Sempozyum, konferans, sergi ve seminerler

Tez süreci boyunca Milli Saraylar, 19. yüzyıl, Saray Mobilyası, Saray Mutfağı, Türk ve İslam Sanatı, Türk Mutfağı gibi tez ile doğrudan/dolaylı ilintilendirilebilecek konularda yapılan sempozyum, sergi, konferans ve seminerlerin bilfiil takibine gayret edilmiştir. Özellikle TBMM Genel Sekreterliği bünyesinde yer alan Milli Saraylar Daire Başkanlığı tarafından düzenlenen sempozyum ve sergiler, tez süresince ufuk açıcı nitelikte değer taşımıştır. Söz konusu sergilerin arşiv niteliğindeki katalogları ise sergide görülen eserler hakkında daha detaylı araştırmaya zemin hazırlamış ve edinilen bilginin kategorize edilmesinde kolaylık sağlamıştır. Yaklaşık beş yıl süren bir restorasyon ve rölöve çalışmasının sonucu olan ve TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı Bilim ve Değerlendirme Kurulu ile Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi İç Mimarlık Bölümü’nün işbirliği içerisinde yapılan “Batı Tarzı Saray Mobilyasında Osmanlı Kimliği” sergisi (Dolmabahçe Kültür Merkezi, Temmuz - Aralık 2005) akademi ve devlet işbirliğinin verimli bir örneği olarak bu doktora çalışmasının öncül fikir kaynaklarından biri olmuştur58

. Söz konusu projede Dolmabahçe Sarayı, Beylerbeyi Sarayı ve Yıldız Şale’de yer alan bazı Saray mobilyalarının rölöveleri alınmış, restore edilmiş ve üzerlerinde bulunan arma, damga, marka ve monogramlar, motifler ve tuğralar gibi unsurlar incelenerek katalog çalışması yapılmıştır. Böylece mobilyaların Osmanlı kimliği irdelenmiş ve tasarım arşivlerine kazandırılması amaçlanmıştır.

Şekil 1.6, 19. yüzyılın ikinci yarısına ait olan, altın varaklı ahşap ve ipek kumaştan imal edilmiş 3/735 envanter no.lu sediri göstermektedir. Beylerbeyi Sarayı 25 numaralı odanın mobilyaları arasındadır:

“Beylerbeyi Sarayı’nda Mavi Salon’un denize bakan köşe odalarından birinde, odanın oturma takımından ayrı olarak tek bir parça halinde bulunan sedir bir anlamda taht olarak değerlendirilebilir. Altın varaklı ve oyma süslemeli yüksek arkalığının üç noktasından yükselen yatık hilal motifleri eşyanın Osmanlı karakterini simgelemektedir. Sedirin oturma minderi, arka ve yan yastıkları 78 desen numaralı Hereke kumaşı ile döşemelidir (Yılmaz, 2005b: 82).”

58

“Batı Tarzı Saray Mobilyasında Osmanlı Kimliği” sergisi ve katalogu projesi dönemin Milli Saraylar Daire Başkanı Dr. Cemal Öztaş’ın koordinatörlüğünde, Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi İç Mimarlık Bölümü Öğretim Üyesi Meltem Eti Proto ve Milli Saraylar Daire Başkanlığı Mobilya Seksiyonu Görevlisi F.Yaşar Yılmaz’ın yürütücülüğündeki kalabalık bir idari ve öğrenci

Şekil 4.4 : “Batı Tarzı Saray Mobilyasında Osmanlı Kimliği” sergisinde yer alan

3/735 envanter no.lu sedir, (©L.N. Ece Arıburun, 2005).

Yine bu sergide yer alan mobilyalara bir başka örnek olarak Şekil 1.7 gösterilebilir. Ahşap, sedef, fildişi, bağa ve pirinçten imal edilmiş 11/1088 envanter no.lu mücevher sandığı, Dolmabahçe Sarayı 63 numaralı yatak odasının eşyası arasındadır: “Dolmabahçe Sarayı Harem Bölümünde, sonradan yatak odası olarak düzenlenmiş olan 63 numaralı odada bulunan bu eşya mücevher dolabı olarak tasarlanmıştır. Dört köşesi sütunlarla belirlenmiş olan sandığın ön yüzünde bulunan düşer kapak açıldığında içinde yer alan farklı boyutlardaki çok sayıda çekmece görülür. Ortadaki çekmecede Sultan II. Abdülhamid’in tuğrası işlenmiştir. Sultan II. Abdülhamid döneminde Yıldız Sarayı bünyesinde marangozhane olarak faaliyet göstermiş olan Tamirhane-i Hümayun’da üretilmiştir. Dört yüzü de rumi-palmet motifleriyle sedef, fildişi, bağa ve pirinç kakmalıdır. Dört yüzünde yer alan yazılar ön yüzden sola dönerek okunduğunda ‘Es Sultan İbn-i Sultan Es Sultan El Gazi Abdülhamid Han-i Sani Efendimiz hazretlerinin saye yi sanayi pirayer hazerat-ı hilafet penahilerinde Sanayi-i efrad-ı şahane pirleri ve ehl-i sanat kulları marifetiyle Yıldız Saray-ı Hümayunu Tamirhanesinde imal olunmuştur.’ 1321-1324 (1903-1906) Teşrin-i evvel tarihi ve Mecid imzası taşımaktadır (Yılmaz, 2005b: 48).”

Şekil 4.5 : “Batı Tarzı Saray Mobilyasında Osmanlı Kimliği” sergisinde yer alan

11/1088 envanter no.lu mücevher sandığı, (©L.N. Ece Arıburun, 2005). Ziyaret edilen ve/veya katalogları edinilen diğer sergiler (8 adet) EK I’da yer almaktadır.

Süreç içerisinde 2006 yılı, Dolmabahçe Sarayı’nın 150. kuruluş yılı olması bakımından özel bir önem taşımaktadır. Dönemin TBMM Başkanı Bülent Arınç, Dolmabahçe Sarayı’nın 150. Yıl Kutlama Programı’nın tanıtımı nedeniyle 20 Mart 2006 tarihinde Dolmabahçe Sarayı Medhal Salonu’nda düzenlenen toplantıda yaptığı konuşmasında, 2006 yılı içerisinde 25 ayrı kültürel faaliyet planlandığını, bu faaliyetler kapsamında düzenlenecek uluslararası sempozyum, kutlama gecesi, sergi ve konserlerin yanı sıra belgesel ve kataloglar yayınlanacağını belirtmiştir (Url-15)59

: “150. Yılında Dolmabahçe Sarayı” isimli uluslararası sempozyum, en önemli etkinliklerimizin başında geliyor. Yurt içinden ve yurt dışından çok sayıda akademisyen ve uzmanın katılımıyla gerçekleştirilecek olan sempozyum da, Dolmabahçe Sarayı’nın 150 yıllık geçmişinin geleceğe yansıması bilimsel bir yaklaşımla ortaya konacaktır.”

Bu açıklamanın ardından geniş bir katılımla 23 - 26 Kasım 2006 tarihleri arasında Dolmabahçe Sarayı, Harem Binek Salonu ve Medhal Salonu’nda gerçekleşen “150. Yılında Dolmabahçe Sarayı Uluslararası Sempozyumu” tez sürecinin ön araştırma kısmı için faydalı bir platform sağlamıştır.

Toplam 76 bildirinin sunulduğu sempozyumda, tez konusu ile ilintili olabilecek bildiriler saptanarak bildiri sahipleri ile tanışılmış ve tezin ilerleyen süreçlerinde bilgi alışverişinde bulunulabilecek kişisel bağlantılardan bir kısmı kurulmuştur. Takip edilen 22 adet bildirinin listesi EK I’da yer almaktadır.

Tez ile ilgili araştırmalar kapsamında 2007 ve 2008 yılları ağırlıkta olmak üzere çeşitli kişisel görüşmeler yapılmıştır. Farklı dönemlerde TBMM Milli Saraylar Daire Başkanı olarak görev yapan Yasin Yıldız ve Yunus Aydın ile görüşmelerde, öncelikli amaç Saraylarda araştırma yapabilmek için gereken izni alarak, mevcut yazılı/görsel bilgi ve belgelere erişim yönünde olmuştur. TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı Mobilya Seksiyonu Görevlisi F. Yaşar Yılmaz ile Aralık 2007, Ocak-Şubat 2008 tarihlerinde; TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı Arşiv ve Tarih Araştırmaları Bölümü Sorumlusu Cengiz Göncü ile Nisan 2007, Kasım-Aralık 2007 tarihlerinde yapılan kişisel görüşmeler; tezin arşiv tarama ve içerik kısmında yönlendirici olmuştur.

Bunların dışında, EK I bölümünde yer alan seminer ve söyleşiler takip edilmiştir. Tamamı İstanbul’da gerçekleşen bu etkinlikler tez sürecinde edinilen genel bilgi birikimine katkıda bulunmuştur.