Smintheion Kehanet Merkezi (Çanakkale)

Apollon Smintheion kutsal alanı, Troya şehrindeki Athena tapınağından sonra Troas'ın en önemli ikinci kutsal alanıdır. Önemi Anadolu'daki bilinen Apollon kültleri içerisinde fare simgesiyle karşımıza çıkan tek örnek olmasıdır. Apollon Smintheus çiftçileri farelerden koruyan bir tanrı olarak Troas bölgesinde ortaya çıkar. Kültün kökeni Girit'e kadar gider. Bu kültü MÖ 2000'de Girit'den Anadolu'ya göç edenlerin getirdiğini antik kaynaklardan öğreniyoruz158 _{(Şekil 101) (Şekil 102).}

Şekil 101: Smintheon Apollon Tapınağı (rekonstrüksiyon sonrası)159

158 _{Kaynak: https://www.assosrehberim.com/nm-Apollon_Smintheus-cp-117 (Ziyaret Tarihi: 14.12.2019,}

17.17).

Şekil 102: Smintheon Apollon Tapınağı (rekonstrüksiyon öncesi)160

Özgünel (2013), “Smintheion” ile ilgili şunları söylemektedir:

“Smintheus kültünün Troas bölgesindeki etkinliği, hiç kuşkusuz bir kuruluş söylencesi ve İlyada Destanı’ndaki kimi olaylarda yatar. Kuşkusuz Akhilleus’un öfkesine neden olan olaylar bunların başında gelir. Bazı bilim adamlarına göre; Smintheus kültünün özellikle Troas bölgesinde doğmuş, gelişmiş olması mümkündür. Ulrich Von Wilamowitz-Möllendorf, Apollon ile ilgili çalışmasında; onun Troia savaşları sırasında Troia’lılarla Likya’lıların koruyucusu ve Akha’ların düşman tanrısı olduğuna değinir. Tapınakla birlikte yörede Sminthos adlı bir yerin olduğunu da söyler. Ayrıca tapınağın hikâyesini anlatırken; Mysia’da Khrysa kentinde bir kutsal alanın Apollon’a ait olabileceğini ve oradaki rahibin Krinis adında biri olduğunu da söyler. Rahip Krinis’in bilinmeyen bir nedenle tanrı Apollon’u kızdırdığını anlatır. Daha sonra tanrının rahibi cezalandırmak için, fareler aracılığı ile onun tarlalarına-ürünlerine zarar verildiğini anlatır. Rahibin pişmanlığı üzerine, bu kez okları ile fareleri öldürerek cezadan vazgeçtiğini söyler. Çiftçilere verilen zararları önlemek için ortaya çıkan smintheus kültünün, Apollon için kutsallığı, değişik biçimlerde de yorumlanır. Geleceği söylediği, özellikle hava tahminlerine yardımcı olduğu için fareyi Apollon’a kutsal görürler. Apollon zalim kralları, halklarına karşı yaptıkları haksızlıklardan ötürü cezalandırmasını bilmiş, hakkın yerine

160_{Görsel: https://sites.google.com/a/smintheion.com/smn/alanhttps://www.ntv.com.tr/turkiye/kehanet-}

ulaşmasına aracı olmuştur. Bu özellik, Apollon’un Smintheus Epithon’u altında yatan ikinci sıfatını, fare-veba tanrısı olarak karşımıza çıkmasını sağlar.” (Şekil 103)

Şekil 103: Smintheon Apollon Tapınağı (rekonstrüksiyon sırasında)161

Tapınağın bugün bulunduğu yer Gülpınar olarak adlandırılmıştır. Belde’ye verilen modern isim ve Antik Çağ’da burasının Apollon Tapınağı için seçilmiş olmasının nedeni, aynı yeraltı sularıdır. Apollon için adanan tapınak kompleksleri, yeraltındaki suların veya gazları yeryüzüne sızdığı yerlere inşa edilmektedir. Bu yönüyle Apollon, yeraltı (öte dünya) ile yerüstü (hayat) arasındaki bir aracı gibi görülmektedir. Bu iki dünya arasındaki konumu, kişiliğinin barındırdığı birçok tezattan biri olarak da değerlendirilebilir (Erşen 2015).

Bu kutsal pınarların, insanları rahatlatacak pratik amaçları vardır. Suyun etkisi ile kendinden geçen rahip-rahibe, Apollon’dan, kendisine başvurmuş insanlara öğütler, mesajlar ve geleceği anlatan sözler getirir. Yani tapınağın bulunduğu yer iki dünya arasındaki bir geçiş

161 _{Görsel: https://sites.google.com/a/smintheion.com/smn/tapinagin-mimari-yapisi (Ziyaret Tarihi: 14.12.2019,}

iken, tapınağın kendisi, Apollon ile insanların bağ kurduğu bir köprüdür ve bir kehanet merkezi gibi çalışır; zaten Herodotos’un dediği gibi bütün gizleri ve sırları Apollon bilir. (Erşen 2015). Prof. Dr. Coşkun Özgünel başkanlığında, 1980 yılından bu yana devam eden kazılarda tapınağın varlık nedeni olan kutsal su kaynağına ulaşılmıştır.Bunun için 2 hafta kadar hazırlık yapılmıştır. 3 tane havalandırma deliği ile 8-10 metre kazılıp, aşağıdaki tünele inilmiş ve 35 metre yürünmüştür162_.

Kazı ekibi üyesi Dr. Davut Kaplan şunları söylemektedir163_:

“Bölgede, kutsal tapınak yapılmadan önce Apollon kültürüne ait bir bulgu vardı. Mağarada tapınım... O dönemde insanlar tapınım yapacakları zaman, bu mağaraya geliyordu ve kehanet orada başlıyordu. Kutsal tapınak yapılmadan önce eğer tanrıya yönelik bir tasvir, betimleme ya da heykel varsa bu mağaranın önünde dururdu. Dolayısıyla mağara tanrının evi olarak kabul edilirdi. Antik dönemde tanrı kâhin, tanrının da sözcüsü rahipler olduğuna göre, mağarada yapılan tapınım törenleri bu kâhinler tarafından yönetilmiş olmalıdır.”

Mağaranın içindeki suyu kutsal kılanın ise, tanrı Apollon'un tapınım merkezinde bulunması olduğunu anlatan Kaplan, ''Bu su mağaranın içinden fışkırıyor. Taşınmış bir su

değil. Aynı su, değişik dönemlerde kanallar yardımıyla kutsal alana aktarılmış. Biz bunları da bulduk'' diye eklemiştir. (Şekil 105) (Şekil 106)

Ayrıca, Erşen (2015), şu şekilde göre bahsetmiştir:

“Yeraltı sularının beslediği Gülpınar’da, Apollon’un Evi, estetik ve mühendisliğin ahengini yansıtır. En alt zemin, suya uyum sağlayan tüf taşından yapılmıştır. Onun üstünü, depreme karşı dirençli bazalt kaplar; en üstte ise mermerden bir makyaj vardır. Tüf taşının mermerle karşılaştığı her yerde, aracılığı bazalt yapar. Yumuşak tüf ’ün kenetleri ahşaptan; masif bazalt ve sert mermerin kenetleri demir ve kurşundandır. Tapınağın etrafı su kanalları ve su çeşmeleri ile bir su dünyası gibi planlanmıştır. Tapınağın ve olasılıkla bütün alanın mimari, zarafetin timsali Hermogenes’in izinden giden bir İonialıdır.”

162 _{Kaynak: https://www.ntv.com.tr/turkiye/kehanet-magarasi-bulundu,1bwae28uS0mgw6TIL4BZ7w (Ziyaret}

Tarihi: 14.12.2019, 18.59).

163 _{Kaynak: https://www.ntv.com.tr/turkiye/kehanet-magarasi-bulundu,1bwae28uS0mgw6TIL4BZ7w (Ziyaret}

Şekil 105: Smintheon Apollon Tapınağı Kutsal Mağara164

Şekil 106: “Smintheion Apollon Tapınağı” kutsal alanı.165

164 _{Görsel: https://www.ntv.com.tr/turkiye/kehanet-magarasi-bulundu,1bwae28uS0mgw6TIL4BZ7w (Ziyaret}

Tarihi: 14.12.2019, 19.05).