Sefername’de İzlenen Güzergâh ve Mimari Eserler

Osmanlı döneminde “hac yolu” olarak kullanılan Anadolu’da çeşitli yollar vardır. Bu yollar kırk adet eyalet ya da dengi yönetim bölgelerini birbirine bağlamaktadır84_{. Yusuf} Paşa’nın izlediği rota Halep’e kadar “Anadolu’nun sağ kolu” diye adlandırılan Üsküdar’dan başlayıp Konya üzerinden Halep’e ulaşan yoldur85_{. Yusuf Paşa ve livası Antakya’dan itibaren} tali yollar vasıtasıyla “Anadolu’nun orta kolu”86 _{diye adlandırılan Üsküdar’dan başlayıp} Gebze’de ayrılıp Bağdat’a ulaşan yola Nusaybin’de girerler. Buradan da Bağdat’a uğrayıp Basra’ya ulaşırlar.

İstanbul’dan Basra’ya devam eden yolculukta çeşitli menzillerde dinlenilip yola devam edilmiştir. Fakat bazı menzillere isyanlar dolayısıyla uğramak zorunda kalınmıştır. Bazen güzergâh değişmiş, gittikleri menzile tekrar gelmişlerdir. İstanbul’dan Basra’ya devam eden yolculuk esnasında Paşa’nın uğrayıp ziyaret ettiği mimari eserlerden bahsedilmektedir. Uğradıkları menziller ve mimari eserler şöyledir:

83

http://archivesetmanuscrits.bnf.fr/ead.html?id=FRBNFEAD000087642&c=FRBNFEAD000087642_e0000019& qid=sdx_q2

84 _{ÇETİN, E.,” Franz Taeschner'in Muhtelif Devirlerde Anadolu'nun Yolları Ve Cihan Münakalatına Nazaran}

Vaziyeti İsimli Eseri Üzerine Notlar”, Tarih Okulu Dergisi (TOD), Sayı:17, 2014, s. 324-325; TAESCHNER, F., Osmanlı Kaynaklarına göre Anadolu’da Yol Ağı, (Çev. Nilüfer Epçeli), Cilt:1, İstanbul, 2010, s. 126-193; Anadolu’da kol yollarla ilgili bakınız: ÇETİN, C., Anadolu’da Faaliyet Gösteren Menzilhaneler (1690-1750), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Konya 2009.

85 _{Anadolu’daki yol sistemiyle ilgili ayrıntılı bilgi için bkz: HALLAÇOĞLU, Y., Osmanlılarda Ulaşım ve}

Haberleşme, İstanbul, 2014, s.127.

26

27

Harita 2. Sefername’de İzlenen Güzergâhı Gösteren Harita (Atlas Dergisi’nden)

Pendik

Gebze

Hereke Değirmenleri (Gebze-Hereke)

İzmit

Kocaeli

İznive (İznik)

Yenişehir: Koca Sinan Paşa (vezir)’nın yaptırdığı imarethane, han, hamam, çeşme ve

kubbe burada bulunduğu için Bursa Yenişehir olması muhtemeldir.

Bazarcık : Bozüyük’e gelemeden Pazaryeri adında bir yer var vardır, muhtemelen

anlatılan yer burasıdır.

28

Akşehir: Seyyit Mahmut-ı Hayrani’nin Kabr-i Şerifi mezarlık içinde ve Hoca

Nasreddin türbesinden tahta kubbeli olarak bahsedilmektedir

Ilgın: Üzeri kubbeli bir mekândan bahsedilmektedir. Büyük ihtimalle Lala Mustafa

Paşa Külliyesi’dir.

Turgut: Bozda. İsyanı bastırmak için Konya-Yunak Beldesi’ne uğradılar ve daha sonra

Konya Mevlevi Tekkesine geçmişlerdir.

Konya: Mevlana Dergâhı, buradaki sahne yazmada bir minyatürle anlatılmıştır. Bu

kısımda bahsedilen yerler;

İç hisardaki Selçuklu surları ve türbeleri. Alaedin Cami’ni ve Dede Sultan Türbesi87_.

Konya Bikarioğlu Köyü

Esmen Köyü

Karapınar: Sultan Selim’in yaptırdığı cami ve imarethaneden bahsetmektedir.

Ereğli: Rüstem Paşa’nın yaptırdığı Kervansaraydan bahsediliyor.

Ulukışla ve Ballı

Çifte han

Ilıca: Burada bir kaplıcadan ve Ramazanlı taifesinden Piri Paşa’nın yaptırdığı Han’dan

bahsetmektedir. Pozantı yakınlarında çifte kaplıcaların olduğu günümüzde bilinir.

Çavuş hanı-Adana

Gülek Kalesi-Tarsus

Tarsus: Hazreti Danyal’ın Makam TürbesiniZiyareti

Ceyhan üzerinde bir köprü ve bir kubbeden hikaye dahilinde bahsetmektedir.

29

Tahta avlulu ve dört mermer direkli avlulu Camiden bahseder ve camide bir adet kuyudan bahseder.

Araklı

Adana

Haniz köprüsü: Ceyhan’dan ve virane binalardan bahseder.

Kurtkulağı köyü: Rüstem Paşa’nın yaptırdığı han (Adana-Halep kervan yolu üzerinde

bulunan bir Osmanlı menzil handır)88_.

Adana Ceyhan: Haydarağa Camii’nden bahseder.

Payas: Muhammed Paşa (Sokullu Mehmet Paşa)’dan bahseder.

Camiiler

İmarethane Kahvehane

Issız bir vadi (ekin bitmez) burada Kanuni’nin yaptırdığı; Camii

İmarethane 2 tane han

1 hamam

Nil

Kilis, Şeyhler Karyesi

Halep;

İç kalede Hz. İbrahim Makamı

30

Kalede bir Mescit

Şehrin Camii Kebiri (Zekeriya (a.s)’ın kabri)

Telli Karyesi: Islahiye’de bir yer.

Tabık

Antep Sancağına bağlı Şeyh Hakenle Köyü

Kızıl Hisar

Antep

Dulkadiriye89_{: Diyarbakır yakınlarından bahseder.}

Dülük ve Dülek Baba, Şeyh Baba ve Koyun Baba

Muzab Keryesi

Beriyyecik Kasabası Fırat’ın geçtiği ve Mardin yakınlarında olmasından Birecik

olabileceği anlaşılmaktadır.

Beğlerbeyi Fuccar Muhammed Paşa biraz isyan etmiş ve Paşa’nın yardımıyla isyanından vazgeçmiş.

Viran isimi karyeye vardılar. Güzergâhları doğrultusunda önce Viranşehir’e gittiklerini

söyler sonra ise Urfa’dan bahseder.

Ruha isimli şehre (Urfa) vardılar.

Diyarbakır’ın eski şehirlerinden (Ruha) da Hz. İbrahim’in doğduğu mağara buradadır. Ruha iç hisari vaki, Nemrut’un ateşe attığı mancınıkta buradadır.

Ateşin gülistan olduğu ve 2 adet dizlerinin değdiği yer havuz olmuştur. Sultan Süleyman bin Selim’den biraz bahseder.

89 _{Kelime olarak Arapça “Kadir Sahibi” anlamına gelir, Türkçe kelime yapısına dönüştükten sonra yanlış}

31

Ruha’nın burcu gayet büyük, İstanbul ve Antalya’dan başka büyük yoktur. Beriyyecik kapısı’nın önünde Cullab isimli sahradan bahseder.

Cullab isimli su kenarında bir sahraya varıldı.

Çemenli isimli köye nüzul olundu.

Hazir isimli menzile varıldı.

Gülü isimli köye varıldı. Mardin altında bir yerde olduğu bilinir.

Nusaybin İsimli kasabaya varıldı.

Nusaybin ‘de İmam Zeynel Abidin Türbeleri ziyaret olundu. Kasabadan hariç ırmak kenarında virane kilise vardır.

Kerkın isimli köye varıldı.

Dil-i Gazzi köyü: Cezire tarafına dönüp buraya gelirler.

Cizre’de Şat kenarına varıldı.

Kiş nam Karyeye varıldı.

Ba vezn Köyü.

Musul‘a yakın 2 duraktan ilkine varıldı.

Musul’a nüzul olundu. Burada Ali hamamı vardır, hamam sayısı 14000 dür.

Kızıl Han-Tekrit Kalesi

Kurne Kalesi’ne varıldı. Şattat Vahb varmış.

Hammat Beğ’in (Arap emiri) kalesine nüzul olundu.

Ayn Karyesi

Basra: Basra’da durum karışık olduğu için Kale’den ve şehrin halinden kısaca

32

Takdim ve tehirler olduğu için bazen kâtip uğradıkları menzillerin sıralarını değiştirmiş ya da karıştırmış olabilir.