Solo Keman için Poema: 1954 yılında solo keman için soyut nitelikleri taşıyan

anti-tonal anlayışla yazdığı yaratılarındandır. Ünlü kemancı Licco Amar tarafından 1955 yılında İsviçre’de seslendirilmiştir.89

19-Van Gogh Operası: Kodallı Paris’teki öğrenciliği sırasında, Van Gogh’un 100.

yıldönümü nedeniyle açılan bir sergiyi gezmiş ve oldukça etkilenmiştir. Yurda döndükten sonra konu üzerinde çalışarak Van Gogh Operası’nı oluşturmuştur.

Eser Amerikalı yazar Irwıng Stone’un “Just For Life” adlı romanından esinlenerek Dr. Orhan Asena, yazılmıştır. Van Gogh Operası’nın dünya prömiyeri, 16 Şubat 1957 tarihinde rejisör Aydın Gün tarafından sahneye konmuştur. Beş tabloluk eserde ressamın dramatik yaşamı, acıları, serüvenleri, sanatı verilmeye çalışılmıştır.90

Kodallı, sergide gördüğü tabloların 6 adet olduğunu, operada 5 tablonun bulunmasını şöyle açıklıyor:

“Aslında altı tablo vardı. 1954 senesinde tabii ki o altı tablonun bir

tanesini ben yazmayı çok istedim ama yazamadım. Çünkü o tablo Van Gogh’un Borinage’deki kömür maden ocaklarındaki işçileri içeriyordu. O tarihte grev dediğimiz zaman... Bu nedenle altıncı tabloyu kaldırmak zorunda kaldık.”91

Olay 19.yy ikinci yarısında Londra, Ettem, Aerlen ve Auvers Sur Dise’de geçmektedir.

Tabloda ressam evlenme teklif ettiği kız tarafından reddedilir. Bu arada dini eğitim görüp Belçika’daki maden ocaklarında misyoner olarak çalışmıştır. Resim yapmaya ilk kez orada başlamıştır.

Tabloda ressam evinin önünde resim yapmaktadır, seyreden köylüler onunla ve resimle alay ederler. Burada teyze kızı Kay’e aşık olur. Onu Paris’e götürmeyi teklif eder. Kay tarafından da reddedilir.

89 _{Okyay: a.g.e s.59}

90 _{Cevat Memduh Atlar: Opera Tarihi s. 273 Kültür Bakanlığı yayınları Ocak 1982} 91 _{Kodallı ile evinde yaptığım Mayıs 2004 tarihli söyleşiden}

Tabloda, Ressam Toulouse Lotvec’in tavsiyesi üzerine Aerles’e gelmiştir. Hayaller görmeye başlar. Maya, hayal ettiği sevgilidir. Yakın arkadaşı Gouguin ile çatışmaktadır.

Tabloda genelevin salonunda Gougin’le tartışmalarına devam etmektedir. Sara krizlerinden birine yakalanır ve kulağını keserek Sevgili Rachel’e verir. Akıl hastanesinde tedaviye alınan sanatçı iyileştikten sonra Anves’te sanatına hayran olan Dr. Gochet’in yakınına yerleşir. Burada en üstün eserlerini verir.

Tabloda yine kriz sonucu kalbine kurşun sıkan ressam yatağındadır. Başucunda Dr. Gochet ve kardeşi Teo ile konuşmaktadır. “Kurtulacaksın Vencent, yaran ağır değil” diyen kardeşine, “Neye yarar? Istırap bir ömür boyu sürecek olduktan sonra!” der ve perde kapanır.92

20-Garip Şarkılar Albümü: Kodallı’nın 1958 yılında ses ve piyano için yazdığı bu

yaratı, Türk Müziğinin karakteristik özelliklerini taşımakta ve 18 parçadan oluşmaktadır. Aynı yıl, Ankara Radyosunda Müfide Özgüç tarafından Kral Oehming eşliğinde seslendirilmiştir.

1. Kilise (Söz: Asaf Halet Çelebi)

2. Avrat (Söz: Cahit Külebi

3. Parsel (Söz: Erdoğan Tokmakçıoğlu)

4. Maksimum (Söz: Ümit Yaşar Oğuzcan)

5. Kokteyl Parti (Söz : Ümit Yaşar Oğuzcan)

6. Gökyüzü (Söz:Metin Eroğlu)

7. Dalyan Kahvesi (Söz: Oktay Rıfat Horozcu)

8. Oturaklı Şiir (Fransızca’dan çeviri: Şinasi Naif Pertev)

9. Mualla (Söz: Mehmet Kemal)

10.Yerli Film (Söz: Erdoğan Tokmakçıoğlu)

11. Sayın Bay (Söz: Sabri Altınel)

12. Zampok Eyinpi “İp” (Söz : Orhon Murat Arıburun)

13. Sevinç (Söz: Özdemir Asaf)

14. Delice Söyleşme (Söz : Surullah Arısoy)

15. İçkiye Benzer Bir Şey (Söz: Orhan Veli Kanık)

16. Söz (Söz: Orhan Veli Kanık)

17. Mevlana’da Olmak (Söz: Fazıl Hüsnü Dağlarca)

18. Pandora’nın Kutusu (Söz: Can Yücel)

21-Antigone:1958 yılında pandomin, bale, tiyatro grupları ve orkestra için

bestelenen bu yaratı seslendirilememiştir.93

22-Beş Halk Türküsü:1962 yılında çok sesli koro için düzenlenen bu türküler,

Kodallı’nın halkı çoksesli müziğe alıştırmak için yaptığı çalışmalardır. Bülbülüm, Zekiye, Dere Geliyor Dere, Lofçalı ve Pekmez Halayı aynı yıl Ankara Devlet Konservatuvarı öğrencileri tarafından seslendirilmiştir.94

23-Gılgameş95 (Dört Perdelik Dramatik Opera):Dr. Orhan Asena’nın Sümer-

Babil destanı olan “Gilgameş” metninden esinlenerek yazdığı “Tanrılar ve İnsanlar” isimli oyunu 1954 yılında sahnelenmiştir. Oyunun sahne müziklerini de Nevit Kodallı yazmıştır. Bu konuyu operaya dönüştürmeyi daha o zaman düşünmeye başlamıştır.

Sanatçı bunu şu şekilde açıklamaktadır.

“Gilgameş Destanı, hem evrenseldir hem de bizim olarak kabul edilir. Oyundaki Gilgameş son derece insancıl ve ilerici bir kişidir. Oyunun kuruluşu da opera olmaya çok elverişlidir. Bu yüzden daha o yıllarda, konuyu işleyip opera yapmayı tasarlamıştır. Günü geldi, Orhan Asena ile

93 _{Okyay: a.g.e s.60}

94 _{Kodallı ile evinde yaptığım Mayıs 2004 tarihli söyleşiden}

95 _{Gılgameş: Ünlü destanın konusundan yararlanarak Orhan Asena’nın yazdığı “Tanrılar ve İnsanlar”}

oyun üzerinde yeni çalışmalar yaparak 1960-63 yılları arasında Gilgameş Operası’nı yazdım.”96

Gilgameş Destanı Ahmet Adnan Saygun tarafından da opera olarak bestelenmiştir. Her iki opera da orijinal metinlerinde çok az değişiklik yapılarak Türk diline ve Türk opera literatürüne kazandırılmıştır. Devlet opera repertuvarında yer alan her iki Gilgameş oyununda da gerçek sevgi, özgürlük ve ölümsüzlük idealleri, opera sanatına en yakın motifler olarak başarıyla değerlendirilmiştir; Gilgameş Destanı’nın bu bakımdan oluşturduğu anlam, iki Türk bestecisini içtenlikle etkilemekten geri kalmamıştır ve her iki eserde de: Gerçek sevginin insanoğlunu gönüllerde özgürlüğe ve ölümsüzlüğe götüren tek yol olduğu fikrinin sembolik yorumu yapılmıştır.97 Gilgameş, Babil Destanı’nın en büyük kahramanıdır, yarı tanrı yarı insandır. Halkı kötülüklerden kurtarmak, onlara iyi bir gelecek sağlamak için uğraşır. Savaştığı, yaban adamı Enkudu’yu hile ile yendiğini anlayınca onunla dost olur, kötülüklere ve Tanrılara karşı birlikte savaşırlar. Savaşları kazanırlar yalnız güzellik Tanrıçası İştar’rın oyunuyla Enkudu ölür. Bu kez Gilgameş ölümsüzlüğü aramaya başlar. Bu sırrı ona verebilecek olan Utnapiştim’i bulur. Utnapiştim ölümsüzlüğün sırrını bulduğunu, bunun “özgürlük” olduğunu ve hiçbir Tanrının sultasına girmeyeceği fikrine varır. 4 perde olarak düzenlenen eser ilk kez 27 Ocak 1965’te Nevit Kodallı yönetiminde sahnelenmiştir98.

23- 2.Yaylı Çalgılar Kuvarteti: Nevit Kodallı’nın, birincisinden tam 20 yıl sonra

1966’da TRT’nin ısmarlaması üzerine bestelediği 2. Yaylı Çalgılar Kuvarteti, ilkine göre daha soyut bir atmosfer içindedir.

Kodallı, Allegro, Largo Cantabile, Allegro Assai ve Allegro Vivo başlıklı dört bölümünden oluşan bu yaratı hakkında bilgiyi, Sevda- Cenap And Müzik Vakfı 1997 yılı onur töreni program notları konuşmasında şöyle açıklamıştır.

“Birinci bölüm, metafizik bir atmosferle başlar temlerin kendi

bünyelerinde gelişmesiyle serbest bir sonat formu niteliği taşır. Metafizik atmosfer yer yer gerginliği azaltır. İkinci bölüm, çok lirik “Con Sordinolar” la şiirsel fakat her zaman dramatik bir üsluba

96 _{Kodallı ile evinde yaptığım Mayıs 2004 tarihli söyleşiden}

97 _{Ses Dergisi 12 Haziran 1965 - Tercüman Gazetesi 5 Haziran 1965}

98 _{Hande Sarmaşık: “Nevit Kodallı’nın Yaşamı Sanatçılığı ve Besteciliği s.16 Yayımlanmamış}

dönüşecek şekilde başlar. Cresscendo’larla yükselen müzik orta kısımda iyice dramatikleşir ve bir çeşit retrograt gelişmesiyle bölüm biter. Üçüncü bölüm, bir Scherzo değilse de yerini pizzicato’larla esprili bir atmosfere dönüştürür. Dördüncü bölüm; güçlü ritimlerle, yer yer lirik ifadelerle bir tür sonat karakterinde finaldir.”99

24-Telli Turna (Orkestra için küçük suit):Telli Turna (Küçük Suit),

Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası’nın isteği üzerine 1969 yılında bestelenmiştir. Bestecinin ikinci döneminde yazmış olduğu eser dört bölümden oluşmaktadır.

Adogio, Allegro giocoso, Moderato, Allegro vivo Yaratının temaları, Türk müziğinin

makamlarından oluşmaktadır. Halk müziğinin ritmik özelliklerini taşıyan “Telli Turna” Küçük orkestra, yaylı çalgılar, vurmalı çalgılar, bir flüt ve bir obua için yazılmıştır.

99 _{Sevda- Cenap And Müzik Vakfı 1997 Onur Ödülü Altın Madalya Töreni Program Kitapçığı 8}