Serbest İnşaat Mühendisliği (SİM) Yönetmeliği
Meslek alanımızda köklü değişikliklerin gerçekleştirildiği, mevzuat değişiklikleri ile mesleki-bilimsel temel kabullerin ve evrensel normların devre dışı bırakıldığı bir zaman diliminden geçiyoruz.
Mesleki alanımız gibi Odamızın da bu değişikliklerden nasibini almış, Odaların kamu adına yaptığı denetimin engellenmiş, Oda-Üye ilişkisinin zayıflatılmış, mesleki üretim süreci dene-timsizliğe mahkûm edilmiştir.
“TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası Serbest İnşaat Mühendisliği Hizmetleri Uygulama, Tescil, Denetim ve Belgelendirme Yönetmeliği” bu çerçevede değerlendirildiğinde, önemi daha bir görünür hale geçmekte, meslek alanımızın ve Oda-Üye ilişkisinin düzenlenmesinde kayda değer bir yer tutmakta, mesleki niteliği yükselten sonuçlar doğurmaktadır.
Şüphe yok ki, meslektaşlarımız da bu önemin idrakindedir.
Mesleki faaliyetlerin yürütülmesi, geliştirilmesi ve niteliğinin yükseltilmesinde serbest mühen-dislik hizmetleri veren üyelerimizin mesleki yeterliliklerinin belirlenmesi ve belgelendirilmesi oldukça önemlidir.
SİM Yönetmeliği kapsamında, İnşaat Mühendisleri Odası, 15.000 civarında inşaat mühendis-liği bürosuna İşyeri Tescil Belgesi (İTB) vermiştir. Yaklaşık 5000 firmanın İşyeri Tescil Belgesi ya kendi talebiyle (şirket devri, kapatma vb. nedenlerle) ya da SİM Yönetmeliği gereklerini yerine getirmedikleri için Oda Yönetim Kurulu kararıyla iptal edilmiştir. Mühendislik ve müşa-virlik hizmetleri yapmak amacıyla kurulmuş bu işletmelerde yaklaşık 16.000 Serbest İnşaat Mühendisi (SİM) istihdam edilmektedir.
43. çalışma döneminde işyeri denetimleri, üyelerimizle Odamız arasında bir köprü vazifesi göreceği bilinciyle ele alınmış, her bir firmaya ayrı ayrı gidilemese de özellikle yeni açılan fir-maların denetimi sağlıklı yapılmış, üyelerimiz mesleki etik kurallarla ilgili bilgilendirilmiştir.
Yine SİM Yönetmeliği çerçevesince İTB’lerin yıllık onayları günün koşullarına göre revize edil-miş, her yıl yeni bir formatta belge düzenlenmesine geçiledil-miş, İTB’lerin 2014 yılı için yenilen-mesine başlanmıştır.
Danıştay kararları çerçevesinde SİM Yönetmeliği Uygulama Esasları yeniden yürürlükte
Serbest inşaat mühendisliği hizmeti veren üyelerimizin meslek yaşamları boyunca edinme-leri gereken bilgi ve deneyimler hayati öneme sahiptir. İnşaat mühendisliği meslek alanında sağlanacak iyileşme, insan yaşamının savunulması, kamu yararının gözetilmesi, kaynakların
verimli kullanılması ve daha fazla değer yaratılması anlamına gelmektedir.
Bilindiği gibi, Oda Yönetim Kurulunun 15.10.2010 tarih ve 9/516 sayılı kararıyla yürürlüğe konan SİM Yönetmeliği Uygulama Esaslarının bazı maddelerinin yürütmesi Danıştay 8.
Dairesinin kararı ile durduruldu.
Danıştay 8. Dairesi, yürütmeyi durdurma kararının gerekçesinde, 6235 sayılı TMMOB Yasasının ilgili hükümlerine gönderme yaparak “yapmak istediğiniz uygulamaları doğru buluyoruz ancak yasal dayanağınız yok” şeklinde bir değerlendirmede bulunmuştur. Her ne kadar Odamızın TMMOB yasası ve Anayasanın 124. maddesi çerçevesinde “mesleğin, meslektaşın ve kamunun yararına mevzuat oluşturma” yetkisi olsa da Danıştay`ın mevcut yasalar çerçeve-sinde bu kararı aldığını bilinmektedir.
Nitekim Danıştay kararında “…Meslek odalarının Anayasada ve yasalarda belirlenen amaç-larını gerçekleştirmek üzere meslek mensuplarına yönelik eğitim ve etkinlik düzenlemesi mümkündür. Ancak bu çerçevede İnşaat Mühendisleri Odasınca serbest inşaat mühendisi belgesinde uzmanlık alanına yer verilerek bu alanın doldurulabilmesi için; meslek içi eğitime devam edilmesi, akademik unvan ve belli sayıda işin yapılması gibi kıstaslar ile belirlenecek puanlama uyarınca yasalarla tanınan serbest mühendislik yapma hakkını dolaylı da olsa engelleyecek düzenlemelerin yapılması hukuken mümkün olmadığından…” denilmesi de bir zorunluluğu işaret etmektedir.
Oda Başkanlığımız, yargı kararlarının meslek alanımızda denetimsizliğe yol açmasına izin ver-memiş, çalışmalarını yeni bir SİM Yönetmeliği Uygulama Esaslarını oluşturma doğrultusunda yoğunlaştırmıştır. Bu çerçevede, Danıştay kararı ile işlevsiz hale gelen Yönetmeliğin yerine, özendirici tedbirlerin ön planda tutulduğu yeni bir SİM Yönetmeliği Uygulama Esasları hazır-lanmıştır.
Uygulama Esasları, meslek alanındaki yılların deneyim ve birikim havuzundan damıtılarak hazırlanmasının yanında, sürecin ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde de genişletilmiştir. Her bir madde detay süzgecinden geçirilerek oluşturulmuş, Odamızdan tescilli iş yerleri ve bu iş yerlerinde çalışan inşaat mühendislerinin vermiş oldukları mühendislik hizmetlerini gelişti-rici mekanizmalar örülmeye çalışılmıştır. Uygulama esaslarında yer alan Oda Hizmet Döküm Belgesi; mesleki faaliyetlerin, mesleki etkinlik ve meslek içi eğitimlerin yer aldığı geleceğe yazılmış referans niteliğindedir. Mesleki etiğine uygun çalışan İTB sahibi işyerleri ve bu işyerle-rinde yer alan SİM belgeli inşaat mühendislerinin listeler halinde Oda web sayfasında kamuo-yuna duyurulması ile mesleki itibarın yükseltilmesi amaçlanmıştır. Her şeyin maddi zenginlik ve güçle ölçülmeye çalışıldığı bir ortamda manevi rekabetin meslek alanımızı güzelleştireceği bilinciyle, yeni bir SİM Yönetmeliği Uygulama Esasları 30 Aralık 2013 tarihinde uygulanmak üzere Şube ve Temsilciliklerimize tebliğ edilmiştir. Uygulama Esasları, ”Raporlar, Görüşler, Değerlendirmeler” kitabında yer almaktadır.
Odamız, SİM uygulamasında ısrar ederek; meslek alanımızı, kamu yararını ve yaşam hakkını savunmaya devam edecektir.
Genelgeler
Oda Başkanlığımız, meslek alanında yaşanan sorunlara çözüm aranması, sicile esas bilgilerin sağlıklı tutulabilmesi, güncellenebilmesi ve mevzuat değişikliklerinin gerektirdiği düzenle-melerin şube ve temsilciliklerimiz aracılığıyla hayata geçirilebilmesi için dönem içerisinde pek çok genelge yayımlamıştır.
Bunlardan mesleki faaliyetlerin yürütülmesinde önemli dönüm noktalarını içerenler şunlardır:
• 3194 sayılı İmar Kanunu’nda değişiklik yapan ve Resmi Gazete’de yayımlanan 6495 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunla getirilen düzenlemeler kapsamında, mesleki denetim hizmetleri uygulamasına dair 24 Eylül 2013 tarihli genelge yayımlanmıştır.
• 5307 Sayılı Kanun’un 26119 Sayılı “Sıvılaştırılmış Petrol Gazları(LPG) Piyasası Eğitim ve Sorumlu Müdür Yönetmeliği” ve Yönetmeliğin uygulanmasına yönelik yayımlanan “2013 Yılı LPG Yetkili İşletme Personeli, LPG Yetkili Teknik Personeli ve Sorumlu Müdür Eğitim ve Belgelendirme Uygulama Esasları” kapsamında, Odamızca LPG Otogaz İstasyonu Sorumlu Müdür Belgesi verilmesi ile ilgili 16 Aralık 2013 tarihli bir genelge yayımlanmış-tır.
• 3194 sayılı İmar Kanununun 44. Maddesinin 1. Fıkrasının (e) bendi gereği hazırlanan “Yapı Müteahhitlerinin Kayıtları ile Şantiye Şefleri ve Yetki Belgeli Ustalar Hakkında Yönetmelik”
in şantiye şefleri ile ilgili hükümlerinin yürürlüğe girmesi ve son yasal düzenlemelerle birlikte şantiye şeflerinin sicillerinin sağlıklı tutulabilmesi için 25 Aralık 2013 tarihli bir genelge yayımlanmıştır.
• İMO Serbest İnşaat Mühendisliği Hizmetleri, Uygulama, Tescil, Denetim ve Belgelendirme Yönetmeliği kapsamında üyelerimiz arasındaki haksız rekabeti önlemek amaçlı İTB sahibi işyerlerinin denetimiyle ilgili 30 Aralık 2013 tarihli genelge yayımlanmıştır.
• İMO Serbest İnşaat Mühendisliği Hizmetleri, Uygulama, Tescil, Denetim ve Belgelendirme Yönetmeliği kapsamında yapılmakta olan İTB ve SİM uygulamaları ile ilgili 30 Aralık 2013 tarihli genelge yayımlanmıştır.
Genelge içerikleri tarih sırasına göre ekte sunulmuştur.
İşyeri Denetimleri
Meslek alanımıza sahip çıkmak, üyelerimizle sağlıklı ilişki kurmakla birlikte, meslek alanımı-zın toplumsal sorumluluk ve bilimsellik temelinde düzenlenmesine dönük çalışmalara ağırlık vermektir. Bu çalışmalardan en biri de; piyasada serbest inşaat mühendisliği hizmetleri veren üyelerimizle var olan ilişkilerin daha da işlevselleştirilmesi, kalıcılaştırılmasıdır.
Odamız tescilli iş yerlerinin “denetlenmesi” sıradan bir denetleme işi olarak ele alınmamış, meslek alanımızı ve odamızı korumak ve mesleki niteliği yükseltmek bağlamında değerlen-dirilmiştir.
İşyeri Tescil Belgesi (İTB) sayısı arttıkça, Odamızın sorumluluğu da artmıştır. Mesleki faaliyetle-rin yürütülmesi sırasında atılan her imza hayati öneme sahiptir. Bu yanıyla işyeri denetimleri sadece görev ve sorumlulukların hatırlatılması bağlamında değil, tescilli büroların ve burada çalışan meslektaşların karşılıklı eğitim ve bilgilenme süreci olarak da önemlidir. Bu nedenle üyelerimizin Odamıza ilk kez tescil başvurusunda bulunduklarında, işyerlerinin tescil onayı yapılmadan önce denetlenmesinin daha sağlıklı olduğu görülmüştür.
İşyeri ziyaretlerinde yasal-toplumsal sorumlulukların hatırlatılması, karşılaşılabilecek sorunlar ve çözüm yollarının paylaşılması, mesleğimizin yüklediği görevlerin bilince çıkarılması doğ-rultusunda önemli adımlar atılmıştır. Yapılan denetimleri bürokratik engel olarak gören üyele-rimiz de olmuştur. Ancak, süreç içerisinde denetimler sırasında karşılıklı bilgi paylaşımının ne kadar yararlı olduğu görülmüş ve uygulama benimsenmiştir.
İşyeri denetimleri sırasında 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun kapsamında görev üst-lenen üyelerimizin, bu görevleri dışında serbest inşaat mühendisliği hizmetleri veremeyecek-leri hatırlatılmakta, bu durumu tespit edilen bürolar gerekli görev değişikliği ve şirket hisse devri yapılarak yasal çerçevede kalmaları konusunda uyarılmaktadır. Binlerle ifade edilebi-lecek tescilli proje bürosunda, serbest inşaat mühendisliği hizmeti veren üyelerimizle proje üretim süreçlerinin, yapım işinin gerekleri ayrıntılı olarak konuşulmakta, yasal sorumluluklar dışında, meslek etiğinin gerektirdiği çalışma tarzının hâkim kılınması için ortak çabanın gerek-liliği anlatılmaktadır.
Siyasi iktidarın sözde “bürokrasiyi azaltıyoruz” adı altında çıkarmış olduğu “Kanun Hükmünde Kararnameler”, yayımlamış olduğu Yönetmelikler ve Genelgeler, meslektaşlarımızın işini kolaylaştırmak yerine daha da zorlaştırmıştır. Yıllardır mücadelesini verdiğimiz “imzacılık”
yaygınlaşmaya başlamış, meslek etiğinden oldukça uzak üretimler daha da çoğalmıştır.
Üyelerimiz olmayan serbest piyasanın rekabet koşullarına mahkum edilmek istenmiş, ancak, tekelci saldırıların dişlileri arasında ufalmaya, daha da küçülmeye başlamıştır. Ürettiğinin kar-şılığını, verdiği hizmetin değerini almak yerine gün geçtikçe küçülen pasta kırıntılarıyla yetin-mek zorunda bırakılmıştır. Bu durum giderek meslek etiğinden uzaklaşmaya, meslek alanının değersizleşmesine, meslek kişiliğinin pespaye hale getirilmesine sebep olmuştur.
Çok düşük bedeller karşılığında üstlenilen fenni mesuliyet ve şantiye şefliği hizmetleri, gün-cellenmesinin yapılıp yapılmadığı bilinmeyen statik analiz programlarının kullanımı, attığı imzanın getireceği sorumlulukların farkında olduğunu söyleyen ancak sürecin dayattığı yaptırımlarla karşı karşıya kalan üyelerimizin hızla artmasına neden olmaktadır. Odamız tüm bu sorunların üyelerimizle birlikte atılacak adımlarla çözümleneceğinin bilincindedir. Her yıl belirlenen inşaat mühendisi asgari ücretleri, sağlıklı proje üretimi için lisanslı statik analiz programı kullanımı gerekliliğini bilince çıkarma çabaları, temel konularda düzenlenmeye çalı-şılan eğitimler, vb çalışmaların hepsi meslek alanımızdaki sorunların çözümünün saç ayakla-rını oluşturmaktadır.
Bugün itibariyle İTB sahibi üyelerimizin büyük çoğunluğu lisanslı statik analiz programına sahiptir ve gerekli güncellemeleri yaptırmıştır. Sağlıklı yapılaşmanın temelini oluşturan tasa-rım ve analiz aşamasının öneminin kavranmış olduğu dikkati çekmiştir.
Karşılıklı bilgilenmeye dayalı işyeri denetimlerimiz mesleğimize ilişkin sorunlarımız ve sorum-luluklarımız paylaşılmış, süreç meslek alanının geleceğinin kazanılmasına hizmet etmiştir. Bu yanıyla bakıldığında, iş yerlerini denetlemiyoruz, iş yerlerinde inşaat mühendisliği hizmeti veren üyelerimizle meslek alanımıza nasıl sahip çıkılacağının yol ve yöntemlerini arıyoruz.