1. Sistem LNG Tank ve Ekipmanlar›
LNG depolamak için kullan›lan silindirik, perlit+vakum izolasyonlu tanklar, müflteri ihtiyaçlar›na göre dikey ya da yatay olarak, ‹pragaz taraf›ndan AD2000 ve EN13458 standard›na uygun imal ettirilmektedir.
‹pragaz’›n LNG tanklar›, 97/23/CEE sabit bas›nçl› kaplar direktifi do¤rultusunda CE iflareti tafl›maktad›r. Yine tank üzerindeki vana ve benzeri ekipmanlar da tamamen ithal kriyojenik özelliklere sahip olup, CE iflaretlidir.
‹Ç TANK
• Tasar›m Kodu: EN 13458-2 ve AD 2000
• Tasar›m S›cakl›¤›: -196°C / + 50°C
• Malzeme: Paslanmaz Çelik SA 240 Tip 304L
• Maksimum Çal›flma Bas›nc›: 5 barg
• Tasar›m Bas›nc› 6 barg
• Test Bas›nc›: 10.1 barg
DIfi TANK
• Tasar›m Kodu: EN 13458-2 ve AD 2000
• Tasar›m S›cakl›¤› -10°C / + 50°C
• Malzeme: Karbon çelik EN 10025-2 S235JR veya efl de¤eri
• Tasar›m Bas›nc›: -1 barg
Söz konusu LNG tanklar›, iPRAGAZ taraf›ndan ARITAfi ve ISISAN gibi alan›nda yetkin bas›nçl› kap imalatç›s›
firmalara yapt›r›lmaktad›r.
2. Sistem LNG Tesisatlar›
LNG tank sahas›nda yer alan vana, emniyet valfi, boru, fittings vb. ekipmanlar kriyojenik flartlarda çal›flacak uygun malzemeden imal edilmifltir. Tesisat montajlar› s›ras›nda sertifikal› argon kaynakç›lar› kullan›lmakta, sahada yap›lan tüm paslanmaz boru kaynaklar› radyografik kontrolden geçirilerek kay›t alt›na al›nmaktad›r. Tesisat azot gaz›yla test edilmekte, herhangi bir problemle karfl›lafl›lmad›¤›
takdirde sistem LNG ile devreye al›nmaktad›r.
Söz konusu tank sahas› LNG tesisatlar›n›n imalat›, montaj›, test ve devreye al›nmas› iPRAGAZ’›n yükümlülü¤ündedir.
‹pragaz, standart olarak, 6m3 dik/yatay, 14/16m3 dik/yatay, 22m3 dik/yatay, 32m3 dik/yatay ve 62/67 m3 dik Sistem LNG tank seçeneklerinin yan› s›ra müflteri ihtiyac›na göre farkl› kapasite ve tipte (dik/yatay) tanklar› da teklif edebilmektedir.
4. Sistem LNG Tank Temel ‹nflaat Projeleri ve Statik Hesaplar›
‹pragaz LNG tank› temel inflaat tip projelerini yetkin bir statik bürosuna yapt›rm›fl olup, temel inflaat projeleri haz›rlan›rken 1. deprem bölgesi ve Z4 zemin s›n›f› dikkate al›nm›flt›r. Temel uygulama projeleriyle birlikte statik hesaplar›n›n bir kopyas› istenildi¤inde müflteriye verilmektedir.
Z4 zemin s›n›f›na karfl›l›k gelen 1 kg/cm2 zemin emniyet gerilmesinin alt›ndaki müflteri lokasyonlar›nda projeler, üstünde gerekli tadilatlar yap›larak müflteriye teslim edilmektedir.
Söz konusu proje ve statik hesaplar›n yapt›r›lmas› ve müflteriye teslim edilmesi iPRAGAZ’›n yükümlülü¤ündedir.
3. ‹fl-Zaman Program›
Müflteri, ‹pragaz ve do¤al gaz dahili tesisat› yap›mc› firmas› aras›ndaki efl güdümü ve hedef birlikteli¤ini sa¤layacak olan ifl-zaman program›, müflterinin de görüflü al›nd›ktan sonra haz›rlanarak taraflara bildirilir.
Böylece LNG tesisinin istenilen süre içinde, aksakl›k yaflanmadan kurulmas› için en önemli ad›m olan planlama ad›m›, sahada henüz çal›flmalar bafllamadan müflteri ve müteahhitle paylafl›l›r.
‹fl No MÜfiTER‹ ‹fi ZAMAN PROGRAMIÖRNEK
KASIM-2008 ARALIK-2008
Tesis aplikasyonu ve proje teslimi Hafriyat ve kontrollu dolgu zemin iyileflterme
SORUMLU
Topraklama tesisat› alt yap›s› (bak›r kaz›klar) Grobeton, temel kal›b›, demir, beton dökümü Tank temel betonunun prizlenmesi Tank sahas› küvet betonun kal›p ve beton iflleri
Tank›n ve buharlaflt›r›c›n›n yerine montaj›
Sistem LNG tesisat montaj›
Sistem LNG tesisi elektrik tesisat montajlar›
Sistem LNG tesisat› radyografik kontrol (varsa tamirat) Küvet üstü tel örgü ve girifl kap›lar›n›n montaj›
Sistem LNG-Sistem LPG tesisleri ve yang›n e¤itimi Tanka LNG al›nmas›
Tank buharlaflt›r›c›lar›n Antalya’ya sevki
‹PRAGAZ
Sistem LNG Tesis ‹flleri
17 30
16 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
B Do¤al gaz ‹ç Tesisat Montaj› ‹flleri
C C.1 C.2 C.3 C.4
Di¤er ‹fller
Tank ankraj, ankraj flablonu ve süzgeç teslimi Yang›n söndürücü tedari¤i
Hidrant hatt› ve hidrant kulesi yap›lmas›
Paratoner sisteminin kurulmas›
Do¤al gaza geçifl ve devreye alma 12 ARALIK 2008
SiSTEM LNG
5. Sistem LNG Tank Ankraj Bulon ve fiablonu
LNG tank›n›n temel ankraj›nda kullan›lan, tank hacmi ve tipine göre hesaplanm›fl çap ve adetlerdeki ankraj bulonlar› ve somunlar›, ankrajlar›n temel içindeki yerleflimini sa¤layacak ankraj flablonuyla birlikte müflteriye teslim edilmektedir. Temel betonu dökülmesi öncesi temel betonunun, ankraj yerleflimi ve temel betonu demir donat›s›n›n, yetkili ‹pragaz personeli taraf›ndan kontrol edilmesi önerilmektedir.
Söz konusu ankraj bulonlar›, somunlar› ve ankraj flablonlar›n›n tedari¤i ve müflteriye teslimi
iPRAGAZ’›n yükümlülü¤ündedir.
6. Topraklama Tesisat›
LNG tank ve buharlaflt›r›c›lar› topraklanmal›d›r. Ayr›ca LNG tankeri topraklama pensesi ve tank sahas›
kap›lar›n›n yan›nda yer alacak topraklama tutamaklar›
için de topraklama tesisat› kurulmal›d›r.
Bu amaçla hafriyat sonras› temel betonu kal›p yap›m›
öncesi, ‹pragaz yetkililerine haber verilmelidir. ‹pragaz'›n yetkilendirdi¤i elektrik tesisatç›s› tank sahas›nda gerekli bak›r kaz›k çakma ve bak›r telle ilikleme ifllemlerini yaparak, tank ve buharlaflt›r›c›lara ba¤lanacak bak›r topraklama tellerini haz›rlayacakt›r.
Beton at›l›rken bu tellerin beton içinde kalmamas›na özellikle dikkat edilmelidir.
Söz konusu topraklama tesisat› için gerekli
malzemelerin tedari¤i ve uygulaman›n yapt›r›lmas›
iPRAGAZ’›n yükümlülü¤ündedir.
7. Sistem LNG Tank Sahas› Küvet Betonu, Sifonlu Rogar, Tel Örgü
NFPA-59A (Standard for the Production, Storage and Handling of LNG) standard› gere¤i LNG tank ve tesisat›n›n çevresinde, en az LNG tank hacmi kadar bir beton havuz (küvet) infla etmek gerekmektedir.
Bu havuzda en az bir adet sifonlu rögarla drenaj sa¤lanmal›d›r. Beton havuzdaki sifonlu rögardaki su, olas› bir LNG kaça¤›nda (likit faz) donacak ve t›kaç vazifesi görerek LNG'nin drenaj kanal›na gitmesine engel olacakt›r. Böylece LNG kaça¤› s›n›rland›r›lm›fl bir alanda kontrol alt›na al›nm›fl olacakt›r.
Beton küvet üzerine, küvet betonuyla beraber toplam yüksekli¤i en az 180 cm olacak flekilde tel örgü tesis edilmeli ve bu sahaya girifl-ç›k›fl için en az iki adet d›flar›ya aç›lan kap› yap›lmal›d›r. Tel örgü üzerine gerekli uyar› levhalar› as›lmal›d›r.
Söz konusu sifonlu rögar›n, uyar› levhalar›n›n tedari¤i ve müflteriye teslimi ‹PRAGAZ’›n yükümlülü¤ündedir.
8. Sistem LNG Tank› Likit Ç›k›fl Hatlar› Acil Kapama Vanalar›
NFPA-59A'ya göre LNG tank› üzerindeki likit ç›k›fllar›, uzaktan kumanda edilebilen acil kapatma vanalar› (ESD) ile tesis edilmelidir. Tank üzerindeki pnömatik kontrollü kriyojenik vanalar› açma-kapatma ifllemi için bas›nçl›
hava kullan›lmaktad›r. Bas›nçl› hava mini hava
kompresörü (bak›ms›z-ya¤s›z) taraf›ndan sa¤lanmaktad›r.
Söz konusu acil kapatma vanalar›n›n ve bu vanalar›
çal›flt›racak mini kompresörün temini ve tesisi iPRAGAZ’›n yükümlülü¤ündedir.
*** Avrupa standartlar› gere¤i LNG stoklama kapasitesi 5 tonun alt›nda bulunan 6 m3 LNG tanklar›nda Pnömatik vana kullan›lmamaktad›r.
9. Gaz Kaça¤› Alg›lama Sistemi
LNG tank sahas›nda ve özellikle tank vana grubunda oluflabilecek herhangi bir gaz kaça¤›n› alg›layacak kaçak sensörü vana mahali üzerine yerlefltirilmifltir. Kumanda panosu arac›l›¤›yla alarm verecek olan gaz kaça¤›
alg›lama sistemi, yine NFPA-59A standard› gere¤i sistemde kurulmas› gereken vazgeçilmez bir emniyet ve güvenlik ögesidir.
Söz konusu gaz kaça¤› alg›lama sisteminin temini ve montaj› iPRAGAZ’›n yükümlülü¤ündedir.
10. Gaz S›cakl›¤› Takip ve Kontrol Sistemi
NFPA-59A'ya göre LNG tank sahas›nda bulunan buharlaflt›r›c›lar›n ç›k›fl›nda yer alan bir PT100 s›cakl›k transmiteri arac›l›¤›yla, likit halden gaz hale geçen do¤al gaz›n s›cakl›¤› sürekli olarak takip ve kontrol edilmelidir. Gaz s›cakl›¤›n›n -10°C’ye düflmesi durumunda sistem önce alarm vermekte, s›cakl›¤›n -18°C'ye düflmesi durumundaysa do¤al gaz d›fl ve iç tesisat›nda yer alan ekipmanlar›n zarar görmemesi için tank ç›k›fl›ndaki likit vanalar› otomatik olarak
kapat›lmaktad›r. Hava s›cakl›¤›n›n -20°C'nin alt›na düflme ihtimali olan müflteri tesislerinde, ex-proof (patlama korumal›) do¤al gaz ›s›t›c›lar› kullan›larak gaz s›cakl›¤› uygun seviyeye ç›kar›l›r.
Söz konusu gaz s›cakl›¤› takip ve kontrol sistemiyle gaz ›s›t›c›s› temini ve montaj› iPRAGAZ’›n
yükümlülü¤ündedir.
SiSTEM LNG
Gaz S›cakl›¤›
11. Deprem ‹zleme Sistemi
LNG tesisi kumanda panosu içinde yer alan bir deprem sensörüyle müflteri lokasyonunda olabilecek herhangi bir yer sars›nt›s›n›n büyüklü¤üne ba¤l› olarak sistem alarm vermekte ve ard›ndan depremin büyüklü¤ünün artmas› halinde LNG tank ç›k›fl›ndaki likit vanalar›
kapat›lmaktad›r.
Söz konusu deprem izleme sisteminin temini ve montaj› ‹PRAGAZ’›n yükümlülü¤ündedir.
*** Avrupa standartlar› gere¤i LNG stoklama kapasitesi 5 tonun alt›nda bulunan 6 m3 LNG tanklar›nda deprem sensörü
kullan›lmamaktad›r.
12. Sistem LNG Tesisi Ana Kumanda Panosu ve Paralel ‹kaz Panosu
S›cakl›k, gaz kaça¤› alg›lama, deprem izleme sistemlerinden gelen ikazlar› sesli ve ›fl›kl› alarma çeviren ve tank ç›k›fl›ndaki likit vanalar›n›n otomatik olarak kapanmas›n› sa¤layan LNG Tesisi Ana Kumanda Panosudur. Ayr›ca pano üzerinden de vanalar manuel olarak aç›l›p kapat›labilir ya da acil stop butonu arac›l›¤›yla vanalar kapat›l›p alarm verilebilir. Bu panonun üzerindeki ikazlar›n ayn›s›n› bulunduran paralel ikaz panosu müflterinin talebi do¤rultusunda güvenlik binas›
gibi bir noktaya konulmaktad›r.
Söz konusu panolar›n temini ve montaj› iPRAGAZ’›n yükümlülü¤ündedir.
13. Ex-Proof Ayd›nlatma
LNG tank sahas› içi tehlikeli bölge oldu¤undan, bu saha içindeki elektrikli cihaz ve ekipmanlar›n ex-proof (patlama korumal›) özellikte olmas› gereklidir. Bu nedenle LNG tesis sahas›n›n ayd›nlat›lmas› için kullan›lacak armatür de ex-proof nitelikte olmal›d›r. Ayd›nlatma, LNG Tesisi Ana Kumanda Panosu üzerinden aç›l›p kapat›lmaktad›r.
Söz konusu ex-proof ayd›nlatma sisteminin kurularak devreye al›nmas› ‹PRAGAZ’›n yükümlülü¤ündedir.
*** Avrupa standartlar› gere¤i LNG stoklama kapasitesi 5 tonun alt›nda bulunan 6 m3 LNG tanklar›nda ex-proof ayd›nlatma kullan›lmamaktad›r.
14. Kazan Dairesi Gaz Kaça¤› Alarm Sistemi
Do¤al gaz›n kullan›m noktas›ndaki (kazan dairesi, mutfak vb.) kaçaklar›n› alg›lay›p, kullan›c›lar› sesli ve
›fl›kl› olarak uyaran sistemdir.
Söz konusu gaz kaça¤› alg›lama ve alarm sisteminin kurularak devreye al›nmas› ‹PRAGAZ’›n
yükümlülü¤ündedir.
Deprem Sensörü
Pano
Ba¤lant› Kablosu
Siren
Gaz Dedektör
SiSTEM LNG
15. Kokuland›rma Sistemi
LNG kokusuz bir yak›tt›r. Ancak kullan›m noktalar›ndaki kaçaklara karfl›n kokuland›r›lmas› gerekmektedir. LNG tank› içindeki çok düflük s›cakl›klar nedeniyle herhangi bir kokuland›r›c› kimyasal maddenin LNG içine kat›lmas›
mümkün de¤ildir. Bu nedenle LNG, s›v› halden gaz hale geçtikten sonra THT (tetrahidrotiofen) denilen özel bir kimyasal madde ile kokuland›r›lmaktad›r.
Söz konusu kokuland›r›c› THT'nin muhafaza edildi¤i paslanmaz tüp, ba¤lant› elemanlar›n›n tedarik ve montaj›yla THT’nin ikmali ‹PRAGAZ'›n
yükümlülü¤ündedir.
16. Sistem LNG-Telemetri Sistemi
LNG tedari¤inde flu an ülkemizde tek bir tedarik kayna¤›n›n bulunmas› nedeniyle müflterilerin LNG kesintisi yaflamadan faaliyetlerini sürdürebilmeleri, ancak etkin bir müflteri stok takibiyle sa¤lanabilmektedir.
Bu amaçla ‹pragaz kurdu¤u her müflteri tesisinde, tank içindeki LNG miktar›n› her gün düzenli olarak LNG lojistik birimine aktaran “LNG-Telemetri” sistemini kurmufltur. Sistem her gün ayn› saatte müflteri tank›ndaki LNG miktar›n› istenirse müflterinin belirleyece¤i herhangi bir cep numaras›na SMS olarak iletebilmektedir. LNG-Telemetri sistemi sayesinde müflteriye zaman ve ifl gücü tasarrufu sa¤lanm›flt›r.
Söz konusu “LNG-Telemetri” sisteminin kurulumu ve devreye al›nmas› ‹PRAGAZ’›n
yükümlülü¤ündedir.
17. Alt ve Üst Bas›nç Alarmlar›
LNG sistemindeki en kritik noktalardan biri, tank bas›nc›n›n istenilen iflletme bas›nç aral›¤›nda
tutulmas›d›r. Normal koflullarda tank bas›nc›, regülatör ve tank buharlaflt›r›c› arac›l›¤›yla 2-3 bar aral›¤›nda sabit kalmaktad›r. Ancak tüketimdeki dalgalanmalar ya da durufllar s›ras›nda tank bas›nc›n›n yükselmesi beklenebilir. ‹flte bu nedenle tank bas›nc› 4.5 bara kadar yükseldi¤inde LNG Tesisi Ana Kumanda Panosu ve paralel pano üzerindeki yüksek bas›nç alarm› devreye girerek, tank likit faz› yerine gaz faz›n›n kullan›ma sokulmas›n› müflteri operatörünü ikaz eder. Gaz faz›
kullan›m›na geçilen tankta bas›nç yavafl yavafl azal›r.
Bu durumda bas›nç 2 bara düfltü¤ünde sistem tekrar operatörü ikaz eder ve gaz faz› kullan›m›ndan normal koflullardaki likit kullan›ma geçilir. Böylece tank›n bas›nc›
sürekli kontrol alt›nda tutularak, tank bas›nc›n›n tasar›m bas›nc›n›n üstüne ç›kmas›na, tank emniyet valflerinin devreye girmesine ve dolay›s›yla gaz kayb›na engel olunur.
Söz konusu tank bas›nç takip sisteminin kurulmas›
GPRS
SMS
7 24
Türkiye’nin yeni enerji hatt›
444 iPRA 47 72
18. Sistem LNG Tanker Filosu
‹pragaz ADR mevzuat›na (Tehlikeli Maddelerin Karayollar› ile Tafl›nmas›) ve “Tafl›nabilir Bas›nçl›
Ekipmanlar Direktifi”ne uygun, (pi) iflareti tafl›yan LNG tanker tanklar›na sahiptir. 25 m3, 28 m3, 45 m3 ve 50 m3 gibi de¤iflik kapasitede LNG tankerleriyle ‹pragaz, müflterilerin tank sahas› eriflebilirlik problemlerini en aza indirgeyecek esnek bir tanker ikmal olana¤›
sunmaktad›r. Keza devreye al›nan sayaçl› ve pompal›
tankerlerle k›sa sürede, düflük miktardaki LNG teslimatlar› da art›k mümkün olmaktad›r.
19. 7/24 Teknik Destek Garantisi ve Y›ll›k Periyodik Bak›m
‹pragaz, ülke genelindeki mevcut 13 adet Sistem LNG bölge teflkilat›nda yer alan onlarca teknik uzman› ve yetkili servisiyle müflteri taleplerini en k›sa sürede karfl›layacak altyap›ya sahiptir. 7 gün 24 saat
müflterilerine cevap verecek ücretsiz tüketici dan›flma hatt› 444 iPRA (4772) arac›l›¤›yla müflterilerden gelecek her türlü flikâyet, öneri ve talebi de¤erlendirmekte ve en k›sa zamanda yan›tlamaktad›r. Ayr›ca LNG tesisleri
‹pragaz taraf›ndan y›ll›k olarak periyodik bak›ma tabi tutulmakta ve müflteriler periyodik bak›m hakk›nda her y›l bilgilendirilmektedir.