Sessizlik: Moira Buffini İ stanbul Devlet Tiyatrosu 2012

“Moira Buffini, bir grup oyun yazarı ile birlikte, yaratıcı, imajinatif oyunları gerçekçi pembe-dizivari oyunlara karşı savunmayı amaçlayan ve

İngiliz Tiyatrosu’nda yazarları büyük ölçekli işler yazmaya teşvik eden Monsterist grubunun kurucu üyelerinden biridir. David Greig, onu metafizik bir yazar olarak nitelemektedir.”44

“Sessizlik” oyunu Moira Buffini’nin 1999 yılında yazdığıoyundur.Oyun, sürgüne yollanan Fransız Prensesi Ymma ile Cumbria Lordu Silence’ın,

İngiltere Kralı Ethelred tarafından zorla evlendirilmelerini konu almaktadır. Lord Silence,Cumbria Lordu’dur veFransız Prensesi Ymmaağabeyinin sürgüne yolladığı iki ana karakterdir. Oyun’un lokomotifi görevini üstlenen bu iki karakteri Funda Eryiğit(Lord Silence)ve Oya Okar(Ymma) canlandırır. Bu iki karakterin kaderi oyunda bir yazılmış ve ikisi de İngiltere kralı Ethelred

44

Yonca Gezgin, Mehmet Birkiye Rejisi ile Moira Buffini’nin Sessizlik Oyunu Eleştirisi,

Erişim: 06/02/2014.http://yoncagezgin.wordpress.com/2013/08/21/mehmet-birkiye-rejisi-ile- moira-buffininin-sessizlik-oyunu-elestirisi/,

tarafından zorla evlendirilmek istenir. Oyun ilerledikçe ortaya bazı sorunlar çıkacaktır.

2012-2013 sezonunda “Sessizlik (Silence)” oyunu ile İstanbul Devlet Tiyatrosunda Mehmet Birkiye rejisiyle tiyatro severlere sunulmuştur.

Çevirmenliğini Serdar Biliş’in yaptığı oyunda kalabalık bir kadro yer alır. Yönetmen Yardımcısı: Kubilay Karslıoğlu, Daramaturg, Melih Korukçu,Dekor Tasarımı: Efter Tunç, Giysi Tasarımı: Şirin Dağtekin Yenen,Işık Tasarımı: Önder Arık, Müzik: Çağrı Beklen, Dans Düzeni: Alpaslan Karaduman, Dramaturg: M. Melih Korukçu,Asistanlar: Yiğit Çelik ve Tuğrul Karanfil.

Sahne üzerinde varolan isimler ise şöyledir; Funda Eryiğit, Oya Okar, Savaş Özdemir, Süleyman Atanısev,Nimet İyigün, Münir Can Cindoruk,Tuğrul Karanfil, Yiğit Çelik,Gökçe Aktaş, Suzan Sabancı,Can Bora, Murat Usta,Ömer Utkan,Ferhat Akgün.

Oyunu sahneye taşıyan Mehmet Birkiye; tarihsel, toplumsal, epik tiyatro ve içsel dünyanın coşkulu, şiirsel tiyatrosuyla; düş, iç durum ve varlık tiyatrosu arasındaki savaşı oyunda birleştirmiş, bu arada oyuncu yönetiminde de başarıyı enselemiş,yönetmen kazanında oyunculukları pek güzel eritmiş, birleştirmiştir.45

45

Üstün Akmen, Ortaçağ Dekorlu, Kadın Eksenli Bir Kara Komedi: “Sessizlik”, Erişim: 24/02/2014.http://tiyatroelestirmenleribirligi.org/elestiri-yazilari/450-ortacag-dekorlu-kadn- eksenli-bir-kara-komedi-sessizlik,

Fotoğraf 16: Sessizlik (Funda Eryiğit- Oya Okar)

İstanbul Devlet Tiyatrosu’nun ‘Sessizlik’i seyirciyi saran, sözünü kadından ve doğadan yana kuran feminist bir masal tadında. Normandiya’nın dikbaşlı prensesi Ymma, Cambria’nın 14’ündeki cesur lordu Silence, Lord’a göz kulak olan papaz Roger, Ortaçağ İngiltere’sinin ürkek kralı Ethelred

İstanbul Devlet Tiyatrosu sahnelerinde, Mehmet Birkiye rejisinde buluşup; büyüleyici, bir o kadar da gerçekçi bir masal anlatıyor. İrlandalı oyun yazarı Moira Buffini’nin kaleminden çıkan ‘Sessizlik/Silence’ın DT yorumunda oyunun sözel, performatif ve görsel gücü ne eksik ne fazla. Ana kişilerden hareketli dekoru yöneten koroya, tüm performanslarda güçlü bir ekip ritmi seziliyor.46

Oscar Wilde’a göre eleştiri de bir sanattır. Hatta tüm sanat dallarının üzerinde bir sanattır. Eleştirmen de sanatçılar üstü bir sanatçıdır. Eleştiri yapabilmesi için hepsinden daha çok, daha derin ve geniş bir kültür birikimine sahip olması gerekmektedir. Wilde’e göre insanlık eleştiri sayesinde ilerlemektedir.

46

“Aslında ben eleştiriyi yaratıcılık içinde yaratıcılık olarak tanımlayabilirim. Yeni formları icat eden yalnızca eleştiri yeteneğidir. Yaratıcılık kendini tekrarlamaya meyleder. Oysa filizlenen her yeni, farklı ekolü eleştiri yeteneğine borçluyuz; sanatın elinde hazır bulduğu her yeni modeli de öyle.”47

Wilde’ın eleştiriye ilişkin vurguladığı bir diğer nokta da eleştirinin sanat eserini anlattığı şey açısından değil, yarattığı etki açısından ele alması gerektiğidir ve eleştiriler tek tip değildir. Oyun hakkında çıkan eleştiri yazıları da bu nedenle eleştirmenler arasında görüş farklılıkları olması normal karşılanmalıdır. Oyun hakkında birçok eleştiri yazısı çıkmıştır.

“Doğru okunmuş oyunun yorumu” başlığı altında Seçkin Selvi’nin Milliyet gazetesindeki eleştiri yazısı Birkiye’nin reji yaklaşımına bir başka bakış

örneği sunmaktadır.Mehmet Birkiye’nin, oyunu yalın, ama yalın olduğu kadar çarpıcı bir Ortaçağ dekoruna oturttuğunu ve hareketli platformların kaydırılmasıyla ışıkların karartılmasına gerek kalmadan dekor değişiminin seyircilerin gözü önünde koro (köleler) tarafından gerçekleştirilmesini yenilikçi bir tutum olarak değerlendirmektedir. Platformlardaki özenle seçilip uygulanmış birkaç dekor parçasının, saraydan katedrale, yatak odasından yolculuk yapılan arabaya kadar her sahne için gerekli atmosferi yaratmaya yettiğini düşünür Selvi. Birinci ve İkinci Perdeleri sunan triptik (üç bölmeli mihrap panosu) formatındaki panonun da gerek oyunun çağına, gerekse oyunda işlenen Hıristiyanlık-Paganizm konusuna da gönderme yaptığını ve kilise sahnelerinin antresine son anda yetişen İsa’nın koşarak gelip çarmıhtaki yerini almasının da oyunun eğlenceli ironisiyle paralel bir buluş

sergilediği görüşündedir.

“Oyunun ana fikrine bakacak olursak; iktidarda olup kendini güçlü gören diktatör ya da ülke yönetiminde gerçekleri göremeyenlerin derin boşluklarını ironi ile irdeleyen bir yazar. Buffini’nin bu oyundaki bireşim ve ayrışımında kara mizahın etkili örnekleri görülmektedir. Oyundaki görüntüler ve yorumlarla, izleyicinin de özeleştiri yapmasına neden oluyor. İşte yazarın

47

gücü burada ortaya çıkıyor.Yönetmen Mehmet Birkiye, oyunun metnini bana göre oyuncularla yorumlayarak aradığına ulaşıyor. Böylece, Birkiye’nin oyunla örtüşen sahneye koyuşu, yapıta ve kara mizahına daha bir güç kazandırıyor. Birkiye’nin oyunla ilişkili olarak söylediği tümceyi buraya almayı yararlı buluyorum. “Özür dilerim ama içime sıkıntı bastı. Kusura bakmayın, halimize şükretmeliyim; İyi ki böyle bir ülkede yaşamıyoruz. Yoksa tiyatromuzun hali nice olurdu?”48

Oyunun dramaturgu Melih Korukçu’nun ifadesi ile oyun“Doğa/kültür”, “Birey/erk”, “Ataerkil/anaerkil”, “Tek tanrılı dinler/paganizm”, “Cinsel kimlikler/beden” olarak ifade edilebilir. “Sessizlik oyunu kadının kendi bedeni üzerinde söz hakkı olmayışı ve bununla baş etmek için sessizliği kullanışını anlatmaktadır. Korukçu’ya göre bu değişik düzlemlerde ele alınmaktadır. 49

“Sessizlik”i İngiltere’de Somerville’de sahneleyen bir başka yönetmen Serah Rose Roth, bu oyunu seçme nedenini açıklarken, Mehmet Birkiye ile aynı görüştedir.

“Oyunun odak noktası her ne kadar cinsel kimlik ve kadınların gücü -ve güçsüzlüğü- ise de, gerek kadınların, gerekse erkeklerin öyküleriyle örülmüş bir takım oyunudur. Oyunda her biri yaşamda bulundukları yerde olmayı isteyip istemediklerini sorgulayan birbirinden çok farklı yapıdaki altı kişinin yol hikâyesi işlenir. Bu kişilerin hepsi de kim olduklarını, nerede bulunduklarını ve dünyalarını değiştirmek (ya da o dünyayı yönetebilmek) için ne yapmaları gerektiğini araştırırlar.”50

Oyun, birçok ödül almıştır. Yapı Kredi Afife Jale Tiyatro Ödülleri tarafından Yılın En Başarılı Prodüksiyonu” seçilirken, “Yılın En Başarılı Yönetmeni” ödülü yine aynı oyunla Mehmet Birkiye’ye verilir.

Ayrıca, 2013 Afife Jale Ödülü ve 18. Sadri Alışık Ödül törenindeYardımcıRolde En İyi Erkek Oyuncu Ödülünü Süleyman Atanısev,18. Sadri Alışık Yılın En Başarılı Kadın Oyuncusu Ödülü ve 2013

48

Hayati Asılyazıcı, Karamizah Örneği ‘Sessizlik’, Erişim:

19/04/2014http://www.aydinlikgazete.com/yazarlar/hayat-aslyazici/18434-karamizah-ornegi- sessizlik.html,

49

M.Melih Korukçu, Sessizlik, İstanbul Devlet Tiyatrosu oyun broşürü.2012.

50

Yeni Tiyatro Dergisi Ödülleri Yılın Umut Veren Kadın Oyuncusu Ödülünü Funda Eryiğit kazanmıştır. “Sessizlik” oyunu Tiyatro Eleştirmenleri Birliği Ödülleri Yılın Tiyatro Ödülü, 2013 Yeni Tiyatro Dergisi Ödülleri Yılın Yapımı,2013 Ekin Yazın Dostları ÖdülleriEn İyi Oyunödüllerini kazanmıştır.