Serbest Zamanı Değerlendirme ve Gençlik için Önem

Serbest zaman değerlendirme tüm ulusların ve toplulukların bireylerine etki eden çok güçlü bir olgudur. Bireylerin çeşitli yaşam tecrübesi kazanmaları yeni şeylerin farkında olmaları serbest zaman aracılığıyla gerçekleşebilir. Serbest zaman yaratıcılığın ortaya çıkması, maneviyatın gösterilmesi, tasarlama, düşüncelerin dışa vurulması için fırsatlar sağlar. Yeni arkadaşlıklar kurma, ilişkiler geliştirme gibi sosyal etkileşim şekilleri serbest zaman süreciyle mümkündür. Bu tür sosyal faktörler aynı zamanda kültürel kimliği, aile bağlarını ve toplumsal uyumu da geliştirir (40). Serbest zamanı değerlendirme alanındaki toplumsallaşma, erken çocukluk döneminden başlayıp, ergenlik, gençlik ve yetişkinlik dönemlerinde değişen bir süreçtir (41). Serbest zaman daha müreffeh bir yaşama hazırlanma ve kişiliğin geliştirilmesi için kullanılması yönünde iyi bir fırsattır. İnsanlar serbest zamanlarını en değerli ve en yararlı bir biçimde değerlendirecek etkinlikleri seçmelidirler (42).

Yaşamda bu kadar büyük yer kaplayan serbest zamanların boşa harcanması, rastlantılara bırakılması, hem bireysel hem toplumsal açıdan kayıptır. Eğlenmenin, dinlenmenin yanında serbest zamanda seçilen etkinlik türlerinin bireysel ve toplumsal kazanımlar sağlaması önemlidir (43).

Serbest zamanın nasıl kullanıldığı, aynı zamanda kişisel ilgi ve hedeflerin güvenilir bir göstergesidir. Zamanı, çalışma yaşamının zorunluluklarından ve diğer sosyal çatışmalardan uzak bir şekilde, uygunca kullanabilmenin sınırsız yolu vardır ve seçenekler arasından bir tercih yapılmalıdır. Olumlu sonuçlara ulaşabilmek için de serbest zaman planlaması dikkatli ve temkinli bir şekilde yapılmalıdır (43).

21

Serbest zaman insanlar için birçok yarar ve tatmin sağlamaktadır. İnsanların sağlıklı ve mutlu olmasını sağlamanın yanı sıra (44) insanları olumsuz ilgilerinden vazgeçirerek, olumlu bir çizgiye çekmede verimli bir yol olarak düşünülmekte ve sistemli serbest zaman etkinliklerine yönelenlerin olumsuzluklara daha az eğilim gösterdiği belirtilmektedir (45).

Serbest zamanın yararları şu şekilde sıralanabilir:

1. Serbest zaman, iyi ruh hali, kendine güven, kendi kendine karar verebilme yetisi gibi duyguların oluşmasını sağlar ve duygusal sağlığı artırır.

2. Günlük sorunlardan kaçabilmeyi, can sıkıntısı ve stresten kurtulmayı sağlar. 3. Yoğun iş yaşamının getirisi olan yabancılaşmayı engeller ve kişilerin

toplumsallaşmasını sağlar.

4. Fiziksel sağlığın ilerlemesine yardımcı olur.

5. Kişisel değerlerin sorgulanmasını sağlar ve birey için neyin önemli olduğunun anlaşılması için fırsat yaratır.

6. Çalışma ve okul yaşamının kişiye veremeyeceği özgürlük hissi verir.

7. Utangaç ya da içe kapanık insanlar, ortak ilgileri olan grup etkinliklerine katıldıklarında, iletişim becerilerini ve özsaygılarını geliştirir. Özellikle grup içindeki etkinliklerde sergilenen davranışlar, birçok kişinin öğrenmesinde olumlu bir model olabilir (46-51).

Türkiye’de serbest zamanın en iyi şekilde değerlendirilmesi ve bu imkanlardan faydalanacak alanları sağlayan en önemli teşkilat Gençlik ve Spor Bakanlığıdır. Taşrada ise Gençlik Hizmetleri ve Spor İl Müdürlükleri bünyesinde kurulan Gençlik Merkezleridir. Gençlerin sosyal, kültürel ve sportif etkinlikler çerçevesinde serbest zamanlarını değerlendirmelerine fırsat veren ve ortam

22

hazırlayan örgütler olarak tanımlanan gençlik merkezlerinin, amaçları ve etkinlik çeşitleri incelendiğinde, gençlerin çok yönlü gelişmelerinde ve serbest zamanlarını değerlendirmelerinde önemli görevler yerine getirdikleri açıkça görülebilir (52). Gençlere yararları açısından düşünüldüğünde, serbest zamanlarının iyi bir biçimde değerlendirilmesi; gencin ruh sağlığının dengeli olması, sağlıklı bir kişilik geliştirmesi, olumlu toplumsal ilişkiler kurabilmesi, duygusal canlılık ve enerji kazanması bakımından önemlidir (53). Gençler arasında olumsuz gruplaşmalar, uyuşturucu madde alışkanlıkları, suç eğilimleri ve teşebbüsleri genellikle serbest zamanın iyi bir biçimde değerlendirilmemesi sonucu ortaya çıkmaktadır. Serbest zamanın gençler tarafından yapıcı bir biçimde değerlendirilmesi, kalkınmanın yaratıcı ve itici gücü olabilir (54).

3.3.4. Serbest Zaman Faaliyetlerine Katılmayı Etkileyen Faktörler Serbest zaman etkinliklerine katılım kişilerin yaşam biçimlerine, özelliklerine ve zaman kullanımlarına göre değişiklik gösterirken, etkinliklerin türü, katılma biçimleri ve bu etkinliklere ayırdıkları süre; ırk, toplumsal ve kişisel özellikler, yaş, cinsiyet gibi pek çok faktörden etkilenmektedir (55).

Serbest zaman faaliyetlerine katılmayı etkileyen faktörler; kişisel, sosyal- durumsal ve fırsat faktörleri olarak sıralanabilir: (56):

3.3.4.1.Serbest Zamana Katılmayı Etkileyen Kişisel Faktörler

Serbest zamana katılmayı etkileyen kişisel faktörler arasında yaş, cinsiyet, medeni durum, eğitim düzeyi, kişinin istek ve amaçları, kişisel sorumlulukları, serbest zamanı nasıl algıladığı, motivasyonu, ilgileri, yetenek ve yeterlilikleri, kişiliği

23

3.3.4.2. Serbest Zamana Katılmayı Etkileyen Sosyal-Durumsal Faktörler Serbest zamana katılmayı etkileyen sosyal-durumsal faktörler arasında; kişinin mesleği ve gelir düzeyi, maddi zenginliği, görev ve sorumlulukları, elverişli zaman durumu, sosyal çevresi, arkadaş ve akran grupları, sosyal rol ve ilişkileri, çevresel ve kültürel faktörler sayılabilir (56).

3.3.4.3. Serbest Zamana Katılmayı Etkileyen Fırsat Faktörleri

Serbest zamana katılmayı etkileyen fırsat faktörleri olarak; uygun tür ve kalitede tesisler, rekreasyon hizmetleri ve tesislerin dağılımı, fırsatların algılanması, fırsatlara erişim, faaliyetlerin tercihi, maliyetler, pazarlama, programlama, siyasi politikalar şekilde sıralanabilir (56).

3.4. Liderlik

Literatürdeki kaynaklar ve araştırmalar incelendiğinde liderlikle ilgili birçok tanım karşımıza çıkmaktadır. Liderlik (leadership), İngilizce bir kelime olup kelimenin aslı fiil olarak ‘lead’ şeklindedir; anlamı yol göstermek, öncülük etmek, rehberlik yapmaktır. ‘Leader’ kelimesi ise rehber, önder, lider anlamlarını taşımaktadır (57).

Liderlik, belirli şartlar altında, belirli kişisel veya grup amaçlarını gerçekleştirmek üzere bir kimsenin başkalarının faaliyetlerini etkileyebilmesi ve yönlendirebilmesi sürecidir (58).

Liderlik, belli amaçları şevk ve heyecanla gerçekleştirebilmek için başkalarını ikna edebilme yeteneği şeklinde de tanımlanabilir (59).

Cüceloğlu’na (1998) göre lider, ‘ben’ değil, ‘biz’ bilincine sahip olan kişidir (60).

24

Deming’e göre lider kendisiyle beraber çalışan kişilerin sürekli olarak gelişimlerini sağlayabilmek için onlara fırsat veren kişidir (60).