Karar Destek Sistemi Tasarımı

5. COĞRAFĠ BĠLGĠ SĠSTEMĠ TABANLI SU KALĠTESĠ YÖNETĠM SĠSTEMĠ VE UYGULAMASI

5.1 Karar Destek Sistemi Tasarımı

Su Kalitesi Yönetiminde ideal tasarım, içmesuyu kaynağından musluğa kadar bütün süreçlerin dikkatle izlenmesi (monitoring) ile yapılabilmektedir. Tüm süreçleri izleyebilmek konumsal çalıĢmayı da beraberinde getirmekte ve sistemin Coğrafi Bilgi Sistemi tabanlı olarak oluĢturulması gerekmektedir. Su Kalitesi Yönetim Sisteminin ana omurgasını “Su Kalitesi Yönetimi Ana Planı” oluĢtururken, CBS tabanlı “Su Kalitesi Ġzleme Bilgi Sistemi” de bu ana planın merkezinde yer almaktadır (ġekil 5.1).

ġekil 5.1 : Su Kalitesi Yönetim Sistemi Genel Çerçevesi

Bilgi sistemlerinin genel akıĢ Ģeması ġekil 5.2’de verilmiĢtir [14]. Bu Ģemaya göre kullanıcıların ihtiyaçları sistem tasarımında ana belirleyici olarak karĢımıza çıkmaktadır. Sistem analizi ve planlama neticesinde tasarlanacak bilgi sistemine ait harita ve tablosal bilgiler ayrı ayrı toplanmaktadır. Farklı iĢlem ve analizlere tabi tutulan veriler kullanıcı faaliyetleri için hazır çıktı ve sonuçlar olarak sunulmaktadır.

İ İççmmeessuuyyuu KKaalliitteessii YYöönneettiimmii AAnnaa PPllaannıı İ İççmmeessuuyyuuKKaalliitteessii İ İzzlleemmeeBBiillggiiSSiisstteemmii A Affeettvveeaacciilldduurruummyyöönneettiimmii İ İşşlleettmmeePPrroosseeddüürrlleerriinniinnTTaarriiffii

.

...

57

ġekil 5.2 : Bilgi Sistemleri Ġçin Genel AkıĢ ġeması

Tasarlanan bilgi sisteminde temel hedeflerden bir tanesi kullanıcıların belirli yetkilerle bilgiye eriĢiminin sağlanmasıdır. Üretilen bilgilerin kiĢisel bilgi olmaktan çıkarılıp kurumun bilgisi haline dönüĢtürülmesidir. Ġlave olarak su kalitesi yönetiminde kamunun bilinçlendirilmesi hedefine uygun olarak internette yayın yapabilecek web tabanlı teknolojilerin kullanılması öngörülmektedir.

Bu tez kapsamında geliĢtirilen sistem; CAD, GIS ve GeoWEB ortamlarının birlikte çalıĢabileceği oldukça esnek ve fonksiyonel Ģekilde tasarlanmıĢtır. Sistemin ana felsefesi bilgiyi “Bir kez sistematik şekilde üret, sürekli yayınla, karar verirken

kullan” Ģeklinde özetlenebilen optimizasyon düĢüncesidir. OluĢturulan sistem

kurumsal bir çözümü hedeflemekte olup, diğer sistemler ve modüllerle tam entegrasyon sağlayacak Ģekilde tasarlanmıĢtır.

GeliĢtirilen sistemin altyapısında kullanılan yazılım teknolojileri ġekil 5.3’te gösterilmektedir.

Kullanıcı

İhtiyaçları ^{Sistem Analizi ve} Planlama Toplama ^Veri

Veri Depolama İşlem ve Analiz Çıktı-Sonuç Üretimi Kullanıcı Faaliyetleri

58

ġekil 5.3 : Ġçmesuyu Kalitesi Yönetiminde Ġzleme Bilgi Sistemi Teknolojine Ait Tasarımı

Mevcut harita altlıklarının çoğunun CAD ortamında üretilmesi, bu altlıkların pratik ve yaygın kullanım ortamı olarak kullanılması sebebiyle CAD teknolojisinin, oluĢturulan sistemde kullanılması tercih edilmiĢtir. Halihazır haritalar, altyapı tesisleri gibi vektör ve uydu görüntüsü, ortofotolar gibi raster harita altlıklarının sistemi tamamlayıcı olarak kullanılması tasarlanmıĢtır.

Grafik verilerin veritabanı bağlantılarının yapılabilmesi için CAD tabanlı bir CBS(GIS) yazılımı seçilmiĢtir. Bu arada içmesuyu sisteminin kural tabanlı olarak harita ortamına aktarılabildiği bir CBS yazılımı da sisteme dahil edilmiĢtir. Veritabanı olarak kurumdaki diğer veritabanları(YBS, MBS gibi) ile uyumlu olan bir yazılım tercih edilmiĢtir.

Kullanıcıların üretilen bilgi ve analizlere hızlı eriĢimi ve kullanım kolaylığı açısından konumsal tabanlı çalıĢabilen GeoWEB ortamı sisteme entegre edilmiĢtir.

Günümüzde hidrolik ve su kalitesi modellemeleri ile simülasyonlarını kolaylıkla yapabilen yazılım teknolojileri mevcuttur. Ancak geliĢtirilen sistemde bu yazılım teknolojileri aktif olarak kullanılmamaktadır. Bu teknolojiler geldiği nokta itibari ile CAD ve GIS teknolojilerini içermekte, dolayısıyla çok daha sade fakat güçlü bir yapı sunmaktadır. Tasarlanan sistemin bu teknolojiye açık (bilgi alıĢveriĢi olan) olmasına özellikle dikkat edilmiĢtir.

BentleyGeoWeb Publisher Google Earth

CAD ^{GIS GeoWEB MODEL}

MicroStation V8 MS PowerDraft +VBA MS GeoGraphics Bentley Water Oracle 10g EPA NET2.0 WaterCAD/ GEMS

59

Konumsal-grafik bilgileri de kendi içinde tutabilen veritabanlarının (Geodatabase) kullanılması ile üst düzey sistem tasarımı da mümkün olabilmektedir.

Sistem tasarlanırken kurum veya kuruluĢun donanım ve yazılım kaynakları altyapısı göz önüne alınmalı, fayda/maliyet analizi yapılarak en uygun sistem tercih edilmelidir. Ġstenilen küçük ve az kullanıcılı sistemlerde kurumun imkanlarına göre gerektiğinde veritabanı olarak spreadsheet (MS Excel), grafik ortam olarak herhangi bir CAD yazılımı kullanılarak sistem tasarımı yapılabilmektedir. Ancak büyük ve çok kullanıcılı sistemlerde, diğer sistemlerle (Yönetim Bilgi Sistemi) tam otomasyon da söz konusu olduğundan daha geliĢmiĢ tasarımlar gerekli olmaktadır.

Sistem tasarımında kullanıcı sayısının fazlalığı yayınlama ihtiyacını da beraberinde getirmektedir. Sistemin tüm ilgili kullanıcılara belirli yetkilerle açılması önem taĢımaktadır. Burada hızlı eriĢim ve kolay kullanım dikkat edilecek hususlardır. Ana sunucular olarak Dosya Tabanlı Sunucu (File Server) ve Web Sunucusu seçilmiĢtir. Yönetim Bilgi Sistemi sunucuları da CBS sunucuları ile birlikte çalıĢan ve su kalitesi ölçüm verileri ve adres bilgilerinin tutulduğu ortam olarak sistem tasarımında yer almaktadır (ġekil 5.4). Kullanıcıların CAD/GIS ve GeoWeb ortamlarından sisteme ulaĢmaları ve sistem üzerinde çalıĢmaları tasarlanmıĢtır.

ġekil 5.4 : Ġçmesuyu Kalitesi Ġzleme Bilgi Sistemi Yayınlama Tasarımı

CAD/GIS/MOD GeoWEB

FILE SERVER DBASE / APPL. SERVER

WEB SERVER

G I S ANA SUNUCULARI

YÖNETİM BİLGİ SİSTEMİ (MIS)ANA SUNUCULARI

60

Kısıtlı analizler ve çıkıĢ almanının yeterli olduğu kullanıcılar için GeoWeb ortamı yeterli olurken, detaylı analizler ve diğer modüllerle entegrasyon isteyen kullanıcıların CAD/GIS ortamını kullanması uygun olacaktır. Sistem yöneticileri sistem altyapısı, güvenlik ve ihtiyaç durumuna göre kullanıcılara bilgilere eriĢim çözümü önereceklerdir.

Tasarlanan sistemin temel amacı, tanımlanan sisteme tüm “giriĢ”leri (su kalitesi verileri, konum ve zaman bilgileri gibi) Coğrafi bilgi sistemi platformunda belirli iĢlemlere ve analizlere tabi tutarak anlamlı “sonuç”lar elde etmektir. Diğer bir deyiĢle bilgiye dayalı kararların üretildiği Su Kalitesi Yönetim sistemi ortaya koymaktır.

Su kalitesi yönetim sisteminin temel bileĢenleri ġekil 5.5’de gösterilmiĢtir.

ġekil 5.5 : Su Kalitesi Yönetim Sisteminin Temel BileĢenleri