3. MATERYAL VE YÖNTEM
3.5. Politika Yapımında Kullanılacak Stratejiler ve Senaryolar
3.5.2. Senaryolar
Üst başlıkta teker teker ele alınan stratejilerde, 3 temel orjin oluşturulmuştur. Birincil olarak en yüksek paya sahip olan D grubu araçların trafikten çekilmesi hedeflenecektir. Hemen ardından Y grubu araçların kullanım miktarının azaltılması veya alternatif yakıtlı araçlarla değiştirilmesi hedeflenecektir. Son olarak ise O grubu araçların kullanım miktarının azaltılması veya trafikten çekilmesi hedeflenecektir.
Bu amaçla, 3 farklı senaryo oluşturulmuştur. Bu senaryolarda farklı enstrümanlar, farklı oranlarla kullanılmıştır. Bu oranlar 0-5 skalasında değişkenlik göstermektedir. Kullanıcıya negatif yansıyacak değerler (vergi gibi) negatif olarak gösterilmiştir. Vergi ve teşvikin eş zamanlı olarak arttırılması ilk etapta kulağa anlaşılmaz gelse de, bilinmelidir ki teşviğe konu olmayan fakat vergiye konu olan mal skalanın bir kutbunda; vergiye konu olmayan fakat teşviğe konu olan mal ise skalanın diğer ucunda kabul edildiğinde malın nev’ine göre farklı oranlarda değişecek vergi- teşvik kombinasyonlarının değer alabileceği mümkün aralık genişlemektedir.
Bu senaryoların içerikleri ve oranları Şekil 3.24’te sunulmuştur. Söz konusu senaryolar, teker teker ve detaylı şekilde ayrıca ele alınacaktır.
Şekil 3.24. 3 farklı senaryo yaklaşımı, enstrüman adetleri ve oranları
Bu önceden tanımlanmış enstrümanlara ek olarak, tablolarda iki maddeye daha yer verilmiştir. Bunlardan ilki tüketici davranışında en etkili unsurlardan biri olan tüketicinin tüketim dolayısıyla sağladığı faydadır. Kullanıcı, aracı belirli bir fayda sağlama amacıyla satın alır ve bu faydalar yalnızca ulaşım ve yaşam kolaylığı değil,
aynı zamanda prestij, statü, özgürlük benzeri amaçlar da taşıyabilir (Jacobsen ve Van Benthem, 2015). İşte tüketiciyi araç almaya iten bu tatminlerin tümü, fayda olarak nitelenmiştir. Tüketimin maliyetinden bağımsız olarak kullanıcının araç sahibi olmakla sahip olduğu faydanın değeri pozitif; araç sahibi olmaması durumunda mahrum kalacağı faydanın değeri negatif olarak 0-10 skalasında değerlendirilmiştir. İkinci unsur olarak tüketimden kaynaklanan alternatif maliyete yer verilmiştir. Bu maddede kastedilen, aracı satın almak için tüketicinin harcadığı tutarın dönemlik alternatif maliyetidir. Bu maliyet unsuru da 0-5 arasında değerlendirilmiş ve tüketiciye olan yansımasına göre pozitif veya negatif tanımlanmıştır.
3.5.2.1. Senaryo 1
Senaryolardan ilkinde, hazırda kullanılmakta olan enstrümanları mutat oranlarda kullanarak mevcut durumu canlandırmak için bir referans noktası oluşturulmak istenmiştir. Senaryo adı “konvansiyonel” olarak anılacaktır. Senaryoda kullanılan enstrümanlar ve oranları; D, O ve Y grupları için ayrı ayrı olmak üzere Çizelge 3.14’de sunulmuştur. Söz konusu bu grupların strateji üzerindeki kazanç matrisleri ise, Çizelge 3.15’de derlenerek sunulmuştur.
Çizelge 3.14. 1 numaralı ‘konvansiyonel’ senaryo enstrümanları ve oranları
Kullanıcı Tercihi Aracı Sat Mevcut Aracı Koru ve Kullanımı Azalt Mevcut Aracı Alternatif Yakıtlıyla Yenile
Araç Grubu D O Y D O Y D O Y
1 Satın Alma Vergileri 0 0 0 0 0 0 -3 -3 -3
2 Dolaşım Vergileri 0 0 0 -1 -3 -5 -3 -3 -3
3 Mesafe Vergileri
4 Yakıt Vergileri 0 0 0 -3 -3 -3 -1 -1 -1
5 Trafik Vergileri
6 Satın Alma Teşvikleri 3 0 0 0 0 0 3 2 3
7 Dolaşım Teşvikleri 0 0 0 0 0 0 1 1 1
8 Altyapı Teşvikleri
9 Satın Alma İndirimi Ücretleri
(Feebate)
10 Dolaşım İndirimi Ücretleri
(Feebate)
11 Yakıt İndirimi Ücretleri
(Feebate)
Fayda -3 -6 -10 3 6 8 5 8 10
Alternatif Maliyet 3 4 3 1 3 0 -3 -3 -2
Çizelge 3.15. 1 numaralı ‘konvansiyonel’ senaryo getiri matrisi
Aracı Sat Mevcut Aracı Koru ve Kullanımı Azalt Mevcut Aracı Alternatif Yakıtlıyla Yenile
D 3 0 -1
O -2 3 1
Y -7 0 5
Bu kazanç matrisi, 3 farklı tüketici grubunun 3 farklı stratejiye karşı kazanç ve kayıplarını göstermektedir ve oyun teorisi kısmında kullanılacaktır.
3.5.2.2. Senaryo 2
Bu senaryo kapsamında, vergi ve teşvik unsurları görece olarak yükseltilmiştir. Daha yüksek oranlarda vergiler ve teşvikler sunulmuş, bunun yanı sıra 1 numaralı konvansiyonel senaryoya göre mesafe vergileri, trafik vergileri ve altyapı teşvikleri de listeye eklenmiştir. Bu senaryo, dengeli oranları ve kalabalık olmayan enstrüman listesiyle “güvercin” olarak adlandırılabilir. Listenin puantaj cetveli Çizelge 3.16’da, senaryonun kazanç matrisi ise Çizelge 3.17’de sunulmuştur.
Çizelge 3.16. 2 numaralı ‘güvercin’ senaryo enstrümanları ve oranları
Kullanıcı Tercihi Aracı Sat
Mevcut Aracı Koru ve Kullanımı Azalt
Mevcut Aracı Alternatif Yakıtlıyla Yenile
Araç Grubu D O Y D O Y D O Y
1 Satın Alma Vergileri 0 0 0 0 0 0 -4 -4 -4
2 Dolaşım Vergileri 0 0 0 -4 -2 -2 -3 -3 -3
3 Mesafe Vergileri 0 0 0 -4 -2 -3 -1 -1 -1
4 Yakıt Vergileri 0 0 0 -4 -4 -4 -2 -2 -2
5 Trafik Vergileri
6 Satın Alma Teşvikleri 5 0 0 0 0 0 5 3 3
7 Dolaşım Teşvikleri 0 0 0 0 5 2 1 1 1
8 Altyapı Teşvikleri 0 0 0 0 0 0 1 1 1
9 Satın Alma İndirimi Ücretleri
(Feebate)
10 Dolaşım İndirimi Ücretleri
(Feebate)
11 Yakıt İndirimi Ücretleri
(Feebate)
Fayda -3 -6 -10 3 6 8 5 8 10
Alternatif Maliyet 3 4 5 0 0 0 -5 -5 -5
Çizelge 3.17. 2 numaralı ‘güvercin’ senaryo getiri matrisi
Aracı Sat Mevcut Aracı Koru ve Kullanımı Azalt
Mevcut Aracı Alternatif Yakıtlıyla Yenile
D 5 -9 -3
O -2 3 -2
Y -5 1 0
Bu kazanç matrisi, 3 farklı tüketici grubunun 3 farklı stratejiye karşı kazanç ve kayıplarını göstermektedir ve oyun teorisi kısmında kullanılacaktır.
3.5.2.3. Senaryo 3
Üçüncü ve son senaryoda, tüm enstrümanlar kullanılmıştır ve bu kullanımın oranları hedefimizle çelişmeyecek şekilde mümkün olan en yüksek seviyelerde tutulmuştur. Tüm enstrümanlar agresif şekilde kullanıldığından, senaryo “şahin” olarak anılabilir. Senaryo içerisinde kullanılan enstrümanların oranları Çizelge 3.18’de, senaryonun kazanç matrisi ise Çizelge 3.19’da sunulmuştur.
Çizelge 3.18. 3 numaralı ‘şahin’ senaryo enstrümanları ve oranları
Kullanıcı Tercihi Aracı Sat Mevcut Aracı Koru ve Kullanımı Azalt Mevcut Aracı Alternatif Yakıtlıyla Yenile
Araç Grubu D O Y D O Y D O Y
1 Satın Alma Vergileri 0 0 0 0 0 0 -5 -5 -5
2 Dolaşım Vergileri 0 0 0 -5 0 -3 -2 -5 -2
3 Mesafe Vergileri 0 0 0 -5 0 -4 -2 -2 -2
4 Yakıt Vergileri 0 0 0 -5 -1 -5 -2 -2 -2
5 Trafik Vergileri 0 0 0 -5 -1 -3 -3 -3 -3
6 Satın Alma Teşvikleri 5 0 0 0 0 0 5 4 4
7 Dolaşım Teşvikleri 0 0 0 0 0 0 5 5 5
8 Altyapı Teşvikleri 0 0 0 0 5 0 5 0 5
9
Satın Alma İndirimi
Ücretleri (Feebate) 0 0 0 0 5 0 1 1 1
10
Dolaşım İndirimi
Ücretleri (Feebate) 0 0 0 -5 -3 -1 5 1 1
11
Yakıt İndirimi Ücretleri
(Feebate) 0 -3 0 -1 -3 -5 1 0 5
Fayda -3 -10 -10 3 8 8 5 5 10
Alternatif Maliyet 2 0 4 0 0 0 -5 -5 -4
Çizelge 3.19. 3 numaralı ‘şahin’ senaryo getiri matrisi
Aracı Sat Mevcut Aracı Koru ve Kullanımı Azalt Mevcut Aracı Alternatif Yakıtlıyla Yenile
D 4 -23 8
O -13 10 -6
Y -6 -13 13
Bu kazanç matrisi, 3 farklı tüketici grubunun 3 farklı stratejiye karşı kazanç ve kayıplarını göstermektedir ve oyun teorisi kısmında kullanılacaktır. Üç senaryonun da oluşturulmasından sonra elde edilen kazanç matrisleri, oyun teorisi için bir girdi olacaktır. Bu aşamadan sonra uygulamaya geçilebilir.