Asenkron makinalarda döner ile hızı ile rotorun hızı senkron değildi. Senkron makinalarda ise rotorun dönme hızı ile döner alanın hızı birbirine eşittir, yani senkrondur.
Bir senkron makinanın statoru tıpkı asenkron makinanın statoru gibidir.
Rotorda ise yine kısa devre çubukları vardır ancak, buna ek olarak bir sargı daha bulunur.
60
Motor modunda çalışmayı göz önünde bulunduralım. Başlangıçta rotordaki ek sargıya herhangi bir gerilim uygulanmaz. Stator sargılarına gerilim uygulanır ve motor başlangıçta tıpkı asenkron motor gibi çalışmaya başlar. Motor, nominal hızının (anma hızının) yaklaşık %75’ine ulaştığı anda, rotordaki ek sargıya bir DC gerilim uygulanır ve bu ek sargıda dolaşan akım vasıtasıyla rotor hızı, stator döner manyetik alan hızı ile aynı değere (senkron hale) getirilir.
61
Rotor senkron hızda dönmeye başladıktan sonra, artık rotordaki kısa devre çubuklarının hiçbir fonksiyonu yoktur ! (Neden?)
Ancak bu kısa devre çubukları, motor miline ani bir yük binip rotorun hızı senkron hızın altına düştüğünde tekrar devreye girerler ve rotor hızının tekrar senkron hıza eşit olmasını sağlarlar.
62
Özetlemek gerekirse AC, DC ve Senkron Makinaların dönen kısımlarında (rotor) ve duran kısımlarında (stator) aşağıdaki sinyaller mevcuttur.
Stator Rotor
DC Makinalar DC DC
AC Makinalar AC AC
Senkron Makinalar AC DC
11.11.2013 GİRİŞ 63
Akım Ölçümü: Akım, devreye seri bağlı bir ampermetre ile ölçülür. Eğer kaynak şekildeki gibi DC ise ampermetre devreden geçen akımın değerini, AC ise akımın etkin değerini gösterir. Esasen eğer kaynak AC ise tüm ölçü aletleri etkin değeri gösterir.
GİRİŞ 64
Gerilim Ölçümü: Gerilim, devreye paralel bağlı bir voltmetre ile ölçülür.
GİRİŞ 65
Direnç Ölçümü: Direnç ölçmek için, önce değeri ölçülecek olan direnç devreden uzaklaştırılır. Daha sonra direnç değeri, bir ohmmetre yardımıyla şekildeki gibi ölçülür.
GİRİŞ 66
Dijital Multimetre: Bir dijital (ya da analog) multimetre; akım, gerilim, direnç ve bunlara ek olarak başka elektriksel büyüklükleri ölçmek için geliştirilmiş çok fonksiyonlu bir ölçü cihazıdır. Hatta multimetrelerin bazıları, bu elektriksel büyüklüklere ek olarak sıcaklık gibi fiziksel büyüklükleri de (bir transdüser vasıtasıyla elektriksel bir büyüklülüğe çevirerek) ölçer. Burada örnek olarak en temel ve en basit multimetre tanıtılacaktır. Basit bir multimetre ile temel olarak,
• DC gerilim ve akım
• AC gerilim ve akım
• Direnç
ve bunlar dışında olarak bazı ek ölçümler yapılabilir.
Takip eden slayttaki fotoğraf, bu şekilde en temel ve basit bir multimetreye aittir.
11.11.2013 GİRİŞ 67
anahtarı, fotoğrafta AC gerilim ölçümü konumundadır. Bir sonraki konum DC gerilim ölçümü için, daha sonraki ise mV seviyesindeki bir gerilimin daha hassas ölçülmesi için anahtarın getirilmesi gereken konumu temsil eder. Takip eden konum direnç ölçümü içindir. Ondan sonraki konumlar ise sırasıyla kısa devre ölçümü, kapasite (C) ölçümü, μA, mA ve A seviyelerindeki akımların ölçümü için kullanılan konumlardır.
Ölçü aletinin alt tarafında ise ölçüm problarının yerleştirileceği slotlar görülmektedir. Her ne büyüklük ölçülürse ölçülsün, siyah ölçüm probu
“COM” yazılı slota yerleştirilir. Diğer ölçüm probu ise ölçülecek büyüklüğe ve onun genliğine göre uygun slota yerleştirilir.
11.11.2013 GİRİŞ 68
Multimetre en temel ölçü aleti olup, bu ölçü aletinin dışında R, L ve C değerlerini hassas bir şekilde ölçmek için kullanılan “RLCmetre” ve güç ölçmek için kullanılan “Wattmetre” diğer temel ölçü aletleri olarak sayılabilir.
Enerji analizörleri ise, özellikle AC devrelerde akım/gerilim değişiminin geçmişinin (log) tutulması ve bir dosyaya kaydedilmesi, faz açısın bulunması, yüksek değerli akım/güç ölçümlerinin yapılması gibi pek çok ek fayda sağlarlar.
GİRİŞ 69
adıyla salınım ölçer), elektriksel büyüklüklerin değerlerinin grafik olarak bir yansıtılmasını ve hem grafik hem de data formatında kaydedilmesini sağlar. Hem enerji analizörü ile, hem de osiloskop ile akım ve gerilim ölçebilmek için akım ve gerilim problarına ihtiyaç duyulur. Küçük akım ve gerilim değerleri için genellikle cihazla birlikte gelen problar kullanılabilir iken, daha yüksek akım ve gerilim değerleri için ayrı problara ihtiyaç duyulabilir.
GİRİŞ 70
sebebidir. Eğer akım taşıyan herhangi bir noktaya temas ederseniz, akım, devresini üzerinizden tamamlayarak toprağa akacaktır. Çeşitli akım değerlerinin insan vücudu üzerindeki fiziksel etkileri aşağıdaki tabloda listelenmiştir.
Akım (mA) Fiziksel Etki
1.1 Hissetme eşiği
1.8 Çarpılma başlangıcı (Ağrı ve kasların kontrolünün kaybı henüz yok) 9 Ağrılı Şok (Çarpılma) (Kasların kontrolünün kaybı henüz yok)
23 Şiddetli çarpılma, kas kasılması, solunum güçlükleri
75 Kasların çok hızlı ve istemsiz olarak kasılması eşiği (ventriküler fibrilasyon) 235 5 saniyeden fazla süre temas ölümle sonuçlanabilir
5000 Doku yanığı, kalp krizi, felç.
GİRİŞ 71
temel güvenlik tedbirlerinin bir kısmı aşağıda listelenmiştir.
• Enerji olması muhtemel yerlere temas etmekten kaçınınız ve herhangi bir devre/sistem/cihaz üzerinde çalışmak için mutlaka ilk önce enerjisini kesiniz.
• Çok yorgunken ve dalgınlığa/uyuşukluğa neden olabilecek ilaçlar kullanırken çalışmayınız.
• Devreler üzerinde çalışırken yüzük, saat ve metal mücevheratınızı çıkarınız.
• Lehim yaparken, kablo keserken ve bu gibi sıçrama riski olan işler yaparken laboratuar gözlükleri kullanmaya özen gösteriniz.
• Devrenin enerjisini kestikten sonra , kondansatörler üzerlerinde bir miktar enerji depo edecekleri için, kondansatörlerin deşarj süresi kadar bir süre devreye temas etmekten sakınınız.
• Sol elinizi kullanmanız, herhangi bir çarpılma anında akımın kalbinizin üzerinden akmasına ve kalp atış hızınızın çok artmasına neden olur. Riskli noktalara sağ elinizle temas etmeyi tercih ediniz.
• Unutmayın ki laboratuarlar, bir şey yiyip içmek ve şakalaşmak için hiç ideal ortamlar değillerdir. Laboratuar ortamında elinizi ıslatmanız, imamların iş yükünü artırır.