Abbas Sehhet’in Eserler

Abbas Sehhet Azerbaycan Edebiyatının yetiştirmiş olduğu büyük ustalardan biridir. Yaşadığı dönemde yazmış olduğu eserleriyle halka ışık tutmuş, toplumun her yaştan kesimine eserleriyle hitap etmiştir. Sehhet’in yazmış olduğu eserler sadece o hayattayken değil ölümünden sonra da toplumu etkilemeye devam etmiştir. Günümüzde de bu etkileşim devam etmektedir. Abbas Sehhet tıp alanında eğitim almasına rağmen hekimliği hiç yapmamış ve kendisini edebiyat alanında geliştirmiştir. Farklı diller öğrenerek gelişimine daha da katkı sağlamıştır. Sehhet sadece Azerbaycan Edebiyatı değil Fransız, Rus, Fars ve Türk Edebiyatlarından haberdardır. Sanat yaşamı boyunca bu edebiyatlarda meydana gelen olaylardan haberdar olmuş ve etkilenmiştir. Bu etkileşimi de eserlerinde işlemiştir. Şiirlerinde

28

milliyetçilik temasını ve anadilli edebiyatı savunmasının temel nedenlerinden biri Fransa’da meydana gelen Fransız İhtilali’dir. Rus Edebiyatından pek çok tercüme yapmıştır. Bu tercümeleri yaparken tek amacı ise halkın çağdaşlaşmasına katkı sağlamaktır. Türk Edebiyatındaki sanatçılardan esinlenmiş özelikle de Namık Kemal, Şinasi, Tevfik Fikret gibi aydınların milliyetçilik fikirlerinden, edebiyatta gerçekleştirdikleri reformlardan benzerlerini Azerbaycan Edebiyatında uygulamaya çalışmıştır (Erol, 2007: 197-204).

Abbas Sehhet’in sanat yaşamının ilk yıllarında sanat için sanat düşüncesi hâkim iken 1905 yılından itibaren bu düşünce yerini toplum için sanat düşüncesine bırakmıştır. Sehhet yazı hayatına taklitçilikle başlamıştır. Geleneksel şairlerden olan Sabir ve Şirvani’ye duyduğu hayranlıktan ötürü onların şiirlerine benzer şiirler yazmıştır. Nitekim Sehhet Sabir’e duyduğu hayranlıktan ötürü onun “Hophopname” isimli satirik-realist kitabını derleyerek bastırmıştır. Sehhet’in bu çalışması omum en önemli icraatları arasında yer almaktadır. Sehhet bu çalışmasından ötürü zaman zaman edebiyat araştırmacıları tarafından realist akım temsilcisi olarak adlandırılmıştır. Sanat yaşamının ilk şiirlerini oluşturan ürünlerden bir kısmı da Şirvani’ye olan hayranlığından ötürü yazmış olduğu taklit gazellerdir. Yazmış olduğu bu gazellerde satirik bir üslup hâkimdir (Əzimli, 2013: 18-59).

Sehhet geleneksel tarzda yazdığı yılların ardından yeni şiir arayışlarına girmiştir. “Tezə Şəir Necə Olmalıdır?” (Yeni Şiir Nasıl Olmalıdır), “Dostum Mirzə Abdulla ŞaiqCənablarına”(Dostum Mirza Abdulla Şaik Kişisine) , “Bir Məktuba Cavap, Nasəh”, “Bəraderim Firidunbey Köçərli Cənablarına” (Kardeşim Ferudunbey Köçerli Kişisine) gibi yazmış olduğu değişik türdeki çalışmalarında onun yeni şiir arayışıyla ilgili düşüncelerini görebiliriz. Yukarıda adı geçen çalışmalardan biri olan “Təzə Şəir Nece Olmalıdır” (Yeni Şiir Nasıl Olmalıdır) makalesi hem Abbas Sehhet için hem de Azerbaycan Edebiyatı için önemlidir. Sehhet bu makalede yeni şiiri nasıl olması gerektiğinin tarifini vermiştir. Şairin çalışmada vurguladığı en önemli şey hem bireysel hem de toplumsal hürriyettir. Bu çalışmanın hemen

29

ardından yazdığı “ Şair Şəir Pərisi ve Şəhərli” çalışması Sehhet’in yeni şiir anlayışına uygun yazdığı ilk çalışmalarından biridir (Erol, 2009: 51-64).

Abbas Sehhet’in “Nida-yı Millət Yahud Amal-ı Vətənpərvəranə” (Millet’in Sesi veya Vatanperverlik İşi) adlı şiiri ise toplumun gelişmesinde sanatçıya düşen görevleri ve sorumlulukları anlattığı çalışmasıdır. Sehhet’in yazmış olduğu “Yaz”, “Yay Gəcəsi” (Yaz Gecesi) “Qış”, “Əkinçi Nəğməsi” (Çiftçi Nağmesi), “Dərya Kənarı”, “Bahar Akşamı” gibi şiirleri realist çizgide yazdığı konularının yoksulluk ve adalet olduğu şiirleridir. Sehhet’in bir başka şiirlerinden olan “Alimnümaler”, “Müsəlman Ürəfalarına” (Müslüman Arifler) gibi çalışmaları ise eski gelenekçi zihniyetle şiir yazmaya devam eden çağdaşlarına yazmış olduğu eleştiri içerikli şiirleridir (Səhhət, 2005: 4- 24).

Sehhet’in 1905 Manifestosunun yarattığı hayal kırıklığından sonra ruh halinde zıt temayüller ortaya çıkmıştır. “Sınıq Saz”, “Qış”, “Cəhalet Səmərisi” (Cehalet Semeri) adlı şiirlerinde onun ruh halindeki zıtlığı görebiliriz. Şairin “Yad Et”, “Yuxu”(Uyku) , ve “Şair” gibi şiirlerinde onun melankolik ruh halini görebilmekteyiz. “Əhmədin Gəyrəti” adlı şiirinde ise Abbas Sehhet’in vatan temasına verdiği önemi çok açık bir şekilde görürüz. Şair bu çalışmasında idealist bir gencin vatan hakkında kaygılarını okuyucuya aktarmaktadır. Şairin vatan temalı bir diğer şiirleri ise “Ey Vətən Gətmə Ki Əldən Gədəriz”, “Vətən” gibi çalışmaları ise vatan temasını coşkun ve lirik bir şekil de ele aldığı çalışmalarıdır (Səhhət, 2005: 4-24).

Abbas Sehhet’in “Quşlar”, “Bağça” (Bahçe), “Güllərin Bəhsi”, “İki Uşaq”, “İki Bahar”, “Yay Səhəri”, “Yaz”, “Köç”, gibi şiirleri ise çocukların terbiyesinde ve eğitilmesinde kullanılması için yazdığı tabiatın arka fon olarak kullanılarak toplumsal mesajlar verdiği şiirleridir. Şairin“Ana ve Oğul”, “İt ve Kölgəsi” (Köpek ve Gölgesi), “Vətən” (Vatan) gibi şiirleri de çocuklara yönelik şiirlerdir ve şair bu şiirlerini çocuk dergilerinde yayınlamıştır (Səhhət, 2005: 4-24).

30

Sehhet yaşamı boyunca şairlerin ve öğretmenlerin toplumun gelişmesinde büyük görevleri ve sorumlulukları olduğunu savunmuştur bu sebeple “Mekteb Şakirdi” (Okul Öğrencisi), “Ata ve Oğul” (Baba ve Oğul), “Küçe Uşağı” (Sokak Çocuğu) gibi çalışmalarında şair ve öğretmenlerin görevlerinden ve anadilli eğitimin gereklerinden söz etmiştir (Əsgerli, 2009: 68-75).

Şairin yazdığı “Kızılgül”, “Ağ Zanbak”(Beyaz Zambak), “Şəbboy” (Şebboy), “İki Dana”, “Cücələr”, “İki Uşaq”, “Quşlar”, “Ana ve Bala” (Anne ve Çocuk), “Tülkü ve Məymun”, “Sərçə ve Qırğı” (Serçe ve Atmaca), “Gün ve Külək” (Güneş ve Rüzgâr), adlı şiirleri ayrıca Puşkin, Lermantov ve Krılov’dan yaptığı “Zəhmətkəş Ayı”, “Fil ve Alabaş”, “Çütçü ve İlan”, “Qaraçılar”, “Üç Xurma Ağacı”, “Pəygambər" gibi çevirileri çocuk edebiyatı klasikleri arasında gösterilen çalışmalarıdır. Bu şiirler çocuklara güzel konuşma, anne babaya saygı, vatan ve tabiat sevgisi gibi konularda olup çocuklara bu kavramları aşılamaya çalışmaktadır (Erol, 2007: 197-204).

31

BÖLÜM IV

ABBAS SEHHET’İN ŞİİRLERİNİN İNCELENMELERİ