Serbest Zaman İlgilenimi, Serbest Zaman Doyumu ve Serbest Zamanda Algılanan Özgürlük Bulgularına İlişkin Tartışma

ve iyilik hali, kişisel gelişim ve eğlence gibi içsel motivasyonla katılan bireylere göre daha düşük bulunmuştur (108, 148, 150). Yaptığımız araştırmada başlangıçta kilo vermek veya sıkılaşmak gibi amaçlarla pilates egzersizine katılan kadınların program ilerledikçe katılım amaçlarının kişisel gelişişim, kendine özel alanlar yaratma, kendine zaman ayırma ve cinsiyet rollerinden ve sorumluluklardan sıyrılıp rahatlamaya dönüşmesinin ilgilenim düzeylerini arttırdığı söylenebilir. Bunun yanı sıra pilates egzersizine katılan kadınların %90 üzeri devam sağlaması ve egzersiz programının planlanan 12 haftalık sürecin sonrasında da sürdürülmesi ve katılımcıların devam oranlarının düşmemesi kadınların egzersiz programına bağlılığını arttığını dolayısıyla ilgilenim düzeylerinin yükseldiğini göstermektedir.

Literatür incelendiğinde yapığımız araştırma sonuçlarını destekler şekilde bireylerin serbest zaman ilgilenim düzeylerinin artmasının aktiviteye psikolojik bağlılık geliştirilmesine ve devamda sürekliliğin sağlanmasına yol açtığını göstermektedir (97, 152).

Serbest zamanlarını kişisel zevk ve tercihlerine göre değil de toplumsal norm ve cinsiyet rollerine göre değerlendirme eğiliminde olan kadınlar için ilgilenimin önemi ve kadınların güçlenmesi ile ilişkisi incelendiğinde kendileri için anlamlı deneyimler yaşadıkları serbest zaman aktivitelerine katılımları sonucu ilgilenimin artmasının serbest zamanı yeniden anlamlandırmalarına ve öznellik, kişisel gelişim, rahatlama, kendini ifade, sosyalleşme, yalnızlaşmanın önüne geçilmesi ve aktif yaşam becerisi kazanımı gibi çok yönlü faydalar ile güçlenmeye katkı sağladığı görülmektedir. Araştırmadan elde edilen bu sonuç yapılan bazı araştırmalar tarafından da desteklenmektedir. Bialeschki ve Michener (85) kadınların toplumsal cinsiyet rolleri gereği kendileri için anlamlı serbest zaman deneyimi eksikliği yaşadığını ve özerklik, serbest zamanları kendi zevklerine yönelik kullanma becerilerinin gelişimi için kullanacakları aktivitelere katılımlarının cinsiyet rollerinden bağımsızlaşıp güçlenmelerine katkı sağlayacağını belirtmektedir.

Henderson (90) ise kadınların güçlenmesinin bireysel gelişimlerinin sağlanacağı aktivitelere katılımları ile ve sosyalleşerek toplumsallaşmalarının sağlanması ile mümkün olacağını belirtmektedir. Yapılan 12 haftalık pilates egzersiz programı ile kadınların serbest zaman ilgilenim düzeylerinin artması ve ilgilenim düzeylerindeki artışın kadınların güçlenmesine etkisi incelendiğinde serbest zaman alanının

kadınların güçlenmesine hizmet eden bir alan olarak kullanılmasının ilk basamağının serbest zaman ilgilenim düzeylerinin arttırılması olduğu düşünülmektedir.

Bireyin yokluğunu hissettiği veya karşılanmadığını düşündüğü ihtiyaçlarının serbest zaman aktivitelerine katılım ile karşılanması ve doyuma ulaştırılması sonucu oluşan olumlu algı ve duygular olarak tanımlanan serbest zaman doyumu psikolojik, eğitim, sosyal, rahatlama, fizyolojik ve estetik olmak üzere 6 alt boyuttan oluşmaktadır (132, 139). Yapılan tez araştırmasında 12 haftalık pilates egzersiz programına katılan kadınların serbest zaman doyum düzeyleri incelendiğinde tüm alt boyutlarda son test puanlarının ön test puanlarına göre daha yüksek olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Araştırma sonuçlarına benzer şekilde yapılan birçok araştırmada fiziksel aktiviteye katılan bireylerin, fiziksel aktiviteye katılmayan bireylere göre serbest zaman doyumu düzeyleri daha yüksek bulunmuştur (147, 159, 160). Benzer şekilde Lu ve Hu (329) tarafından yapılan araştırmada serbest zamanalarında fiziksel aktivite gibi aktif katılım gösterilen rekreasyonel etkinliklere katılan bireylerin serbest zaman doyum düzeyleri pasif etkinliklere katılan bireylerin serbest zaman doyum düzeylerine göre daha yüksek bulunmuştur. Araştırmadan elde edilen bulgular sonucunda ve literatür ışığında fiziksel aktivite gibi bireylerin aktif ve bedensel katılım sağlayabilecekleri çok yönlü fayda sağlayan aktivitelere katılımının serbest zaman doyumunu arttırdığı söylenebilir.

Serbest zamanlarında anlamlı deneyim eksikliği yaşayan kadınlar için serbest zaman doyumu ile kadınların güçlenme ilişkisi incelendiğinde olumlu serbest zaman deneyimi sonucu aktiviteye katılım sıklığının artması, çok yönlü beklenti ve ihtiyaçlarının doyurulması, öznel iyi oluş ve yaşamdan zek alma gibi toplumsal yapıda ikincil konumda görülen kadınlar için özellikle doyurulması gereken ihtiyaçlar arasında yer alan faktörlerin olumlu yönde geliştirilmesinin kadınların güçlenmesine katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Literatürde yer alan serbest zaman doyumunun cinsiyet değişkenine göre değerlendirildiği bazı araştırmalar incelendiğinde rekreasyonel etkinliklere katılan kadınların serbest zaman doyum ölçeğinin “rahatlama” alt boyut puanlarının erkeklere göre daha yüksek olduğu (330, 331), “psikolojik”, “eğitimsel” ve “sosyal” alt boyutlarında kadınların ortama puanlarının erkeklerden daha yüksek olduğu (332, 333) veya cinsiyet değişkenine göre serbest zaman doyum düzeylerinde anlamlı farklılık olmadığı (334, 159)

sonucuna ulaşılan araştırmalar olduğu görülmektedir. Ancak yaptığımız araştırmada kadınların tüm alt boyutlardaki beklenti ve ihtiyaçlarının karşılanabileceği feminist stratejiler geliştirilmesi ve kadınların öznelliklerinin ön planda tutulduğu öz belirlenim kuramından ve feminist pedagojiden faydalanılan bir serbest zaman değerlendirme alanı oluşturulması ile serbest zaman doyum ölçeğinin tüm alt boyutlarında pozitif yönde bir değişim olabileceği görülmektedir. Kadınların serbest zamandan beklenti ve ihtiyaçlarının çok yönlü doyuma ulaştırılması ile güçlenmenin kavramsal ilişkileri bağlamında fiziksel, psikolojik ve sosyal güçlenme gibi birçok boyutta kadınların güçlenmelerinin desteklendiği görülmektedir.

Özgürlük kavramının farklı bilim alanları tarafından birçok tanımı yapılmıştır ancak serbest zaman alanında algılanan özgürlük bireyin kendi seçimiyle bir aktiviteye katılması gibi seçme özgürlüğü ve aktivite ile özdeşleşme, olumlu duygular yaratan yeni deneyimler yaşama, aktivite ile ilgili yetkinlik duygusu yaşama, zaman algısında olumlu değişimler yaşama ve bununla bağlantılı olarak eğlence gibi faktörlerle ilişkilendirilerek açıklanmaktadır (9, 128). Yapılan 12 haftalık pilates egzersiz programı ile kadınların serbest zamanda algılanan özgürlük düzeyleri incelendiğinde son test puanlarının ön test puanlarına göre daha yüksek olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Literatür incelendiğinde serbest zamanlarında fiziksel aktiviteye katılan bireylerin, fiziksel aktiviteye katılmayan bireylere göre serbest zamanda algılanan özgürlük düzeylerinin daha yüksek olduğunu gösteren çalışmalar bulunmaktadır (168, 169, 335, 167). Bu bağlamda fiziksel aktiviteye katılımın serbest zamanda algılanan özgürlüğü arttırdığı sonucuna ulaşılabilir.

Serbest zamanda algılanan özgürlük ile kadınların güçlenmesi ilişkisi incelendiğinde, cinsiyet faktörüne göre algılanan özgürlük düzeylerinin incelendiği araştırmalar olduğu görülmektedir. Bu araştırmalara göre kadınların serbest zamanda algılanan özgürlük düzeyleri erkeklerin serbest zamanda algılanan özgürlük düzeylerine göre daha düşüktür (336, 337). Bunun yanı sıra Yumuk (335) tarafından yapılan araştırmada evli bireylerin bekar bireylere göre serbest zamanda algılanan özgürlük düzeylerinin daha düşük olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Yaptığımız araştırmada da kadınlar çoğunlukla serbest zamanlarını kendi tercihlerine göre değil ebeveynlik veya aile içi sorumluluklar için harcadıklarını belirtmektedirler.

Toplumsal yapı içerisinde ne giyinmesi gerektiği, nasıl davranması gerektiği, hangi

mesleği seçmesi gerektiği gibi birçok alanda baskı altında olan kadınlar bunun yanı sıra ebeveynlik ve cinsiyet rolleri ile baskı altına alınıp serbest zamanları sınırlandırılmaka ve özgürce seçimler yaparak rekreasyonel etkinliklere katılmaya çoğunlukla zaman bulamamaktadırlar. Serbest zamanın, kadınların yaşamında eksikliğini birçok alanda hissettikleri bu özgürlük hissini tatmin edebilen olumlu deneyimler yaşanan bir alan olması ve fiziksel aktivite ile bedensel ve zihinsel rahatlamanın sağlanması özgürlük hissini arttırabilmektedir. Yapılan 12 haftalık pilates egzersizine katılan kadınlar katıldıkları pilates egzersizi ile kendileri için bir şeyler yapabiliyor olmanın özgürlüğünü yaşadıklarını, toplumsal cinsiyet rolleri veya toplumsal normlara göre dayatılan kadınlık rollerinin dışına çıktıkları bir alanda özgürce kendileri olabildiklerini ve eğlenebildiklerini belirtmişlerdir. Eğlence, yaşam doyumu ve kendini yenileme gibi olumlu duygular yaşanmasına etki eden algılanan özgürlük aynı zamanda kadınların güçlenmesinin önemli bir basamağıdır. Kadınların özerklik hissinin arttırılması, kimlik gelişimlerinin desteklenmesi, toplumsal yapıdaki ikincil konumlarının değiştirilmesi ve kendi seçimlerini yapıp kendi kararlarını verebilmeleri gibi yetkinlik ve becerilerin gelişimi veya desteklenmesi hem kadınların güçlenmesi hem de özgürlük kavramının ortak hedeflerindendir.

Dolayısıyla yapılan araştırmada fiziksel aktivite ile özgürlük algısı desteklenen kadınlara doğrudan veya dolaylı olarak kendini gerçekleştirme imkanı sunması kadınların güçlenmesini de büyük oranda etkilemiştir denebilir.

5.2. Serbest Zaman İlgilenimi, Serbest Zaman Doyumu ve Serbest