P SİSTEMİ İLE TOPLAM MALİYET VE YILLIK SİPARİŞ DÖNGÜSÜNÜN BELİRLENMESİ

1313 1,00 * 1240 * 1320 GZR kodlu stok kaleminin toplam maliyet ve yıllık sipariş döngüsünün hesaplanması için gerekli veriler şunlardır;

TM = + c*SS+k*D Toplam maliyet (TM)

Ekonomik sipariş miktarı (Q) = 6358 kg Sipariş maliyeti (v) = 10 TL

Yıllık talep miktarı (D) = 294733 kg Elde bulundurma maliyeti (c) = 0.146 TL Satın alınan malın birim fiyatı (k) =1.268 TL Emniyet stoku (SS) = 6907 kg

TM = +0.146*6907+1.268*294733= 375655,8 TL

89 Firmanın 1313 1,00 * 1240 * 1320 GZR kodlu stok kalemi için yıllık toplam maliyeti 375655,8 TL’dir.

Bütün bu hesaplamalara göre firmanın stok yönetimi şu şekilde olmalıdır;

Firmanın 1313 1,00 * 1240 * 1320 GZR kodlu stok kalemi için stok seviyesi 175178 kg’ düştüğünde, 12802 kg sipariş vermelidir.

P sistemi ile elde edilen, A grubunda bulunan diğer kalemlere ait bilgiler

Her iki sistem değerlendirildiğinde, Q sistemi ile elde edilen sipariş miktarı, emniyet stoku ve yeniden sipariş noktası değerlerinin P sistemine göre daha düşük olduğu tespit edilmiştir. P sistemi daha fazla stok bulundurması nedeniyle Q sistemine göre daha az kontrol gerektiren bir sistemdir. A grubu stok kalemleri kritik ve yüksek değerli malzemeler olduğu için sıklıkla kontrol edilmesi gereken stok kalemleridir. Buradaki amaç, eldeki stokları sipariş miktarlarına olabildiğince yakın tutmaktır. Emniyet stoklarının minimum derecede bulundurulması bu hususta hayati önem teşkil etmektedir. Sıklıkla yapılan kontroller sayesinde, işletmede daha az stok bulundurulması, dolayısıyla stok bulundurma masraflarının azalması sağlanmaktadır. Bu durum dönem sonunda işletmenin toplam maliyetine de yansımaktadır. Analiz sonucunda A grubu stok kalemlerinin kontrolünün Q sistemi ile yapılmasına karar verilmiştir.

Tablo 9. A Grubu Stok Kalemlerine Ait SİM, SS, TM, t, R ve Servis Düzeyleri

90 SONUÇ VE ÖNERİLER

Artan rekabet ortamında işletmelerin ayakta kalabilmeleri ve pazar paylarını arttırabilmeleri için başarılı yönetim sistemlerine ihtiyaçları vardır. Son yıllarda bunu sağlayacak en önemli yöntemlerden biri olarak Tedarik Zinciri Yönetimi kavramı ön plana çıkmıştır. Tedarik Zinciri Yönetimi, ürünlerin müşterilere doğru zamanda, doğru yerde mümkün olan en kısa sürede üretilerek ulaştırılmasını sağlar. Tedarik Zinciri; lojistik, envanter, üretim, bilgi gibi alt bileşenleri bünyesinde barındırır. Tedarik Zinciri Yönetiminin amacı zincirin parçalarını birbirine bağlayarak talebi karşılamaktır. Başarıyla yönetilen bir tedarik zincirinde daha düşük stok, yüksek verimlilik, hızlı yapılanma, yüksek kar, daha kısa tedarik süresi ve yüksek müşteri bağımlılığı elde edilir. Verimli bir envanter yönetimi tedarik zincirinin başarıyla yönetilmesine büyük katkı sağlar.

İşletmelerin üretimde yaşadıkları en büyük sorun talep belirsizliğidir. Talebin belirsiz ve değişken olduğu durumlarda, işletmeler müşterilere cevap vermek için yüksek düzeylerde stok bulundurmakta ve bu durum yüksek maliyete yol açmaktadır. İşletmelerin bu durumlarla karşılaşmamaları için, en doğru ve uygulanabilir stok kontrol modeli belirlenmelidir. Bu sayede optimum sipariş miktarı en düşük maliyetle sağlanır. Stok maliyetleri işletme maliyetleri içerisinde önemli bir paya sahip olmakla birlikte buradan elde edilecek tasarruflarla yeni yatırım imkanları ortaya çıkacaktır. Uygulanan stok kontrol modeli ile daha etkin bir stok kontrolü yapılacak ve karlılık artacaktır. Bu çalışmada, talebin belirsiz olduğu durumlarda etkin bir envanter yönetimiyle stok maliyetleri düşürülerek Tedarik Zinciri Yönetiminin verimliliğini arttırmak amaçlanmaktadır.

Çalışmada ilk olarak 85 farklı stok kaleminin birim fiyatları, kullanım miktarları ve tüketim değerleri belirlenmiştir. Kalemlerin her birinin tedarik süresi sabit olmakla birlikte talepleri değişkendir. Her bir stok kaleminin birim fiyatı toplam talebi ile çarpılarak kullanım değeri hesaplanmıştır. Elde edilen veriler doğrultusunda ABC analizi yapılarak stok kalemleri önem derecelerine göre sınıflandırılmıştır. Analiz sonucunda A grubunda 10, B grubunda 14 ve C grubunda 61 adet stok kalemi tespit edilmiştir.

İşletmenin envanter yatırımlarının önemli bir kısmını oluşturan A grubu kalemlerinin talepleri incelenmiştir. 2011 yılının haftalık taleplerine Minitab programında normallik testi uygulanarak normal dağılım gösteren stok kalemleri belirlenmiştir.

Talepleri normal dağılım gösteren stok kalemi sayısı 5, bu kalemlerin yıllık kullanım değeri 1047095 TL’dir. Bu stok kalemlerinin elde bulundurma maliyetleri, sipariş maliyetleri ve stoksuz kalma durumunda karşılaşılan stoksuzluk maliyetleri belirlenerek

“sabit tedarik süresi ve değişken talep yapısı Q sistemi” ve “sabit tedarik süresi ve değişken talep yapısı P sistemi” uygulanmış ve sonuçlar karşılaştırılmıştır. Yapılan karşılaştırma sonucunda P sisteminin daha fazla stok bulundurduğu ve maliyetlerin daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Buradaki temel fark emniyet stoku miktarından kaynaklanmaktadır. A grubu stok kalemlerinin Q sistemi ile kontrol edilmesine karar verilmiştir. İşletme belirsiz talep koşulları altında stoksuz kalmamak için yüksek düzeyde

91 stok bulundurmaktadır. Stokların sipariş döngüleri ve siparişler arası süreler belirlenerek bu koşullar altında stok kalemlerinin sipariş edilmesi gereken ekonomik sipariş miktarı, stoksuzluk ya da aşırı stok bulundurma sonucu oluşan maliyetlerin optimizasyonu amacıyla işletmenin bulundurması gereken emniyet stoku miktarı ve yeniden sipariş noktası hesaplanmıştır. Belirlenen stok politikaları şu şekildedir:

 1313 1,00 * 1240 * 1320 GZR kodlu stok kaleminin stok seviyesi 9321 kg’a düştüğünde 6358 kg sipariş verilmelidir. Servis düzeyi 0.98 ve emniyet kg’a düştüğünde 3508 kg sipariş verilmelidir. Servis düzeyi 0.97 ve emniyet stoku 3931 kg’dır. nedeniyle yüksek servis düzeyi emniyet stoklarında büyük yatırımlara yol açmaktadır. Bu nedenle sürekli gözden geçirilmeli ve tedarik sürelerini kısaltmak için çaba gösterilmelidir.

Emniyet stoku ve sipariş miktarı bilgileri düzenli olarak kayıt altına alınmalı ve ayrıntılı olarak analiz edilmelidir.

B grubu stok kalemleri A grubu stok kalemlerinden daha az öneme sahiptir. Bu nedenle daha az sıklıkla kontrol edilebilirler. Periyodik gözden geçirme yöntemi ile stoklar belirli aralıklarla kontrol edilip, belirlenen üst stok seviyesine ulaşılacak kadar sipariş verilebilir. C grubu stok kalemleri çok sayıda, küçük hacimli ve elde bulundurma maliyeti düşük kalemler olduğu için bu grup çift kutu metoduyla yönetilebilir. Stokların yılda birkaç kez kontrol edilmesi yeterlidir.

Bu çalışmada talep yapısı normal dağılım gösteren A grubu stok kalemlerinin “ne kadar” ve “ne zaman” sipariş edilmesi gerektiği sorularına cevap verilmiştir. A grubunda yer alan farklı dağılımlara sahip stok kalemleri bir başka çalışmanın konusu olabilir.

92

EKLER