Son Yıllarda Kur’an Kurslarına Giden Öğrenci Verileri

Diyanet İşleri Başkanlığı Yaygın Din Eğitimi Daire Başkanlığı’ndan hafızlıkla ilgili veriler istenmiş fakat cevap gelmediği için güncel veriler eklenememiştir.

Şekil 1: Kuran Kurslarına Giden Öğrenci Sayısının Yıllara Göre Dağılımı52

51

DİB Kur’an Eğitim ve Öğretimine Yönelik Kurslar ile Öğrenci Yurt ve Pansiyonları Yönetmeliği, 2012, Resmi Gazete Sayısı: 28257

52

İKİNCİ BÖLÜM

BULGULAR VE YORUMLAR

Bugün Kur’an kursları 4 yaştan başlayarak, 07.00-23.00 gibi geniş saat dilimiyle herhangi bir sınırlama olmaksızın kapılarını açmaktadır. Hafızlık Eğitim Programında, temel talim ve tecvit bilgilerine uygun ezber derslerine ilaveten; Kur’an-ı Kerim Okuyuş Usulleri dersi, ayrıca öğrencilerin Kur’an merkezli bazı dini bilgiler kazanmaları amacıyla Dini Bilgiler dersi, isteklendirme ve sosyal becerilerini artırmak amacıyla Sosyal Etkinlik ve Rehberlik dersleri de yer almıştır.

Ayrıca bu program, Kur’an ezberleme yanında, çeşitli materyaller ve etkinliklerle desteklenerek, öğrenciyi dinlendirecek ve rahatlatacak nitelikte hazırlanmıştır.

Anılan çerçevede hazırlanan Hafızlık Eğitim Programı aşağıdaki niteliklere sahiptir:

● Öğrenci merkezlidir.

● Öğrencilerin ezberleyebilme yeteneklerini göz önünde bulunduran esnek bir programdır.

● Eğitim bilimleri ve teknoloji alanındaki yeni gelişmeler çerçevesinde hazırlanmış olup, bunları kullanmayı öngörmektedir.

● Her öğrenciyi yeteneklerine göre değerlendirmeyi esas almaktadır.

● Öğrencilerin sosyalleşmeleri için gerekli etkinliklere önem vermektedir.

Hafızlık Eğitim Programı; hazırlık, ezberleme ve pekiştirme olmak üzere üç dönemden oluşmaktadır.

Hazırlık Dönemi:

a. Öğrenciye Kur’an-ı Kerim’i tecvit kurallarına göre usulüne uygun olarak okuma becerisi kazandırmak,

b. Öğrencinin ezber yapma kabiliyetini ve hafızlık sürecine adaptasyonunu tespit etmek,

c. Öğrenciye ezber yapma usul ve tekniği kazandırarak ezberleme kabiliyetini geliştirmek,

d. Öğrencinin hafızlık sürecine motivasyon olarak ve zihnen hazır hale gelmesini sağlamak, amacıyla oluşturulmuştur.

2. Azami 4 aylık bir süredir.

Ezberleme Dönemi:

Bu dönemde Kur’an-ı Kerim’i ezberleme iki farklı yolla gerçekleştirilecektir. Biri, oldukça kısa bir sürede hafız olmayı öngörürken, diğeri daha uzun süreyi gerektirmektedir. Bireysel farklılıklara göre her ikisinin de süresi değişebilir.

Pekiştirme Dönemi:

Ezberleme döneminde tamamlanan sayfaların yapılacak tekrarlarla sağlamlaştırıldığı dönemdir.

Her üç dönem; Kur’an-ı Kerim, Dini Bilgiler, Sosyal Etkinlik ve Rehberlik, olmak üzere üç temel alandan oluşur. Programda haftada 30 saat ders planlanmıştır.

Programda yer alan her alana ait dersler ve içerikleri hafızlık eğitim süreci dikkate alınarak programa yerleştirilmiştir. Giriş bilgilerinden sonra alanlar ve dönemlere göre derslerin dağılımını gösteren genel tablo, ardından alanlardaki derslerin konuları (içerikleri) verilmiş, son olarak da her alanın detaylı programı oluşturulmuştur.53

53

HEP uygulama esaslarında; süre azami 24 ay olarak belirlenmekle beraber öğrencinin ihtiyacına bağlı ek süreler verilebileceği, hafızlık hazırlık süresi azami 4 ay olduğu, her hizip için azami sürenin 4 ay olması, takip komisyonunun dönem sonlarında hafızlığa başlayacak ve devam eden öğrencileri denetlemesi belirtilmektedir. Hafızlık takip komisyonunun değerlendirmesi neticesinde %50’nin altında kalan öğrencinin devam ettirmemesi gerektiği, ihtiyaç olursa öğrencilere ek süre vermesi gerekmektedir.54

HEP’te 2 farklı yöntemden söz edilmektedir. Bunlar; Geleneksel ezberleme yöntemi ve tekrarlara göre yapılandırılmış yöntem.

Geleneksel ezberleme yönteminde amaç ülke genelinde birliği sağlamaya çalışmaktır. Buna göre hafızlık eğitiminde;

1. Sayfaların cüz sonundan başlanarak ezberlenmesi sağlanmalıdır.

2. Ezberlenen sayfaların belirli aralıklarla tekrar edilebilmesini sağlamak amacıyla, derslerin bir cüzün baştan sona ezberlenmesini sağlayacak şekilde değil de, sırasıyla 1. cüz, 2. cüz, 3. cüz … olmak üzere her cüzün aynı sayfalarının ezberlenmesi şeklinde planlanması gerekmektedir.

3. Ezberin daha kuvvetli olması açısından sayfanın aşağıdan yukarıya doğru ezberlenmesi önemlidir. Ancak öğreticinin ve öğrencinin durumuna göre yukarıdan aşağıya da ezberlenebilir.

4. Hafızlık sürecinin ham + has şeklinde devam ettirilmesi, bu sürecin herhangi bir aşamasında öğrenciye has sayfaların bıraktırılarak sadece ham sayfaların ders olarak verilmemesi gerekmektedir.

5. Günlük dersin sadece ham veya has sayfalar olarak ayrı ayrı değil bir bütün halinde öğreticiye bir defada arz edilmesi sağlanmalıdır.

6. Öğrencilerin her gün ders vermeleri sağlanarak has sayfaların yaklaşık 35 günde bir tekrar edilmesi sağlanmalıdır. Bu sürede dahi daha önce ezberlenen has

54

sayfalar unutulabilmektedir. Gününde ders veremeyen öğrencilerin eski ezberlerini tekrar etme süreleri 40-50 güne kadar uzayabilmekte dolayısıyla bir sonraki dönüşte has sayfaların tekrarı oldukça güçleşmekte ve bunun için harcanan emek ve zaman artmaktadır. Bu durum öğrencilerin motivasyonunu olumsuz etkilemekte, hafızlık sürecini uzatmakta ve kuvvetini de azaltmaktadır.

7. Öğrenci ezber yapılacak bölümü (sayfa veya sure) öncelikle öğretici veya diğer dinleme cihazlarından dinlemelidir. Böylece öğrencinin kelimeleri doğru algılaması sağlanmalıdır.

8. Ezberlenecek sayfada hatalı okunma ihtimali bulunan kelimelere dikkat çekilmeli ve bu kelimeler öğrenciye kavratılmalıdır.

9. Sayfada yer alan ve başka yerlerde de geçen benzer (müşabih) kelime ve ayetlere öğrencinin dikkati çekilmelidir.

10. İmkân ölçüsünde ikili-dörtlü öğrenci çalışma grupları oluşturulmalı ve öğrencilerin hocadan önce birbirlerini dinlemeleri sağlanmalıdır.

11. Öğrencinin ezberi (ham + has) akşamdan tamamen hazırlaması ve yatmadan önce yeterince tekrar etmesi sağlanmalıdır.

12. Ezber yapılan her bir bölümün (ayet, sayfa, sure, cüz) kendinden bir sonrası ile bağlantısı kurulmalıdır. Böylece öğrencinin sayfa ve sure geçişlerini zorlanmadan yapması mümkün olabilmektedir.

13. Ezber yapma ve hocaya ders sunma hadr usulünde olmalıdır.

14. Sesli okuma ezberi kolaylaştıracağı için öğrencilere bu imkân sağlanmalıdır.

15. Hafızlık yapan her kişiye, kapasitesine göre ezber yükü verilmelidir.55

Geleneksel yöntemde kişilerin derslerinin farklı olması yöntemin uygulanmasında bir sıkıntı oluşturmamaktadır. Yöntem de belirtilenlere, öğretici ve öğrenci uyduğu takdirde 24 ay gibi bir sürede hafızlık tamamlanabilmektedir.

55

Geleneksel ezberleme yöntemi ile başlayıp yukarıdaki maddelere uyulmadığı veya kapasitesi farklı öğrencilerde süre uzayabilmektedir.

Tekrarlara göre yapılandırılmış yöntem; “ezberleme” ve “ezberi koruma” olmak üzere iki aşamadan oluşmaktadır.

Hafızlığı oldukça kısa sürede tamamlamayı arzu eden ve durumu buna müsait olan öğrenciler ve kurslar için tavsiye edilen bu yöntem örneği, sayfanın en kısa sürede, en kolay bir şekilde ezberlenmesini ve özel olarak belirlenmiş aralıklarla tekrarlanarak hafızada tutulmasını esas almaktadır. Birinci yöntemden temel farkı, hem dersin ezberlenmesi esnasında hem de ezberlendikten sonraki aşamada tekrarların belirli bir sisteme göre yapılandırılmasıdır.

1-Ezberleme

Bu yöntemden olumlu sonuçlar alınabilmesi ve sağlıklı bir şekilde uygulanabilmesi için öncelikle sayfa sayısı birbirine yakın öğrencilerden üçer/dörder kişilik gruplar oluşturulur. Bu sayede; sayfa ezberlenirken bu yöntemde öngörülen dinletmelerin düzenli bir şekilde yapılması, öğrencilerin birbirini takip etmesi, motive etmesi ve varsa yanlışlarının düzeltilmesi sağlanır. Ezberlemeyi kolaylaştırmak amacıyla zihnin çalışma sistemi dikkate alınır. Bütüne nazaran parçaların ezberlenmesi daha kolay olacağından ezber yapılırken;

a) Sayfa iki bölüme ayrılır.

b) Her bir bölüm ayet ayet ezberlenir. Uzun ayetler, vakıf işaretleri ve/veya ezberleyenin nefesi dikkate alınarak uygun parçalara bölünerek ezberlenir. Her yeni ezberlenen parça öncekilerle birleştirilerek tekrar edilir.

c) Öğrenci sayfanın ilk bölümünü tamamen ezberledikten sonra yeter miktarda/en az dört defa ezber tekrarı eder. Dört kez ezber tekrar edilen bölüm daha sonra grubundan iki arkadaşa, son olarak ise mutlaka hoca veya görevlendirilen diğer bir öğreticiye birer kez dinletilir.

e) Son olarak sayfa birleştirilerek grubundan iki arkadaşa ve mutlaka hoca veya görevlendirilen diğer bir öğreticiye birer kez dinletilir.

2-Ezberi Koruma

Hafızlık eğitiminde karşılaşılan önemli zorluklardan biri, ezberlenerek hocaya ders olarak verilen ve artık has diye tabir edilen sayfaların, daha sonraki dönüşe kadar tekrarlanmadığı için belli ölçüde unutulmasıdır. Bu sebeple bir sonraki dönüşte öğrenci, neredeyse ham sayfaları ezberlemek için harcadığı emek ve vakit kadar, daha önce ezberlediği has sayfaları yeniden ezberlemeye emek ve vakit harcamaktadır. Bu bakımdan hafızlık sürecinde, ezberlenen sayfaların hafızada tutulmasının ve ezberlerin korunmasının önemi büyüktür.

Bunu sağlamanın en temel ve belki de yegane yolu ise, ezberlenen sayfaların unutma meydana gelmeden belirli aralıklarla tekrar edilmesidir. Bu şekilde, bir sonraki dönüşte has diye tabir edilen sayfalara daha az vakit ayrılarak daha çok ham sayfa alınması ve hafızlığın daha kısa sürede, kalıcı ve sağlam olarak tamamlanması da mümkün olacaktır.

Ancak tekrarların gelişi güzel zamanlarda yapılması da ezberi korumaya yetmeyecektir. Dolayısıyla ezberleme sürecinde olduğu gibi, ezberi koruma sürecinde de zihnin çalışma sistemi dikkate alınarak tekrar zamanları aşağıda belirtilen şekilde düzenlenmelidir.

Ders olarak okunan ezber sayfaların tamamı (ham + has) aşağıda belirtilen tekrar zamanlarında yeniden hocaya arz edilir.

a) Birinci tekrar 1 saat sonra yapılır.

b) İkinci tekrar zamanı 24 saat sonrasıdır.

c) Üçüncü tekrar 48 saat sonra yapılır.

d) Buraya kadarki tekrarların yapılmasında saat önemlidir ve öğrencinin hocaya dersi verdiği ilk zaman başlangıç olarak esas alınır. Bundan sonraki haftalık,

iki haftalık ve aylık tekrarlarda ise saat önemli değildir ve gün içinde herhangi bir vakitte ders hocaya okunabilir.

e) Dördüncü tekrar, ezberin hocaya ders olarak verilmesinden 7 gün sonradır.

f) Beşinci tekrar 14 gün sonra yapılır.

g) Son tekrar ise 30 gün sonrasıdır.

2.1. Hafızlık Öğretim Programı İle İlgili Öğretici Görüşmeleri