SONUÇ VE ÖNERĠLER

Bireylerin devletlerine karĢı sorumlulukları olduğu gibi devletlerin de vatandaĢlarına karĢı sorumlulukları bulunmaktadır. VatandaĢlar devletin sunmuĢ olduğu her alandaki hizmetlerden faydalanmak istemektedir ve bu onların en doğal hakkıdır. SanayileĢmenin ortaya çıkması ile beraber köyden kente göç artmıĢ ve nüfus artıĢıyla beraber kentlerde bazı konularda sorunlar yaĢanmaya baĢlamıĢtır. Merkezi yönetimlerin bu sorunları tek baĢlarına karĢılayamaması ve bu konuda kimi zaman yetersiz kalmasından dolayı halka daha yakın olan yerel yönetimler zaman içerisinde geçmiĢe göre daha aktif rol üstlenmiĢlerdir.

Türkiye‟de en önemli yerel yönetim birimi olan belediyeler Cumhuriyet döneminde ilk olarak 1930 yılında 1580 sayılı belediye kanunuyla durum resmi nitelik kazanmıĢtır. 1980'lere kadar belediyeler, mali Ģartlar ve birçok sebepten dolayı bazı hizmetlerin vatandaĢa sunulmasında verimli olamamıĢtır. 1980 sonrasında BüyükĢehir belediyelerinin kurulması, ekonomik geliĢmeler, küreselleĢmenin yaygınlaĢması ve teknolojinin etkinliğinin artmasıyla beraber ülkemizde belediyelerin vatandaĢların taleplerine karĢılık vermesinin gereklilik düzeyi de artmıĢtır.

Geçen zaman içerisinde belediyelerin sadece su, kanalizasyon, yol, çöp toplama, kaldırım, köprü, elektrik vb. hizmetlerinin dıĢında baĢka alanlarda da vatandaĢlarına hizmet sunmasının gerekliliği ortaya çıkmıĢtır. Bu sürecin doğal bir sonucu olarak 1980 sonrasında belediyelerin sosyal belediyecilik alanındaki görevleri de belirginleĢmiĢ; 1990 sonrasında bu durum tam manasıyla netlik kazanmıĢtır. ġehirlerdeki nüfusu artıĢı, beraberinde yaĢanan sosyal sorunlar (gecekondulaĢma, iĢsizlik, yoksulluk) ve o dönemki geliĢmelerden dolayı 2004 yılında 5216 sayılı BüyükĢehir Belediye Kanunu, 2005 yılında 5393 sayılı Belediye Kanunu çıkarılmıĢtır. Çıkarılan kanunlarda belediyelerin sosyal belediyeciliği kapsayan görev ve sorumluluklarına da değinilmiĢtir. Otuz yıl öncesine göre Türkiye‟de sosyal belediyecilik faaliyetleri önemli ivme kazanmıĢ ve aktif hale gelmeye baĢlamıĢtır.

68 Tezin birinci bölümünde, çalıĢmanın alanı, çalıĢmanın önemi, çalıĢmanın sorusu ve çalıĢmanın yöntemine değinilmiĢtir. Ġkinci bölümünde, yerel yönetim, sosyal belediyecilik, sosyal hizmet kavramları ile Türkiye‟de yerel yönetim ve sosyal belediyecilik tarih, sosyal belediyecilikte yaĢanan sorunlar ve çözümleri ele alınmıĢtır. ÇalıĢmamım son bölümünde ise Ġzmit belediyesinin vatandaĢa sunmuĢ olduğu sosyal belediyecilik uygulamaları, Ġzmit Belediyesi‟nin 2018 senesi faaliyet raporu incelenerek, belediyenin Sosyal Destek Hizmetleri Müdürlüğünde çalıĢanlar ile yüz yüze görüĢmeler yapılmıĢtır.

Ġzmit Belediyesi‟nde sosyal yardım uygulamalarını, belediyenin Sosyal Destek Hizmetleri Müdürlüğü bünyesinde yapıldığı görüldü. Belediyenin 2018 faaliyet raporuna bakıldığında bütçeden en fazla payın Ġnsan Kaynakları ve Eğitim, Fen ĠĢleri ve Temizlik ĠĢleri Müdürlüklerine ayrıldığı tespit edildi. Sosyal Destek Hizmetleri Müdürlüğünün 2018 bütçesi 5.200.000,00 TL iken bunun 4.007.200,99 TL‟sini kullanmıĢ ve genel bütçe içindeki oranı 1.81 olmuĢtur.

Ġzmit Belediyesi‟nin 2018 yılı sosyal hizmet uygulamalarına baktığınız zaman; ihtiyaç sahibi insanlara Ġzmit Kart uygulaması ile 1013 kiĢiye her ay 100 TL gıda ve giyim desteği sunulmuĢtur. Selden zarar gören 33 vatandaĢa gıda kolisi ve market çeki desteği sağlanmıĢtır. Ġzmit Kart sahibi vatandaĢlara 6-14 yaĢ okuyan çocuğu olmak kaydı ile okul dönemlerinde 150 TL değerinde toplam 1223 adet kırtasiye yardım çeki verilmiĢtir. Ramazan ve Kurban bayramlarında 2055 kiĢiye 100 TL değerinde hediye çeki verilmiĢtir. Ġkinci el eĢya nakil hizmetleri doğrultusunda ihtiyaç sahibi 113 kiĢiye eĢya nakil desteği verilmiĢtir. Çorba çeĢmeleri uygulaması ile sabahları herkesin yararlanacağı bu hizmetten 426.315 kiĢi faydalanmıĢtır. Ġlçe sınırları içinde vefat edenlerin yakınlarına, 413.215 TL tutarında 1300 adet yemek hizmeti sunulmuĢtur. Ayrıca talep de bulunulan 25 adrese taziye çadırı kurulumu yapılmıĢtır. Ġlçe de bulunan ibadethanelerin toplamda bir kereden az olmamak üzere 487 ibadethane temizliği yapılmıĢtır. Ġzmit Belediyesi‟nce birlik ve beraberlik duygusunu aĢılamak için her yıl düzenlenen iftar programı, 2018 yılı içinde 22 farklı mahallede düzenlenmiĢ olup, 40.000 vatandaĢ katılım sağlamıĢtır. Mübarek olan kandil gecelerinde 19.000 adet kandil simidi dağıtılmıĢtır.

Ġzmit Belediyesi, sosyal belediyecilik anlayıĢı ile dezavantajlı gruplar arasında olan engelli ve yaĢlı vatandaĢların yaĢam standartlarını arttırmak için çalıĢmalar yapmaktadır. Ġlçe sınırları içinde ikamet eden engelli, yatalak ve kendi ihtiyaçlarını

69 gideremeyecek durumda olanlara yönelik evde bakım hizmeti vermektedir. 2018 yılı içerisinde 2147 kiĢiye hizmet verilmiĢtir. Engelli bireylere yönelik seminerler verildiği, çalıĢtaylar düzenlendiği, engelli bireylerin moral ve motivasyon artırımı için etkinlikler düzenlendi. Ġzmit Belediyesi yaĢlı vatandaĢların halktan soyutlanmaması, eğlenerek zamanlarını geçirmesi için mahallelere inĢa ettiği emekli evlerini 37.245 kiĢi ziyaret etti. YaĢlı vatandaĢlara yönelik emekli evlerinde üyelerin; doğum gününü kutlama, kadın günü programları yapma, tiyatro oyunu oynatma ve turizm gezilerine götürme gibi birçok etkinlik düzenlenmektedir.

Ġzmit Belediyesi kadınların ve ailelerin sorunlarını çözmeye, psikolojik destek sağlamak amacıyla kadın ve aile hizmetleri birimi kurmuĢtur. Kocaeli içinde yalnız Ġzmit Belediyesi tarafından hizmete sunulan evlilik okulu ile evlenecek olan çiftlere çeĢitli dallarda eğitimler verilmektedir. 2018 yılı içinde 83 çifte eğitim verilmiĢtir. Belediye bünyesinde bulunan aile rehberlik merkezi tarafından, evlilik esnasında yaĢanan sorunların çözümüne yönelik danıĢmanlık hizmeti verilmektedir. 2018 yılı içerinde 183 kiĢi aile danıĢmanlığı hizmeti, 153 kiĢi ise bireysel danıĢmanlık hizmeti almıĢtır. Kadınların toplumsal yaĢamda pozisyonlarının güçlenmesi için Ġzmit Kent Konseyi Kadın Meclisi kurulmuĢtur. Kadınlara yönelik eğitimler ile seminerler verilmekte, iĢ hayatına girmesini sağlayacak projeler yapılmakta, toplantılar düzenlenmektedir. Ġzmit Belediyesi‟nin mikro kredi uygulaması ile kendi iĢini yapmak isteyen kadınlara olanak sağlanmaktadır. 2018 yılında 300 kadın toplam 470.000 TL mikro kredi kullandı.

Ġzmit Belediyesi Sosyal Destek Hizmetleri Biriminde çalıĢanlar ile yüz yüze görüĢmeler yapılarak, birimlerinde sosyal hizmet uygulamaları hakkında bilgi alınmıĢ, hizmetin ne derece uygulandığı tespit edilmeye çalıĢılmıĢtır. ÇalıĢanların iĢ ortamındaki mevcut sorunları ele alınmıĢtır.

Türkiye‟de yerel yönetimlerin sosyal hizmet çalıĢmalarının genel analizi yapıldığında tenkit edilecek ve övülecek birçok çalıĢmanın var olduğu söylenebilir. Ġzmit Belediyesi‟nde ise sosyal hizmet çalıĢmalarının eksik yönlerinin olduğu görülmektedir. Ġzmit Belediyesi‟ne sosyal hizmet kavramı temelinde bakıldığında dar bir kapsamda ve yetersiz olduğu söylenebilir.

Ġzmit Belediyesi‟nde gözlemlenen eksik yönler ve öneriler ise; sosyal hizmet uygulamaları için ayrılan bütçenin düĢük olduğu görülmektedir. DüĢük bütçe ile

70 sosyal belediyecilik alanında yapılacak faaliyetlerin seviyesinin yükseltilemeyeceği, sosyal hizmetlere ayrılan bütçenin arttırılması gerektiği düĢünülmektedir. Personel sayısının ve niteliğinin eksikliği ile özellikle birimde meslek elamanı unvanına sahip sosyal çalıĢmacı/sosyal hizmet uzmanının bulunmaması büyük bir eksiklik olarak görülmektedir. Sosyal belediyeciliği ilke edinen belediyelerde sosyal hizmet uzmanı kesinlikle olması gerektiği düĢünülmektedir. Sosyal incelemelere meslek elamanı dıĢında baĢka unvana sahip çalıĢanların gitmesinin doğru olmadığı gibi sağlıklı bir sosyal inceleme de olmayacaktır. ġuan için iki sosyolog ile bir nebze de olsa bu sorunun giderildiği görülmektedir. Ġzmit Kart uygulaması ile koli yardımı kalkmasına karĢın kartın yardıma muhtaç kiĢilere verildiği açıkça belli olmakta ve bu da insan onurunu rencide edici unsurlardan sayılabilmektedir. Bunu yerine bankalardan anlaĢmalı normal kart verilmesi ve nakit çekim kısıtlayıcı uygulama ile hem bireyin ve ailesinin rencide olmaması, hem de nakit çekim gibi kötüye kullanımların önüne geçilebileceği düĢünülmektedir. Yardıma muhtaç bireye ulaĢmak için sadece baĢvuru Ģartının olması da sosyal hizmet eksikliği olarak görülebilir, ilçede yaĢayan yardıma muhtaç engelli ve yoksul bireylerle ilgili bilgilere ulaĢıp bir bilgi bankası kurulması daha hızlı hizmet sunumu sağlayacağı düĢünülmektedir. Diğer sosyal yardım veren kamu kurumları ile ortak bir veri tabanının olmaması vatandaĢa sunulan hizmetin süresini uzattığı, bir ortak protokol ile yardımlarla alakalı yapılacak incelemelerde, kurumların bir birlerinin veri tabanına ulaĢabilmesi bürokrasiyi azaltacağı düĢünülmektedir.

Günümüzde çalıĢan kadınların en büyük sorunlarından biri çocuklarını bırakabilecekleri bir yerin olmamasıdır. Ġzmit Belediyesi‟nin çocuk kreĢinin olmaması büyük bir eksiklik olarak düĢünülmektedir. Bunun yanında huzur evi ve kadın konuk evinde olmaması da eksik yanlarından biri olarak görülebilir. Daha önce kadın sığınma evi ile alakalı sosyal hizmetler il müdürlüğü ile görüĢülmüĢse de tekrar görüĢ alınmalıdır diye düĢünülmektedir. Mikro kredi kullanan sayısının az olduğu gözlemlendi, yeni teĢviklerle sayının arttırılması gerektiği düĢünülmektedir. Kadın meclisinin yanında çocuk ve gençlik meclisinin de kurulabileceği, bir belediye kütüphanesinin olmaması da eksiklik olarak değerlendirilmektedir. Kadın Sosyal YaĢam Merkezinin adresine bakıldığında Ģehrin dıĢında kaldığı ve herhangi bir Ģehir içi ulaĢım yakınından geçmediği görülmektedir. Bunun da hizmete ulaĢmada bir engel olduğu, belediyece günün belli saatlerinde servis imkânı sunulmasının

71 hizmetten yararlanan kiĢi sayısında artıĢına sebep alabileceği düĢünülmektedir. Ġzmit Belediyesi‟nin engelliler ile ilgili faaliyetlerine baktığımızda, evde bakım hizmeti dıĢında kalan faaliyetlerinin yetersiz ya da eksik olduğu görülmektedir. Bu alanda çalıĢmalarının arttırılması ve engelliler ile alakalı engelsiz yaĢam merkezlerinin kurulması gerektiği düĢünülmektedir.

Türkiye‟nin bir bakıma en büyük sistem sorunu belediyelerde siyasi otoritenin çok hâkim oluĢu hizmetlerin sağlanmasında tarafsızlık ve açıklık ilkesi yerine, hizmetin adamına göre iĢlemesi durumunu doğurabilmektedir. Belediye baĢkanları, bir dahaki seçime aynı oyu alabilmek ya da oyunu arttırmak için seçmenlerine öncelik tanıma durumu olabilmektedir. Buda sosyal hizmet anlayıĢına ters düĢmektedir. Bu nedenle Ģeffaflığı esas alacak ölçüde yasal düzenleme yapılması gerekmektedir. Bu yasal düzenleme de ancak; belediye baĢkanlarının birim müdürü ve Ģeflerini görevden alma yetkisinin olmaması, bu görevlere gelecek kiĢilerin baĢkanın onayı ile değil de yasalarda açıkça belirtileceği Ģekilde sınavla gelmesi ve bu sınavların belli yıllarda zorunlu kılınması yolu ile olabileceği düĢünülmektedir. Ġzmit Belediyesi‟nde yapılan yardımlarda her ne kadar bu Ģeffaflık ilkesine bağlı kalarak yapsa da çalıĢan personelle yapılan görüĢmelerde bazı istisnaların olduğu görülmüĢtür.

Ġzmit Belediye BaĢkanı Fatma Kaplan Hürriyet ile yapılan görüĢmede, kendisinin belediyenin sosyal hizmet alanında ki eksik yönlerini çok iyi tespit ettiği görülmüĢtür. Tezde belirtilen, Ġzmit Belediyesi‟nin sosyal hizmet alanında ki eksik yönleri programlı bir çalıĢma ile giderilebileceği düĢünülmektedir.

72