a. Endonezya’ya Sihizm’in GeliĢi
Sih mensupları, Sumatra adası‟ndaki Açe bölgesini geçerek 1880‟lerin baĢında Endonezya‟ya ilk kez gelmiĢlerdir. Çoğu tüccar olan bu insanların yerleĢmek için en fazla tercih ettikleri yer Sumatra‟nın en büyük kenti olan Medan olmuĢtur. Bunlar genellikle mandıracılık yapmaktadırlar. Sonradan Ġngiliz sömürge yönetimi
424 Nuh, a.g.e., s. 23.
425 Nuh, a.g.e., s. 22.
426
Nuh, a.g.e., ss. 11-12; Baha’i Diakui tapi Tidak Resmi, a.g.k.; Muhammad Hafil, Setelah Diakui Agama, Baha’i Ucapkan Terima Kasih ke Menteri Agama, m.republika.co.id/berita/nasional/umum/14/08/08/n9ytl1-setelah-diakui-agama-bahai-ucapkan-terima- kasih-ke-menteri-agama, (EriĢim Tarihi: 2 Kasim 2017).
tarafından Endonezya‟ya getirilen ordunun bir parçası olarak, bir baĢka Sih grubu da ülkeye gelmiĢtir. Bu birliklerin bir kısmı, Endonezya‟nın bağımsızlık mücadelesini bastırmaya çalıĢan Hollandalılara silah temin etmek için Endonezya‟ya gönderilmiĢtir. Fakat Sih askerleri Hollandalıların Endonezyalı yerli halka baskı yaptığını görünce pek çoğu saf değiĢtirmiĢ, Hollanda gemilerini devralmıĢ ve yerli halkın özgürlük mücadelesine katılmıĢlardır.427
Sihlerin Endonezya‟ya esas büyük yerleĢimi 1920‟de olmuĢtur. Medan Ģehrine yerleĢen Sihler burada daha sonra Gurdwara (Sih tapınağı) ve Shalva Okulu gibi çeĢitli iĢyeri ve kamu tesisleri inĢa etmiĢlerdir. Fakat dinsel yaĢamlarını desteklemek için çeĢitli tesisler kurmalarına rağmen, ekonomik koĢullar nedeniyle Sih mensuplarının Medan‟daki nüfusu azalmıĢtır. Bazıları, daha umut verici ekonomik potansiyele sahip olduğu düĢünülen Cava adası‟ndaki büyük Ģehirlere taĢınmayı tercih etmiĢlerdir.428
Cava adasında, en eski Sih yerleĢimi Tanjung Priok‟ta geliĢmiĢtir. Sonrasında, Tanjung Priok Limanı‟ndaki göçmenlerden baĢlayarak, Sih mensupları Batavya ve Surabaya‟ya429 yayılmaya baĢlamıĢtır. Ayrıca Ġngiliz firmaları birçok Sih‟i güvenlikçi ve bekçi olarak getirmiĢtir. 1925 yılına gelindiğinde, Sih mensupların sayısı artmıĢ ve Tanjung Priok ve Batavya‟da neredeyse seksen Sih ailesi yerleĢmiĢtir. Batavya‟da erkekler gece bekçi, gündüz ise ödünç veren olarak çalıĢmıĢlardır. Birçoğu, günlük hayatta taksi olarak kullanılan yerli Endonezyalıların kiraladığı, at arabalarını evlerinde bulundurmuĢtur.430
Bekçiliğin yanı sıra pek çok Sih mensubu, aynı zamanda Sih mensuplarının dükkânlarında çalıĢmak üzere tezgâhtar ve satıĢ elemanı olarak gelmiĢtir.
427
Putri Fitria, The Sikhs of Sumatra,
Indonesia,http://sikhchic.com/travel/the_sikhs_of_sumatra_Indonesia, (EriĢim Tarihi: 31 Ekim 2017); Chaan Pardesi, “Kaum Sikh di Indonesia,” http://www.sikhnet.com/news/sikh-Indonesia-kuam-sikh- Indonesia-part-1, (EriĢim Tarihi: 31 Ekim 2017).
428
Orang-orang Sikh di Indonesia,https://kumparan.com/ardhana-pragota/orang-orang-sikh-di- Indonesia, (EriĢim Tarihi: 31 Ekim 2017).
429 Çoğu Sih mensupları, Kuzey Sumatra‟ya Kuzey Pencap‟tan gelirken, Batavya‟ya gelenler
çoğunlukla Doğu Pencap‟tan gelmiĢlerdir. Aynı zamanda Sumatra‟ya göç eden Sih mensupların çoğunun aileleri onlara katıldı ve orada Penang veya Andaman adaları‟ndan geçerek gelmiĢlerdir. Tanjung Priok ve Surabaya‟ya göç eden Sihler ise, çoğunlukla erkeklerden oluĢan iĢçiler olup Singapur‟dan geçerek oraya gittiler. Pardesi, a.g.k.
Hollandalılar‟ın spor aletleri ihtiyaç duyduğundan dolayı, Batavya ve Surabaya‟da Ģubeler kurmak için Rose & Co, Bir & Co gibi Ģirketlerin önü açılmıĢtır. Bu spor Ģirketleri, Sih ailelerinin, Batavya ve Surabaya‟ya gelmelerinde önemli bir rol oynamıĢtır.431
ĠĢçiler daha sonra Batavya‟nın diğer bölgelerine göç edip kendi Ģirketlerini kurmuĢlar. 1950‟li yıllara gelindiğinde, beĢ Sih spor Ģirketi ünlü olmuĢtur (Bir & Co., Rose & Co., Rattan Sports, Sporting House ve Seth & Co.). Bu Ģirketler, Pencap‟taki genç Sih mensuplarını kullanmaya devam etmiĢler. Bu Ģirketlerin çoğu büyümüĢtür. ġimdi Endonezya‟da bazıları ana ve bazıları ise bölgesel Ģirketler haline gelmiĢtir.432
Ancak, Japon iĢgali ve II. Dünya SavaĢı sonrası Batavya‟daki Sih mensupların durumlarında sıkıntılar oluĢmaya baĢlamıĢtır. SavaĢtan önce, din faaliyetlerini Sindhi topluluğu (Hindistan‟ın etniklerinden birisi) ile birlikte sürdürerek kendi iĢlerini kurabilmiĢ ve zengin olmuĢlardır. Sih mensupları, Japon hükümeti nezdinde geliĢerek Japon donanması için sözleĢme imzalamıĢlar, fakat Japon yönetiminin sona ermesi, Sih topluluğunda yeni korkular oluĢmasına sebep olmuĢtur. Birçoğu baĢka yerlere geçmiĢ ya da güvenlik nedeniyle ülkesine dönmüĢtür. Batı Cava‟da, intikam eylemlerinin bir parçası olarak 25 Hintlinin yanı sıra Sih mensupları de öldürülmüĢtür. Çoğu Sih ailesi, Ġngiliz Hint Ordusu‟nun Hollanda topluluğu için güvenli bölgeler oluĢturduğu Pasar Baru (Yeni Pazar) bölgesine taĢınmıĢtır.433
Endonezyanın bağımsızlığından sonra Hollanda topluluğu Pasar Baru‟ı terk ederken Sih mensupları ve Sindhis topluluğu, mallarının çoğunu ucuza satın almıĢtır. Dükkanlar ve evler satın alınmıĢtır. Sonuç olarak Pasar Baru bölgesi Sindhi dükkanları ve Sih spor dükkanları bölgede artıĢ gösterdiği için o bölgeye “Küçük Hindistan” da denilir. Dahası, 1956 yılında Pasar Baru bölgesinde Gurdwara Tapınağı‟nın kurulmasıyla birlikte, Sih topluluğu büyümeye ve tekrar canlamaya
431 Pardesi, a.g.k.
432 Pardesi, a.g.k.
baĢlamıĢtır. 1965 yılına gelindiğinde, Sih topluluğu da Cakarta‟da iyi bir Ģekilde kurulmuĢ ve çoğu Endonezya vatandaĢlığı için baĢvuruda bulunmuĢlardır.434
b. Bugünkü Endonezya’daki Sihlerin Durumu
Sihizm Endonezya‟da resmen tanınmadığından Sihlerin nüfus cüzdanlarında Hindu ibaresi vardır. Ama menkul kıymetlerinde Hindu-Sih olarak listelenmektedirler.435
Sih yerleĢimciler, en fazla Kuzey Sumatra‟da, özellikle Medan bölgesi çevresinde bulunur. Buradaki Sihler gerek aile yaĢantıları gerekse hayvancılık ve mandıracılık iĢleriyle uğraĢmaları bakımından Pencap‟taki kırsal hayatlarını devam ettirirler. Aralarından kimileri de tüccar ve iĢ adamı olmuĢlardır. Bugün Kuzey Sumatra‟da 15.000‟den fazla Sih vardır. Cakarta‟da ve Endonezya‟nın geri kalanında 5.000 kiĢi436
daha bulunmaktadır. Sumatra‟da toplam dokuz Gurdwara vardır. Cakarta‟da ise, iki Gurdwara437 vardır.438
Yerli olmayan insanlar olarak, Sih mensupları Pencap‟tan gelmiĢ olsa da artık Endonezya‟ya katkıda bulunan Endonezya vatandaĢları olmuĢlardır. Endonezya vatandaĢı olan Sih mensupları sadece ticaret ve hayvancılık alanlarıyla uğraĢmakla kalmamıĢ, aynı zamanda çeĢitli alanlarda ülkenin ilerlemesine katkıda bulunmaktadırlar. Bunların arasında Gurnam Singh (sporcu) ve Harbrinderjit Singh Dillon (siyasetçi) gibi kiĢiler vardır.439
434 Pardesi, a.g.k.; Orang-orang Sikh di Indonesia, a.g.k.
435 Pardesi, a.g.k.
436
Ancak, Sih mensupları Endonezya‟daki Hindu dininin bir parçası olarak görüldükleri için gerçek Sih mensupların sayısı yanlıĢ beyan edilebilmektedir. Pardesi, a.g.k.
437 Cakarta Tanjung Priok‟taki Gurdwara, 1925 yılında liman bölgesindeki Sih topluluğu tarafından
inĢa edilmiĢtir. ġehrin merkezinde (Pasar Baru) 1955 yılında baĢka bir Gurdwara da inĢa edilmiĢtir. Burada dini kutlamalar her gün sabah saat 6‟dan 9‟a kadar yapılmaktadır. Baisakhi kutlamaları ve Guru Gobind Singh Avtar gurpurab‟ı veya festivali gibi diğer iĢlevleri için kullanılır. Ziyaretçiler için
uygun konaklama imkanı bulunmaktadır. Gurudwaras in Indonesia,
https://www.allaboutsikhs.com/world-gurudwaras/gurudwaras-in-Indonesia, (EriĢim Tarihi: 31 Ekim 2017).
438 Fitria, a.g.k.; Indonesia, https://www.state.gov/documents/organization/134449.pdf, (EriĢim Tarihi:
19 Ekim 2017), s.2.