Siber Zorbalığın Ayırt Edici Özellikleri

Cep telefonu, internet siteleri, bloglar, çevrimiçi sohbet odaları gibi teknolojik araçlar kullanılarak gerçekleştirilen siber zorbalık (Shariff ve Gouin, 2005); fiziksel temas, sözler, gruptan kasıtlı olarak dışlama ya da alaycı mimikler kullanma gibi farklı yöntemlerle gerçekleştirilen akran zorbalığından (Olweus, 1999, s.10) farklılıklar göstermektedir. Siber zorbalığın farklı araştırmalarda ele alınan bu ayırt edici özelliklerini (Hines, 2011; Li, 2008; Mishna, Cook, Gadalla, Daciuk ve Solomon, 2010; Patchin ve Hinduja, 2006; Slonje ve Smith, 2008; Strom ve Strom, 2006) Hinduja ve Patchin; kimliğin belirsizliği, engellerden kurtulma, öz farkındalığın kaybedilmesi, denetimsizlik, sayısız kurbana ulaşabilme ve sayısız seyirci kitlesi olmak üzere altı genel başlık altında toplamaktadır (Hinduja ve Patchin, 2015, s.46-52).

1.3.1.1. Kimliğin Belirsizliği (Anonymity)

Zorbalığın direkt olarak yapıldığı ve zorbalığı kimin yaptığının bilindiği okul zorbalığının aksine sanal ortamlarda gerçekleştirilen zorbalık davranışlarında siber zorba, kimliğini saklama olanağına sahiptir (Li, 2008). Sosyal medya hesapları, çevrimiçi oyun siteleri, e- posta, anlık mesajlaşma ve diğer internet uygulamalarında takma isimlerin kullanılması, siber zorbalığın kim tarafından yapıldığının bulunmasını güçleştirmektedir

22

(Hinduja ve Patchin, 2015; s.46). Klavyenin arkasına saklanan siber zorbalar (Mishna vd., 2010) mağdura zarar veren davranışları sanal ortamda gerçekleştirse de zorbalık zaman içerisinde mağdurun okuldaki öğrenme sürecini de olumsuz etkilemeye başlamaktadır. Zorbanın kimliğinin bilinmemesi; mağduru sınıf arkadaşlarından şüphelenmeye itmekte, mağdurun korku ve tedirginlik duymasına neden olmakta ve sanal ortamda başlayan zorbalığın yıkıcı sonuçlarının okul ortamında devam etmesine yol açmaktadır (Shariff ve Gouin, 2005). Mağdur, kendine zarar veren kişinin kim olduğu ile ilgili sürekli merak ve şüphe içinde olduğu için; bu durum siber mağdurlar için ürkütücü olabilir ve maruz kaldıkları zorbalık karşısında kendilerini daha çaresiz hissedebilirler (Hines, 2011).

1.3.1.2. Engellerden Kurtulma

Hinduja ve Patchin (2015, s.48) zorbanın kimliğinin belirsiz olması ile ilişkili olan serbestlik (disinhibition) kavramını; bireylerin, davranışları üzerindeki tüm sınırlardan veya engellerden kurtulmaları olarak tanımlamaktadır. Davranışları sınırlandıran etkenler ortadan kaldırılması, uygunsuz davranışların sonuçlarının hemen görülmemesi, dürtüsel davranışların kontrol edilmesini zorlaştırmaktadır. Siber zorbalık sanal ortamda gerçekleştiği için zorba, yaptığı davranışın mağduru duygusal, psikolojik ve fiziksel açıdan nasıl etkilediğini bilememektedir. Siber zorbalarla zorbalık davranışları üzerinde konuşulduğunda, birçoğunun; davranışı mağdura zarar vermek amacıyla değil, şaka yapmak amacıyla yaptığı görülmektedir (Hinduja ve Patchin, 2015; s.49).

Siber zorbaların kimliklerini gizleyebilmeleri ve zorbalığı yaptığı kişiyle yüz yüze iletişim kurmamaları, mağdurlarla alay etmede ya da onların canını yakma davranışlarında ileri gitmelerine neden olmaktadır. Siber zorbalar, gerçek hayatta söylemeyecekleri ve yapmayacakları şeyleri, başkaları tarafından tanınmamanın verdiği rahatlıkla yapmakta ve söyleyebilmektedir (Hines, 2011). Ayrıca sanal ortamlarda iletilen mesajların yüz ifadeleri ve beden dili gibi duyguları yansıtan sözel ve görsel ipuçları barındırmaması kişiler arasında yanlış anlaşılmaya ve siber zorbalık olaylarının yaşanmasına yol açmaktadır (Hinduja ve Patchin, 2015, s.49).

23

1.3.1.3. Öz farkındalığın Kaybedilmesi (Deindividuation)

Öz farkındalığın kaybedilmesi (deindividuation) bireyin kendi davranışlarının bilincinde olmaması anlamına gelmektedir. Bireylerle internet üzerinden ilişki kurma, bireyin kendi davranışlarına dair farkındalıklarını ve yapacakları davranışlarını düzenleyebilme becerilerini azaltarak onları geleneksel baskılardan kurtarmaktadır (Hinduja ve Patchin, 2015; s.49). Davranışlarının mağdur üzerindeki etkilerini göremediğinde zorba, davranışlarını düzenleme ve denetleme mekanizmasını devreye sokmamakta; bu da zorbanın, mağdurla karşı karşıya geldiğinde gösterebileceğinden daha fazla zarar verici davranışları sanal ortamda sergilemesine neden olmaktadır (Hines, 2011).

1.3.1.4. Denetimsizlik (Lack of supervision)

Cep telefonundan ya da internetten gönderilen mesaj ve e-postaların içerikleri herhangi biri tarafından denetlenmemekte ya da zararlı içeriği sahip olanlar engellenmemektedir (Patchin ve Hinduja, 2006). Evlerde internet kullanımının giderek yaygınlaşması ve çocuklar için vazgeçilmez bir hale gelmesi, internet erişiminin okulda ve diğer ortamlarda kolayca sağlanabilir olması, ebeveynlerin çocukların interneti nasıl kullandıkları konusuna çok fazla ilgi göstermemeleri, bilgisayar ve interneti yetişkinlerden daha fazla kullanan gençlerin konuyla ilgili bilgilerinin ebeveynlerinden fazla olması (National Telecommunications and Information Administration [NTIA], 2002) gibi nedenler sanal ortamdaki denetimi güçleştirmekte; ailelerin çocuklarının siber zorbalığa maruz kaldıklarını fark etmelerini zorlaştırmaktadır.

1.3.1.5. Sayısız Kurbana Ulaşabilme (Limitless victimization risk)

Belirli bir zamanda belirli bir yerde gerçekleşen geleneksel zorbalığın aksine siber zorbalık, her an her yerde meydana gelebilmektedir (Li, 2008). Okul yemekhanesi, otobüs durağı ya da otobüs gibi geleneksel zorbalığın yapıldığı alanlarda zorbalığa maruz kalanlar, okul günü sona erdiğinde zorbalıktan kurtulabilmekte ve evlerine döndüklerinde geçici de olsa bir rahatlık yaşayabilmektedirler. Ancak siber zorbalıkta mağdur eve döndüğünde de siber zorbadan mesaj veya e-posta almaya devam edebilmektedir (Hinduja ve Patchin, 2015, s.51; Slonje ve Smith, 2008). Mishna vd. (2010) tarafından yapılan araştırmada bu duruma maruz kalan katılımcılardan biri siber zorbalığı “kesintisiz devam eden zorbalık” olarak tanımlamaktadır.

24 1.3.1.6. Sayısız Seyirci Kitlesi (Virality)

Siber zorbalığı geleneksel zorbalıktan ayıran başka bir husus da siber zorbalığın geleneksel zorbalığa göre daha hızlı biçimde ve daha geniş bir alana yayılabilmesidir (Solonje ve Smith, 2008). Siber zorbalıkta mağdurla ilgili olan incitici ve aşağılayıcı içerik kısa zamanda birçok kişiye ulaştırılabilmekte, bir mesaj saniyeler içerisinde sayısız kişiye göndermektedir (Hinduja ve Patchin, 2015, s.50; Strom ve Strom, 2006). Bu durumun siber zorbalığın denetim altına alınmasını ve siber zorbalıkla mücadele edilmesini güçleştirdiği ileri sürülebilir.