepgüler Mimarlık Ofisi., 2008. Mimarlık ofisinden alınan detaylar. Röbbert, F., 2000: TECU, Copper, Planning Designing and Processing, KM Europa
Metal, Osnabrück, Almanya.
Röbbert, F., 2002: TECU, Systems Cladding, Implemantation In Architecture and
Basic Roof Design, KM Europa Metal, Osnabrück, Almanya, s. 54-61.
Scharff, R., ve Kennedy, T., 2001. Roofing Handbook, McGraw-Hill, New York, Amerika Birleşik Devletleri.
Schdunk, E., Oster J. H., Barthel R., ve Kiessl K., 2003: Roof Construction Manual, Birkhauser, Basel, İsviçre, p.71-87.
Smith, R. C., ve Andres C. K., 1989: Materials Of Construction, McGrw-Hill, New York, Amerika Birleşik Devletleri.
Sunguroğlu, Ġ., 1972. Düz veya Az Eğimli Çatılarda Suya Karşı Korunum, İTÜ, İstanbul.
Sunguroğlu, Ġ., 1982. Az Eğimli Sıcak Çatılarda Uygulama Kolaylığı Yönünden Yalıtım Katlarının Tertipleri, İTÜ, İstanbul.
Toydemir, N., Gürdal, E., ve Tanaçan L., 2000: Yapı Elemanı Tasarımında Malzeme, Literatür Yayıncılık, İstanbul.
Toydemir, N., ve Bulut Ü., 2004: Çatılar, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul s.12.
Turgay, F. M., 1996. Endüstrileşmiş Çatı Bileşenleri Üzerine Bir İnceleme, Yüksek Lisans Tezi, p.16.
TS EN-501, 2000. Çatı Kaplama Levhaları, Metal, Çatıya Tam Oturan Çinko Levhadan Mamul, Özellikler, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN-504, 2001. Çatı Kaplama Levhaları, Metal, Tam Oturan Bakır Levhadan
Özellikler, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.
TS EN-507, 2003. Çatı Kaplama Levhaları, Metal, Tam Oturan Alüminyum Levhadan Özellikler, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.
TS EN-508-2, 2002. Çatı Kaplama Levhaları, Metal, Kendini Taşıyan Çelik, Alüminyum veya Paslanmaz Çelikten Mamul,Özellikler, Bölüm-2, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.
Yücesoy, L., 1992. Endüstri Yapılarında Döşeme ve Çatı Kaplamaları, Bildiriler, Sempozyum, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul, 30 Nisan. Uluengin, B., 2006: Mimari Metaller, Özellikler, Bozulma Nedenleri, Koruma ve
Restorasyon Teknikleri, İstanbul, s. 49-66.
Url-1 <http://www.catider.org.tr/pdf/sempozyum/bildiri_7.pdf>, alındığı tarih 28.02.2011.
Url-2 <http://www.izoder.org.tr/sesyalitimi/genel/SES%20YALITIMI_GIRIS.pdf> alındığı tarih 25.02.2011.
Url-5 <http:web.itu.edu.tr>, alındığı tarih 09.03.2011.
Url-6 <http://www.yangin.org/dosyalar/yangin_yayilimi_ve_tehlikeleri.pdf>, alındığı tarih 09.03.2011.
Url-7 <http://www.eppingelectrical.com/2009/10/electrical-hazards-from-roof.html> alındığı tarih 09.03.2011.
Url-8 <http://www.izoder.org.tr/izolasyon/PDF/1161250854.pdf.>, alındığı tarih 11.03.2011.
Url-9 <http://tyvek.com.tr/Tyvek_Construction/tr_TR/products/vapor_control/ airguard_reflective.html>, alındığı tarih 11.03.2011.
Url-10 <http://www.knauf.com.tr/aquapanel.asp?t=13&subs=0#x13>, alındığı tarih 12.03.2011.
Url-11 <http://www.izocam.com.tr/izocam/Urunler/Cam-Yunu/Cati-Siltesi.aspx>, alındığı tarih 12.03.2011.
Url-12 <http://www.btmpolpan.com.tr/cati-kaplama-malzemeleri_3/btm-tasli-cati- kaplama-ortusu-poliroof_66_67.html>, alındığı tarih 12.03.2011. Url-13 <http://www.btmpolpan.com.tr/su-yalitimi_1/btm-surme-esasli-su-yalitim-
malzemesi--bt2k-600_6_31.html>, alındığı tarih 12.03.2011. Url-14 <http://www.izomer.com.tr/products/soundstopper.php>, alındığı tarih
14.03.2011.
Url-15 <http://www.izoder.org.tr/yanginyalitimi/genel/YANGIN20YALITIMI_ GIRISpdf>, alındığı tarih 14.03.2011.
Url-16 <http://www.perforate.com/iq=perforated-metal-products>, alındığı tarih 14.03.2011.
Url-17 <http://www.teknopanel.com.tr/Sayfalar/60/Urunler/Trapez.aspx>, alındığı tarih 15.03.2011.
Url-18 <http://www.rheinzink.com/fileadmin/inhalt/bilder/ebooks/
17993421344dd0b8b29213b/index_en.html>, alındığı tarih 15.03.2011.
Url-19 <http://www.rheinzink.com.tr/zoom_853.aspx>,alındığı tarih 15.03.2011. Url-20< http://www.rheinzink.com.tr/media/cati_kaplama_sistemleri.pdf>,alındığı
tarih 16.03.2011.
Url-21 <http://www.rheinzink.com.tr/media/Yagmur_indirme_sistemleri.pdf>, alındığı tarih 17.03.2011.
Url-22 <http://www.millermaranta.ch.> alındığı tarih 18.03.2011.
Url-23 <http://www.arkitera.com/p68-borusan-oto-istinye-tesisleri.html>, alındığı tarih 19.03.2011.
Url-24 <http://metinhepguler.com>, alındığı tarih 19.03.2011.
Url-25 <www.metalroofing.com/v2/content/guide/types/aluminum.cf>, alındığı tarih 19.03.2010.
Url-26 <http://www.teknopanel.com.tr/Sayfalar/61/Trapez/27-200-5-Hadveli-Cati--- Cephe-Paneli.aspx>, alındığı tarih 20.03.2011.
Url-27 <http://www.teknopanel.com.tr/Sayfalar/62/Trapez/6-Hadveli-Cati---Cephe- Trapezi.aspx>, alındığı tarih 20.03.2011.
Url-28 <http://www.teknopanel.com.tr/Images/FileManager/27-200.pdf>, alındığı tarih 21.03.2011.
Url-29 <http://www.rheinzink.com.tr/173.aspxiview=overview>, alındığı tarih 22.03.2011.
Url-30 <http://www.guggenheim.org/bilbao>, alındığı tarih 24.03.2011.
Url-31 <http://www.apawood.org/level_b.cfmicontent=prd_osb_main>, alındığı tarih 08.04.2011.
Url-32 <http://www.metalcati.com/alınma>, alındığı tarih 08.04.2011.
Url-33 <http://www.proweb.com.tr/hizli_sistem/yasin_metal/ makina_parki_trapez_ cati kaplama_malzemeleri_uretim_makinasi.php>, alındığı tarih 18.04.2011.
Url-34 <http://www.inancivi.com/oluklu_civiler.html>, alındığı tarih 18.04.2011. Url-35 <http://www.percin.net/default_percin.html>, alındığı tarih 18.04.2011. Url-36 <http://www.percin.net/default_percin3.html>, alındığı tarih 21.04.2011 YaĢar, Y., Pehlevan A., Maçka S., 2008: 4. Ulusal Çatı-Cephe Kaplamalarında
Çağdaş Malzeme ve Teknolojiler, Sempozyum, İstanbul, 13-14 Ekim. Zahner, L. W., 1995: Architectural Metals, A Guide To Selection, Specification and
Performance, John Wiley, New York, s. 335-357.
Watts A., 2001: Modern Construction Handbook, Springer Wien, Newyork, s. 210- 214.
ÖZGEÇMĠġ
Pınar Kasap, 1 Eylül 1985 tarihinde İzmir’de doğmuştur. Lise öğrenimi Üsküdar Hüseyin Avni Sözen Anadolu Lisesi’nde 2003 yılında tamamlamıştır. 2003 yılında İstanbul Kültür Üniversitesi, Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü’nü Ösym bursu ile kazanmış, 2008 güz döneminde mezun olmuştur. Çift Anadal Programı ile 1 yıl İnşaat Mühendisliği Bölümü’nden dersler almıştır. 2009 Güz Dönemi’nde, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Çevre Kontrolü ve Yapı Teknolojisi Programı’na kabul edilmiştir.