Balkanlar Avrupa’ da yer alan önemli ve en büyük beş yarımadadan biridir. Bu özelliği Balkanları tarihi boyunca büyük devletlerin mücadele ettiği bir coğrafyaya çevirmiştir.
Balkanların Soğuk Savaş dönemindeki en önemli özelliği Batı Bloku ile Sovyet Bloğu arasında bir sınır oluşturması ve Yugoslavya’nın Bağlantısızlar Hareketini başlatarak SSCB’ nin dağılmasına giden yolda ilk adımların atılmış olmasıdır. Bu açıdan bakıldığında Yugoslavya Balkanların en güçlü devleti olmasının yanı sıra, Lider Joseph Tito’nun bu ülkedeki tüm etnik grupları birleştirecek bir Yugoslav kimliğini oluşturmasıdır. Ayrıca Tito’nun bir diğer hedefi ise Sovyet Bloku içinde yer alan ülkeler arasında en güçlü devlet olabilmektir.
Ancak Bağlantısızlar Hareketinden dolayı Stalin ile fikir ayrılığına düştüğü için Yugoslavya Doğu Bloku ülkelerini kapsayan ekonomik askeri ve kültürel kurumlardan çıkarılmıştır. Tito tamamen SSCB’ ye bağlı bir devlet olmayı reddetmiş ve bunun karşılığı olarak 1948 yılında Cominform’ dan çıkarılmıştır.
Soğuk Savaş iki blok arasında doktrinlerin, ittifakların ve iş birliklerinin oluşturulduğu bir dönemdir. Bu açıdan bakıldığında Batı blokunda Truman Doktrini, NATO ve Marshall yardımı gibi eylemler gözlenirken buna karşılık Doğu Blokunda Brejnev Doktrini, Varşova Paktı, ‘’Cominform’’ ve ‘’Comecon’’ göze çarpar.17
Avrupa ve dünyada bu gelişmeler olurken Balkanlarda Arnavutluk SSCB tarafında yer almış, Yunanistan’da ise monarşiye son vermek amacıyla yapılan devrim bastırılarak, 1967 yılında cumhuriyet ilan edilmiştir.
Daha sonra Yunanistan Avrupa Topluluğuna üye olmak istemiş 1959 yılında başlayan bu yolculuk 1981 yılında üye olmasıyla sonuçlanmıştır. Bu arada Kıbrıs Yunanistan’ ın en önemli dış meselesi olmuştur. Balkan coğrafyasındaki bir diğer önemli sorun Makedonya sorunudur.
Pirin, Ege ve Vardar olmak üzere üç ana bölgeye ayrılan bu alan Makedonya, Yunanistan, Bulgaristan ve Yugoslavya tarafından paylaşılamayan bir alan olmuştur.
Bu paylaşma çabaları içerisinde 2. Dünya Savaşı sonrası bu alanların birleştirilmesi fikirleri doğmuş olsa da başarıya ulaşılamamıştır. Bu sorunun kökten çözümü 1991 yılında Makedonya’nın bağımsızlığını ilan etmesiyle bitmiştir.
_________________________
17 Sina Akşin, Melek Fırat, İki Savaş Arası dönemde Balkanlar, İsmail Soysal(ed.), Balkanlar içinde, İstanbul, Ortadoğu ve Balkan İnceleme Vakfı yay, 1993. s.120.
Soğuk Savaş döneminin sona ermesinin ardından iki kutuplu dünya tek kutuplu bir hal almıştır. ABD’nin büyük tasarım adını verdiği projeye göre serbest piyasa ekonomisi ve parlamenter demokrasi ön plana çıkmaktadır. Bu noktadan hareketle yeni dünya düzeninin ana ilkeleri, uluslararası hukuka aykırı eylemlerin kabul edilmemesi ve hiçbir devletin kuvvet yoluyla toprak edinmesinin kabul edilmemesi şeklinde belirlenmiştir.
Ancak buna rağmen Balkanlar Churcill’in yaptığı benzetmede olduğu gibi tarih tüketen bir alan olmaya devam edecektir.18 SSCB’nin dağılmasıyla birlikte
Balkanlarda bir çözülme süreci başlamış ve 1991 yılında Hırvatistan’ın bağımsızlığını ilan etmesini 1992 yılında Bosna Herkes takip etmiştir. Ancak bu bağımsızlık ilanı üç yıl sürecek çok kanlı ve vahşi bir savaşın başlangıcı olmuştur. Bundan dolayı BM birtakım kararlar almak zorunda kalmıştır. Bu karaların başlıcaları 713 nolu kararla Yugslavya’nın silah ve mühimmat sevkiyatının önlemesi, 808 nolu kararla insan hakları ihlali için uluslararası mahkemelerin kurulması ve 721 nolu kararla barış koruma kuvvetinin oluşturulmasıdır. Bu kararlar göstermiştir ki güvenlik meselesi Avrupa’ ya bırakılmıştır.19
Bir diğer önemli sorun olarak göze çarpan şey ise Kosova sorunudur. Miloseviç’ in ayaklanma ihtimaline karşılık Kosovaya 400 bin Sırp askerinin yerleştirilmesini öngörmesi ve bu amaçla güvenlik önlemlerini artırması bu sorunun büyüklüğünü belirtir. 20
BM’ nin Kosova konusundaki kararlarına bakacak olursak toprak bütünlüğünün korunmasından yana bir tavır olduğu görülmektedir.
_________________________
18 İhsan Gürkan, İkinci Dünya Savaşı’ndan Günümüze Değin Balkanlar 1945- 1989, İsmail Soysal (ed.), Balkanlar içinde, İstanbul, Ortadoğu ve Balkan İnceleme Vakfı yay, 1993. s. 168.
19 Hüseyin Emiroğlu, Soğuk Savaş Sonrası Birleşmiş Milletler: İşlevi- Sorunları, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 7, Sayı 2, 2006, ss. 59- 81.
20 Hüseyin Emiroğlu, Soğuk Savaş Sonrası Kosova Sorunu, 1. Baskı, Ankara, Orient yay. Sorunun BM gündemine alınması 1998 yılında gerçekleşmiştir. Artan insan hakları ihlalleri.s.559.
1160 nolu kararda Yugoslavya’ nın toprak bütünlüğünün korunması hedeflenmiştir. Bu kararla birlikte Artırılmış Statü kavramı ortaya çıkmıştır. Bu kavrama göre özerkliğin genişletilmesi öngörülmüştür.21 Bu politikanın asıl amacı
Yugoslavya’ yı bir barış antlaşması yapmaktan alıkoymaktır. BM Kosova’daki barışı korumak için başka bir silahlı güç olan KFOR u oluşturmuştur. Buna rağmen 17 Şubat 2008 de Kosova’ nın bağımsızlık ilan etmesi sorunu farklı bir boyuta taşımıştır. Bu bağımsızlığı ilk tanıyan ülkeler Türkiye, Kosta Rika ve ABD olmuştur. Bunun yanı sıra Rusya, Yunanistan Sırbıstan ve Kıbrıs Rum Kesimi bu bağımsızlık ilanını tanımamıştır.
Soğuk Savaş’ın bitimiyle Balkanlarda yeni bir dönemin kapıları açılmıştır. Başta ABD olmak üzere emperyalist devletler ve bunların askeri gücü olan NATO yeni bir düzenin kurulması, kapitalizmin sıkışan pazar payının genişlemesi, silah sanayinin stoklarının tüketilmesi, SSCB’nin bu coğrafyadaki hakimiyetinin tamamen bitirilmesi amacıyla SSCB etkisinden kurtulan Balkan devletleri üzerinde siyasi, ekonomik, askeri ve kültürel argümanlar başta olmak üzereelindeki bütün yöntemlerin kullanarak yeni bir düzenin kurulması için harekete geçmiştir.