Karar hiyerarşisinin amacı olan en uygun senaryonun seçilmesi için farklı durumlarda farklı yaklaşımlarla oluşturulan öncelikler Tablo 5.14’de belirtilmiştir.
Tablo 5.14 Alternatif yönetim senaryolarının seçim öncelikleri
Mevcut Durum (BAU) İyimser Durum (OPT)
Senaryolar Eşitlikçi Çevresel Sosyal Ekonomik Eşitlikçi Çevresel Sosyal Ekonomik
A1 0,145 0,143 0,148 0,146 0,123 0,132 0,137 0,116 A2 0,088 0,110 0,107 0,077 0,107 0,123 0,124 0,099 A3 0,106 0,116 0,113 0,101 0,158 0,140 0,140 0,167 A4 0,264 0,179 0,167 0,313 0,247 0,188 0,178 0,282 A5 0,089 0,113 0,111 0,077 0,105 0,123 0,124 0,095 A6 0,147 0,158 0,170 0,137 0,120 0,133 0,140 0,112 A7 0,161 0,181 0,184 0,149 0,140 0,161 0,157 0,129
Tablo 5.14’le Porsuk Havzası’nın gelecekteki mevcut (BAU) ve iyimser (OPT) durumunda uygulanan yönetim senaryoları sonuçlarının, karar vericilerin farklı bakış açılarının veya yaklaşımlarının olabileceği kabulüyle, irdelenmesi ve senaryoların
öncelik sırasının belirlenmesi gerçekleşmiştir. Tablo 5.14’deki değerlerden
faydalanarak uygulanan yönetim senaryolarının öncelik sıralamaları oluşturulmuştur (Tablo 5.15).
Tablo 5.15 Alternatif yönetim senaryolarının öncelik sıralamaları
En Uygun Mevcut Durum (BAU) İyimser Durum (OPT)
Senaryo Eşitlikçi Çevresel Sosyal Ekonomik Eşitlikçi Çevresel Sosyal Ekonomik
1. Senaryo A4 A7 A7 A4 A4 A4 A4 A4 2. Senaryo A7 A4 A6 A7 A3 A7 A7 A3 3. Senaryo A6 A6 A4 A1 A7 A3 A3 A7 4. Senaryo A1 A1 A1 A6 A1 A6 A6 A6 5. Senaryo A3 A3 A3 A3 A6 A1 A1 A1 6. Senaryo A5 A5 A5 A5 A2 A2 A2 A2 7. Senaryo A2 A2 A2 A2 A5 A5 A5 A5
Tablo 5.15’de bulunan sıralamalar incelendiğinde, mevcut durumda A7 ve A4 senaryoları farklı yaklaşımlara göre birinci sıralarda yer almıştır.
Bilindiği üzere A4 senaryosu Atıksu Deşarjlarının Kirliliğinin Azaltılmasını, A7 senaryosu da İçmesuyu Hatlarının Rehabilitasyonu, Sulama Sistemi Hatlarının
Rehabilitasyonu, Sulama Yöntemlerinin Değişimi ve Atıksu Deşarjlarının Kirliliğinin Azaltılması işlemlerinin birlikte yapılmasını içermektedir. A4 senaryosuyla havzanın
sadece su kirliliği sorunlarına çözüm bulunmakta, su miktarına veya su kıtlığına çözüm getirilmemektedir. A7 yönetim senaryosu ise her iki soruna da kapsamlı bir şekilde çözüm yolu bulmaktadır. Çevresel ve sosyal yaklaşıma göre oluşturulan öncelik sıralamasında, su kirliliği ve su kıtlığı kriterlerinin (gösterge) önem dereceleri daha fazla olduğundan, her iki yaklaşımda da A7 yönetim senaryosu öncelikli karar olmuştur.
A7 senaryosunun maliyetinin, A4 senaryosuna kıyasla çok yüksek olması nedeniyle, eşitlikçi ve ekonomik yaklaşıma göre oluşturulan sıralamada; A4 senaryosu A7 senaryosundan önde yer almıştır.
İyimser (OPT) durumda ise, mevcut (BAU) duruma kıyasla su miktarı probleminin büyüklüğünün yaklaşık yarı yarıya az olması ve iyimser durumda bütün taleplerin karşılanıyor olması nedenleriyle, A4 senaryosu karar önceliğinin ilk sırasında yer almıştır. Buradan çıkarılabilecek en önemli sonuçlardan biri, hangi durumda olursa olsun havzada A4 senaryosunun, bir başka deyişle atıksu deşarjlarının yarattığı kirliliğinin azaltılması işleminin, tek başına veya diğer senaryolarla birlikte uygulanma gerekliliğidir. Kısaca, A4 senaryosu mutlaka eylem planlarının içerisinde yer almalıdır.
Mevcut (BAU) durum için A7 ve A4 senaryolarından sonra A6 senaryosu, iyimser durum içinse A3 senaryosu ön plana çıkmıştır. İçmesuyu Hatlarının
Rehabilitasyonu, Sulama Sistemi Hatlarının Rehabilitasyonu ve Sulama Yöntemlerinin Değişimi işlemlerini içeren A6 senaryosu doğrudan su miktarı
sorunlarına, dolaylı olarak da su kirliliği problemlerine çözüm bulmaktadır. Su miktarı kriterlerinin (gösterge) önem derecelerinin yüksek olduğu sosyal yaklaşıma göre oluşturulan sıralamada, A6 senaryosunun öncelik sıralaması daha yüksekte bulunmaktadır.
İyimser (OPT) durumda ise, Sulama Yöntemlerinin Değişimi işlerini içeren A3 senaryosu öncelikli kararlar arasında üst sıralarda bulunmaktadır. A3 senaryosunun iyimser (OPT) durumdaki yatırım maliyetinin (daha az yatırım), mevcut (BAU) durumda yatırım maliyetinden oldukça düşük olması A3 senaryosunun ekonomik açıdan değerlendirmede öncelik sırasının artmasına neden olmuştur
İçmesuyu Hatlarının Rehabilitasyonunu içeren A1 senaryosu ise her iki durumda öncelik sıralamasında orta sıralarda yer almaktadır. A1 senaryosunun gelirinin yüksek ve yatırımın geri dönüş yılının az olması, ekonomik yaklaşımda diğer yaklaşımlara kıyasla öncelikli olmasını sağlamıştır, ancak tek başına bu senaryonun uygulanması sorunların çözümünde yeterli olamamıştır.
Sulama Sistemi Hatlarının Rehabilitasyonu senaryo A2 ve Sulama Sistemi Hatlarının Rehabilitasyonu ve Sulama Yöntemlerinin Değişimi senaryo A5 öncelik sıralamasında üst sıralarda yer alamamıştır. Bunun en önemli nedeni her iki senaryonun da sadece sulamaya yönelik önlemleri kapsamasıdır. Havzanın karşılaştığı problemlerin oluşumunda sulama talep bölgelerinin yanısıra, Eskişehir ve Kütahya gibi içmesuyu talep bölgelerinin de bulunması, bu bölgelerin sorunlarının en az sulama talep bölgelerininki kadar karmaşık ve zor olması, A2 ve A5 senaryolarının havzanın problemlerinin geneline çözüm bulamamasına yol açmıştır.
Özetlemek gerekirse Porsuk Havzası’nın sorunlarının çözümünde;
1. Su miktarı probleminin büyük olduğu mevcut durumun süregeldiği kabul edilen (BAU) durumda A7 senaryosu,
2. İyimser bir bakış açısıyla su miktarı probleminin daha az sıkıntılı olduğu kabul edilen iyimser (OPT) durumda A4 senaryosu,
seçimlerinin doğru olacağı yapılan Çok Kriterli Karar Verme yöntemi analiz sonuçlarına göre belirlenmiştir.
114
Sürdürülebilir kalkınma hedefleri doğrultusunda su kaynaklarının güvenilir ve etkin yönetimi, entegre havza yönetim sistemlerinde DPSIR yaklaşımı gibi karar verme yöntemlerinin uygulanmasını gerektirmiştir. DPSIR yaklaşımı, sorunlu bir havza olan Porsuk Havzası üzerinde uygulanarak sürücü güçler (D), güçlerin sistem üzerinde oluşturduğu baskılar (P) ve sistemin baskı altındaki durumu (S) belirlenmiş, alternatif senaryolar oluşturularak sistemin etkileri (I) ve tepkileri (R) ortaya konmuştur. Yaklaşımdan elde edilen sonuçlara göre, gelecekte beklenen olası durumlarda Havza; su kirliliği ve su miktarı (kıtlığı) açısından kapsamlı bir şekilde QUAL2K ve WEAP modeli kullanılarak irdelenmiş, öngörüler yapabilmek için mevcut, iyimser ve kötümser durumu ifade eden üç farklı senaryo oluşturulmuştur. Her üç senaryo için elde edilen sonuçlardan, havzanın 2050 yılındaki durumunun su kalitesi ve su kirliliği açısından kabul edilebilir sınırlar içerisinde bulunmadığı tespit edilmiştir. Alınması gereken önlemler ışığında havzanın mevcut (BAU) ve iyimser (OPT) durumuna ait olmak üzere alternatif yönetim senaryoları oluşturulmuştur.
2050 yılında havzada önemli oranda kayıp ve karşılanamayan su ihtiyacı, yoğun kirlilik taşıyan su, kirli ve çok kirli su sınıfına giren su kalite değerleri görülmüştür. Bu durum havzada acilen önlem alınmasını gerekli kılmıştır. Bu durumda havzada yapılması gerekenleri irdelemek amacıyla A0 (hiçbirşey yapmamak) dahil olmak üzere toplam 8 adet alternatif yönetim senaryosu oluşturulmuştur. Her bir alternatif senaryonun etkilerinin çevresel, sosyal ve ekonomik açıdan incelenmesi için etkili göstergeler (indikatör) belirlenmiştir.
Sonuçlara göre, havzanın A0 durumunda, bir başka deyişle hiçbir önlemin alınmadığı durumda, çok büyük sıkıntılar oluşmaktadır. Kent içi içmesuyu dağıtım hatlarındaki yüksek oranda kayıplar, su kullanım taleplerinin artışı ve çeşitlenmesi, sulama alanlarındaki iletim hatlarının yetersizliği, kayıplarının fazlalığı, yanlış sulama yöntemlerinin seçimi gibi etkenler su miktarı yönünden; evsel, tarımsal, endüstriyel faaliyetler sonucu oluşan ve “Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliğinin”
(SKKY) standardının çok üzerinde olan deşarjlar da su kirliliği açısından problemler doğurmuştur.
Alternatif yönetim senaryolarından içmesuyu hatlarının rehabilitasyonunu içeren A1 senaryosunun öngördüğü içmesuyu yatırımları, su miktarı problemlerinin çözümü açısından çok önemli bir yere sahiptir. Kentlerdeki içmesuyu kayıplarının büyük oranda azaltılmasıyla, içmesuyu açısından önemli miktarda tasarruf sağlanmaktadır. Tasarruf edilen içmesuyunun; ekonomik tutarı, tasarruf edilen miktar kadar daha az suyun arıtılması ve beraberinde arıtma bedelindeki azalış, yatırımın ekonomikliğini arttırmaktadır. Elde edilen sonuçlar, A1 senaryosunun gelirlerinin yüksekliği nedeniyle yatırımın rantabl ve geri dönüş yılının çok kısa olduğunu göstermiştir.
Kütahya ilinin su ihtiyacını karşılayan ve Porsuk Çayı’na mansaplanan Porsuk Kaynakları’nın gelecekte yetersiz kalacağı görülmüştür. Bu nedenle, Kütahya ilinin içmesuyu ihtiyacının karşılanması amacıyla yeni su kaynaklarının tespitine yönelik planlamaların yapılması gerekli olmaktadır. İçme ve kullanma suyu iletim ve dağıtım hatlarındaki yaklaşık %60 seviyesindeki kayıpların, yapılacak rehabilitasyon ve yenileme çalışmalarıyla azaltılması, Porsuk Kaynakları gibi işletme maliyetleri arıtılmış suyu göre daha düşük kaynakların daha uzun süre kullanılmasını sağlamaktadır. Ayrıca yapılan bu çalışmalar, Devlet Su İşleri (DSİ) ile Eskişehir Büyükşehir Belediyesi arasındaki protokoller uyarınca Eskişehir Kentinin İçme ve
kullanma ihtiyacı için Porsuk Çayı’ndan ayrılan 100 hm3/yıl sudan Eskişehir ilinin
faydalanma süresini artırmaktadır.
A2 sulama sistemi hatlarının rehabilitasyonu ve A3 sulama yöntemlerinin değişimi senaryoları; tarımsal talep bölgelerinin su ihtiyaçlarının karşılanması açısından önem arz etmektedir. Etkin sulama, su tasarrufu sağlamanın yanında beraberinde ürün çeşitliliği ve ürün artışı getirmekte, ekonomik açıdan katkı sağlamaktadır. Ancak tez çalışmasında ekonomik açıdan değerlendirme yapılırken,
sadece tasarruf edilen suyun sulama bedeli üzerinden tutarı gelir olarak
değerlendirilmiştir. Ürün çeşitliliği, ürün artışı ve beraberinde getirdiği gelir de göz
çalışmasında belirlenenlerden daha yüksek olacağı düşünülmektedir. Sulama kayıplarının azalması, ayrıca tarımsal kaynaklı deşarjları azaltmakta, su kirliliği problemlerinin çözümünde yardımcı olmaktadır. Etkin sulamanın demografik ve sosyal boyutu da değerlendirildiğinde senaryoların önemi bir kat daha artmaktadır. A2 ve A3 senaryolarına göre; Eskişehir ve Kütahya sulamalarında iletim ve dağıtım hatları kayıplarının, yapılacak iyileştirmelerle azaltılması ve halihazırdaki klasik sulama sistemlerinden daha az kayıplara sahip borulu sulama sistemlerine geçilmesi, talep bölgelerinde oluşacak kısıtları azaltacaktır.
A4 deşarjlardan oluşan kirliliğinin azaltılması senaryosu, havzanın su kirliliği problemlerinin çözümü açısından kaçınılmazdır. SKKY sınıflarına göre su isteniyorsa mutlaka arıtma yapılmalıdır. Diğer senaryolar (A1, A2, A3), kullanılan su
miktarlarını azaltmalarına rağmen su kirliliği açısından pek önemli etki
yaratmamaktadırlar. Elde edilen sonuçlara göre, kirlilik sorunun çözümü için alınması gereken öncelikli önlemin, özellikle kent çıkışında deşarj edilen yoğun kirliliklerin etkili arıtma sistemleriyle azaltılması, kabul edilebilir seviyelere getirilmesi olduğu düşünülmektedir. Özellikle organize sanayi bölgelerinden gelen endüstriyel deşarjları kirlilik yükü açısından azaltmak ve arıtma kullanımını özendirmek için teşvik edici kararların alınması gerekmektedir. Porsuk Çayı su kalitesinin düzelmesi, özellikle Eskişehir ili çıkışından sonraki sulamalarda sulama oranlarını arttırmak ve daha sağlıklı sularla sulama yapmak açısından önemlidir. Ayrıca içmesuyu kaynağı olarak kullanılan ve gelecekte bazı talep bölgeleri için de kullanılması düşünülen Porsuk Çayı hamsu kalitesinin yüksek olması, içmesuyu arıtma maliyetinin azalmasına yüksek seviyede katkı sağlamaktadır.
A1, A2, A3 ve A4 senaryolarının her birisinin tek başına uygulanmasının yanısıra A5, A6 ve A7 senaryolarıyla senaryoların birlikte uygulanması seçenekleri değerlendirilmiştir.
A5 senaryosu, A2 ve A3 senaryosunun birlikte uygulanmasını içermekte, havzanın sulama bölgelerinden kaynaklanan sorunlarına çözüm bulmaya çalışmaktadır. Sulama bölgesine ait önlemleri içeren A5 senaryosu, içmesuyu
ihtiyacı ve kirliliğe yönelik sorunların çözümünde başarılı olamamış, senaryoların öncelik sıralamalarında son sıralarda yer almıştır.
A6 senaryosu ise A2 ve A3 senaryolarının yanında içmesuyu rehabilitasyonunu da içeren A1 senaryosunun da katılımıyla bir bütün olarak değerlendirilmiştir. Su miktarı açısından sorunların çözümünde oldukça etkili olmuş, bunun yanında su kirliği açısından A7 ve A4 senaryosu kadar başarılı olamamıştır.
Bir önceki bölümde sunulan sonuçlardan da görüleceği gibi, en iyi veya en uygun seçenek A1, A2, A3 ve A4 senaryolarının birlikte uygulandığı A7 senaryosudur. A7 senaryosu, içmesuyu hatları ve sulama sistemi hatlarının rehabilitasyonuyla sulama yöntemlerinin değişimi ve deşarjların kirliliğinin azaltılmasının birlikte uygulandığı hem miktar hem kalite yönünden etki eden senaryoların bir araya getirildiği, ilk yatırım bedeli yüksek ancak en etkili sonuçları veren senaryo seçeneğidir.
Yukarıda belirtildiği üzere, Havzanın sorunlarına kapsamlı ve uzun süreli çözümler bulabilmek ve havzayı sürdürülebilir kılmak için A7 senaryosunun uygulanması en etkin çözüm olmuştur. Bu senaryo ile, ilave açılacak sulama alanları ve ekstrem nüfus artışları nedeniyle oluşacak muhtemel taleplerin karşılanması ve su kalitesinin kabul edilebilir sınıflarda olması mümkün olabilecektir. Alternatif yönetim senaryo sonuçlarının eşitlikçi, çevresel, sosyal ve ekonomik bakış açılarıyla irdelenmesiyle, karar vericinin farklı yönlerden değerlendirme yapabilmesi fırsatını sağlamaktadır.
Sonuç olarak, Porsuk Havzası’na benzer havzaların sorunlarının çözümünde; konunun Entegre Yönetim yaklaşımıyla bir bütün olarak ele alınması; su miktarı (kıtlığı) ve su kirliliği konularının farklı bakış açılarıyla birlikte değerlendirilmesi; çözüm arayışında ilgili devlet kurumları, belediyeler, özel sektör, sivil toplum örgütleri gibi mümkün olan tüm paydaşların süreçte yer almasının sağlanması; çözüm için yapılması gerekenlerin en kısa sürede ve en etkili şekilde gerçekleştirilmesi; sonuçların sürekli olarak takip edilmesi ve en önemlisi de su sorunları hakkında toplumsal bilincin oluşturulması büyük önem arz etmektedir.
KAYNAKÇA
Ambrose, R., Wool, Tıw, A. ve Martin, J.L. (1993). The water quality analysis simulation program WASP 5: Model documentation. Environmental Research Laboratory US EPA. Athens, Georgia, USA.
Akkaya, C., Efeoğlu, A. ve Yeşil, N. (2006). Avrupa Birliği su çerçeve direktifi ve Türkiye’de uygulanabilirliği. TMMOB Su Politikaları Kongresi, 195-204.
Algan, N. ve Dündar, AK. (2005). Türkiye’nin çevre konusunda verdiği sözler. Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları, Sayı 8, Tubitak Matbaası, Ankara.
Armacost, L.R., Componation, P.J., Mullens, M.A. ve Start ,W. (1994). An AHY framework for prioritizing customer requirements in QFD: an industrialized housing application. IIE Transactions, 26.
Bayazıt, M. (1998). Hidrolojik Modeller. İTÜ Yayınları, İstanbul.
Blackmore D.J. (1995). Murray Darling Basin Comission: A case study in integrated catchment management. Permagon, Water Science and Technology ,32(5-6), 15- 26.
Bowen, R. ve Riley, C. (2003). Socio-economic indicators and integrated coastal management. Ocean Coastal Management, 299-312.
Brans, J.P. ve Vincke, P. (1985). A preference ranking organization method: The PROMETHEE method for MCDM. Management Science, (31).
Brown, L.C. ve Barnwell, T. (1987). The enhanced stream water quality models QUALE-2E-UNCAS: Documentation and user manual. Environmental Research Laboratory US EPA. Athens, Georgia, USA.
Camp, A., Dresser, H. ve Mc Kee, L. (1972). Stream water quality models QUALE- 2. US EPA. Athens, Georgia, USA.
Carr, E.R., Wingard, P., Yorty, S., Thompson, M., Jensen, N. ve Roberson, J. (2007). Applying DPSIR to sustainable development. international journal of sustainable development world ecology, 543-555.
Cave, R.R., Ledoux, L., Turner, K., Jickells, T., Andrews, J.E ve Davies, H. (2003). The Humber catchment and its coastal area: from UK to european perspectives. The Science of the Total Environment (314-316), 31–52.
Chapra, S.C., Pelletier, G.J. ve Tao, H. (2007). QUAL2K: A modeling framework for simulating river and stream water quality, version 2.07: Documentation and Users Manual.
Chapra, S. ve Pelletier, G. (2003). QUAL2K: A modeling framework for simulating river and stream water quality. Documentation and users manual. Civil and Environmental Engineering Dept., Tufts University.
Chen, Y.C., Lien, H.P. ve Tzeng, G.H. (2010). Measures and evaluation for environment watershed plans using a novel hybrid MCDM model. Expert Systems with Applications (37), 926–938.
Chen, S.J. ve Hwang, C.L. (1992). Fuzzy multiple attribute decision making: methods and applications. Springer –Verlag- Berlin.
Cobourn, J. (1999). Integrated watershed Mmanagement on the Truckee River in Neveda. Journal of the American Water Resources Association. (35), 623-632. Coşkun, Z., (2008). Basınçlı sulama yöntemleri ve su tasarrufu. 5. Dünya Su Forumu
Bölgesel Hazırlık Süreci DSİ Yurtiçi Bölgesel Su Toplantıları Sulama-Drenaj Konferans Bildiri Kitabı, Adana, 279-293.
Çakmak, B., Yıldırım, M. ve Aküzüm, T., (2008). Türkiye’de tarımsal sulama yönetimi, sorunlar ve çözüm önerileri. TMMOB 2. Su Politikaları Kongresi, 215- 224.
Çetin, H. C. ve Harmancıoğlu, N. (2007). Porsuk Havzası entegre yönetiminde DPSIR yaklaşımının uygulanması. V. Ulusal Hidroloji Kongresi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
Çetinkaya, C.P., Fıstıkoğlu, O., Fedra, K. ve Harmancıoğlu, N. (2007). Optimization methods applied for sustainable management of water-scarce basins. Journal of Hydroinformatics.
Çetinkaya, C.P. (2007). Spatial optimization of hydrologic monitoring networks on rivers optimization, PhD Thesis. Graduate School of Natural and Applied Sciences of Dokuz Eylül University.
Dağdeviren, M. ve Eraslan, E. (2008). PROMETHEE sıralama yöntemi ile tedarikçi seçimi. Gazi Üniversitesi Müh. Mim. Fak. Der. (23-1).
Dalkılıç, Y. ve Harmancıoğlu, N. (2008). Avrupa Birliği su çerçeve direktifinin Türkiye’de uygulama olanakları. TMMOB 2. Su Politikaları Kongresi, 415-424. Di Toro, D. M. (1983). Water quality analysis program. Environmental Research
Laboratory US EPA. Athens, Georgia, USA.
DSİ [Devlet Su İşleri], (2004). 2004 yılı DSİ’ce işletilen ve devredilen sulama tesisleri değerlendirme raporu. Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü İşletme ve Bakım Dairesi Başkanlığı, Ankara.
DSİ [Devlet Su İşleri], (2001). Porsuk Havzası su yönetim planı projesi raporu. Devlet Su İşleri III. Bölge Müdürlüğü, Eskişehir; Su/Yapı Mühendislik- Müşavirlik A.Ş., Ankara.
DSİ [Devlet Su İşleri], (1999). Porsuk Havzasında 1997-1998 yılları su kalite değerlendirmeleri. Devlet Su İşleri III. Bölge Müdürlüğü-Eskişehir.
Duman S., (2010). Değerlendirme-görüş. Devlet Su İşleri 23. Şube Müdürlüğü İşletme ve Bakım Baş Mühendisi, Uşak.
EC, (2000). Directive 2000/60/EC of the European Parliament and of the council of 23 october, establishing a framework for community action in the field of water policy. Water Framework Directive.
Eder, G., Duckstein, L. ve Nachtnebel, H.P. (1997). Ranking water resource projects and evaluating criteria by multicriterion Q-analysis: An Austrian case study. Journal Of Multi-Criteria Decision Analysis, (6), 259-271.
EEA, (1999). Environmental indicators: typology and overview, “European Environmental Agency”. European Environmental Agency Technical Report No.25.
Efelerli, S. ve Büyükerşen, Y. (2006). Porsuk Havzası su yönetimi ve Eskişehir örneği. TMMOB Su Politikaları Kongresi, 451-459.
Eroğlu, V., Erşen, R., Yinanç, A., Ceyhan, M., Özdemi, Ö. ve Özçakıl, M. (2002). İstanbul Tuzla Havzası çevre koruma projesi. I. Türkiye Yerel Yönetimler Su Sorunları Kongresi, Su Vakfı, İstanbul, 105-109.
Ertuğrul, Z. (2002). İçmesuyu temini. I. Türkiye Yerel Yönetimler Su Sorunları Kongresi, Su Vakfı, İstanbul, 105-109.
Ertürk, O., (2007). Gelecek nesillerin kusur istemeyen mirası:su. I. Türkiye İklim Değişikliği Kongresi-TİKDEK, İstanbul, 161-167.
EUROCAT (2000). River/Coast Integration in European Regional Seas, “European Catchments Catchment Changes and Their Impact on the Coast” (EUROCAT), cofunded by the European Commission FP5 Programme.
Fan, C., Ko, C.H. ve Wang, W.S. (2009). An innovative modeling approach using QUAL2K and HEC-RAS integration to assess the impact of tidal effect on river water quality simulation. Journal of Environmental Management (2009), 1–9. Finnemore, E.J. ve Franzini, J.B. (2002). Fluid Mechanics with Engineering
Applications. 10th Ed. New York, McGraw, Hill.
Giupponi, C., Crimi, J., ve Mysiak, J. (2006). Participatory approach in decision making processes for water resources management in the Mediterranean Basin. Fondazione Eni Enrico Mattei Working Papers, 7.
Giupponi, C. (2002). from the DPSIR reporting framework to a system for a dynamic and integrated decision making process. MULINO conference on “European Policy and Tools for Sustainable Water Management” Italy.
Göncü, S. (2001). Seydi Suyu’nda azot ve fosfor döngüsünün modellenmesi. Anadolu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Çevre Mühendisliği Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir.
Grigg, N.S. (1999). Integrated water resources management: Who should pay?. Journal of American Water Resources Association, (35), 527-534.
Grontmij (2003). Uygulama el kitabı, su çerçeve direktifinin Türkiye’de uygulanması. Grontmij Advies & Techniek bv Vestiging UtrechtHouten, Revision F1.
Hajkowicz, S. ve Higgins, A. (2008). Decision support a comparison of multiple criteria analysis techniques for water resource management. European Journal of Operational Research (184-2008), 255–265.
Harmancıoğlu, N., Fedra, K. ve Barbaros, F. (2008). Analysis for sustainability in management of water scarce basins: the case of the Gediz River Basin in Turkey. Desalination, (226, 175–182.
Harmancıoğlu, N. (2004). Su kaynaklarının yönetiminde sürdürülebilirlik göstergeleri. IV. Ulusal Hidroloji Kongresi Hidrolojide Yeni Yöntemler Semineri, İTÜ İnşaat Fakültesi, İstanbul.
Harmancıoğlu, N., Fıstıkoğlu, O., Özkul, S., Onuşluel, G., Gül, A. ve Çetinkaya, C. (2003). Su kaynakları yönetimi ders notları.
Harmancıoğlu, N. ve Özkul, S. (1996). Su kaynakları yönetiminde bilgisayar modellerinin kullanılması. İTÜ İnşaat Fakültesi İnşaat Mühendisliğinde Bilgisayar Kullanımı V. Sempozyumu.
Hasgül S. (2010). Analitik Hiyerarşi Ders Notları. Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
Hassanin, S.A.K. (2007). Evaluation of water quality of Elnasr-3 main drain in Egypt Using QUAL2K model. Eleventh International Water Technology Conference, IWTC11 2007 Sharm El-Sheikh, Egypt.
Hirsch, R.M. ve Slack, J.R. (1984). A nonparametric trend test for seasonal data with serial dependence. Water Resources Research, ( 2-6-1984), 727-732.
Hwang, C.L. ve Yoon P. (1981). Multiple attribute decision making in: lecture notes in economics and mathematical systems. Springer-Verlag-Berlin.
Johannesburg Summit, (2002). World summit on sustainable development, Johannesburg, South Africa. Deliverable, http://www.johannesburgsummit.org.
Joubert, A.,. Stewart, T. ve Eberhard, R. (2003). Evaluation of water supply augmentation and water demand management options for the city of CapeTown. Journal Of Multi-Criteria Decision Analysis (12), 17–25.
Kannel, P.R., Lee, S., Lee, Y.S., Kanel, S.R ve Pelletier G.J. (2007). Application of automated QUAL2Kw for water quality modeling and management in the Bagmati River, Nepal. Ecological Modelling (202), 503-517.
Kocamustafaoğulları, E. (8 Ocak 2007). Çok amaçlı karar verme yöntemleri. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) Kamu Yönetiminde Modern Karar Destek Araçları semineri, Ankara. 10 Aralık 2010, http://www.tepav.org.tr Kuruüzüm, A. ve Atsan, N. (2001). Analitik hiyerarşi yöntemi ve işletmecilik
alanındaki uygulamaları. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi (1-2001), 83-105.
Langeweg, F. (1998). The implementation of Agenda 21 ‘our common failure’?. The Science of the Total Environment, (218).
Lourenço, N. (2001). Equity, human security and environment: key elements of sustainable development. Coastin. A Coastal Policy Research Newsletter.
Maia, R. ve Schumann, A.H. (2007). DSS application to the development of water management strategies in Ribeiras do Algarve River Basin. Water Resources Management (2007-21), 897–907.
Markland, R.E. (1989). Topics in management science. John Wiley&Sons Inc., New York.
Mash, F.D. (1970). Water quality model QUAL-1. Texas Water Development Board, USA.
Millet, I. (1998). Ethical decision making using the analytic hierarchy process.