6360 SAYILI KANUN’DA YER ALAN “RUHSATLANDIRILMIŞ SAYILMA” MÜESSESESİNİN NİTELİĞİ

“Ruhsatlandırılmış sayılma” müessesesinin şartlarının incelenmesine geçilmeden önce, “ruhsatlandırılmış sayılma”nın niteliğine değinmekte fayda olduğu değerlendirilmiştir�

Ancak 6360 sayılı Kanun ile köy statüsünden mahalle statüsüne dönüşen alanlardaki yapılar ruhsatlandırılmış sayılırken, büyükşehir belediyesi sta-tüsünde olmayan, İl Özel İdaresi tüzel kişiliklerinin halen mevcut olduğu illerde aynı nitelikteki imar mevzuatına aykırı yapıların ruhsatlandırılmış sayılmamalarının eşitliğe aykırı olup olmadığı, düzenlemenin sonuçlarının neler olduğu/olacağı hususları, bu çalışmanın kapsamı dışındadır� Bu sebeple söz konusu hususlara bu çalışmada değinilmemiştir�

Daha evvelden de ifade edildiği üzere 6360 sayılı Kanun ile büyükşehir belediyesi statüsündeki köylerin tüzel kişilikleri kaldırılarak, köyler mahalle olarak bulundukları ilçe belediyelerine katılmışlardır� Böylelikle belediyeler

artık kırsal alanlarda da yetkili hale gelmişlerdir[12]� Belediyelerin yetki alanlarına dâhil olan kırsal kesimler kapsamında, imar ve yapı tekniklerine ve mevzuata aykırı pek çok yapı da, bir anda belediyelerin yetki alanlarına dâhil olmuştur[13]� Kanun koyucu ise tarım alanlarında (ovalarda), meralarda, yaylalarda, su havzalarında, göl kenarlarında, kıyı alanlarında, orman alan-larında, sit alanlarında mevzuattaki kurallara uyulmadan yapılan yapıları, 6360 sayılı Kanun ile “ruhsatlandırılmış saymakta”dır�

TMMOB Şehir Plâncıları Odası, 6360 sayılı Kanun ile getirilen, “kırsal alanlarda mevzuattaki kurallara uyulmadan yapılan yapıların ruhsatlan-dırılmış sayılması”na ilişkin hükmün “imar affı” anlamına geldiğini ifade etmektedir[14]�

TMMOB Şehir Plâncıları Odası, “Önemli bir bölümü kaçak yapı nite-liğinde olan ve bir bölümü hakkında yıkım kararı bulunduğunu tahmin ettiğimiz bu yapıların, hiçbir teknik incelemeden geçirilmeden, yasallığı/ yasadışılığı sorgulanmadan, ruhsatlı sayılmasının kabul edilemez olduğu”nu belirtmektedir[15]�

TMMOB Şehir Plâncıları Odası, “Böylesi bir karar köylerimizi yozlaş-tıran, kıyı alanlarını işgal eden, sit alanlarını ve korunması gereken doğal değerleri tahrip eden ve aslen yıkılması gereken tüm yapıların bir anda affedilmesi anlamına geldiğini” söylemektedir[16]�

TMMOB Şehir Plâncıları Odası, “6360 sayılı Kanun’un vahim sonuçları-nın, bu yerleşmelerde yaşanacak ilk depremde ortaya çıkacağını; bir yandan Afet Riskinin Azaltılması amacıyla riskli yapıların yıkılmak istendiği bir ortamda, kaçak yapılmış ve salt bu nedenle dahi “riskli yapı” niteliğine

[12] İlhan Tekeli, “50 Yılda Neler Değiştir? (Türkiye İçin Bir Kentleşme Kuramı ve Kavramlarının İrdelenmesi)”, https://www�academia� edu/40840511/50_Y%C4%B1lda_Neler_De%C4%9Fi%C5%9Fti_T%C3%BC rkiye_%C4%B0%C3%A7in_Bir_Kentle%C5%9Fme_Kuram%C4%B1_ve_Kav ramlar%C4%B1n_%C4%B0rdelenmesi_?fs=aw-1012395943, e�t� 07�11�2019� [13] Selim Çapar, Recep Demir, “Türkiye’de Büyükşehir Yapılanması ve 6360 sayılı

Kanun’a Uygulayıcıların Bakışı”, Türk İdare Dergisi, Sayı 484, Haziran 2017, s�41 [14] Hüseyin Çankaya, Sultan Karasüleymanoğlu, Volkan Uludağ, Demir Demircioğlu

(Yayına Haz�), TMMOB Şehir Plâncıları Odası 27� Dönem Çalışma Raporu, TMMOB Şehir Plâncıları Odası Yayınları, Ankara, 2014, s�303�

[15] Çankaya v�d�, a�g�e�, s�303� [16] Çankaya v�d�, a�g�e�, s�303�

sahip olan yapıların affının kabul edilemez bir çelişki olduğuna” dikkati çekmektedir[17]�

6360 sayılı Kanun’daki “ruhsatlandırılmış sayılma” müessesesi hakkındaki değerlendirmesinde Öğdül de, 6360 sayılı Kanun’la mahalleye dönüşen köyler bakımından imar affının önünün açıldığını belirtmektedir[18]�

Özden[19] ve Karaman[20] da, 6360 sayılı Kanun’la getirilen bu düzenle-menin bir imar affı olduğunu ifade etmektedirler�

6360 sayılı Kanun’la getirilen “ruhsatlandırılmış sayılma” müessese-sine yargının yaklaşımının da, bu düzenlemenin bir af niteliğinde olduğu yönündedir� Zîra yargının, bu alanlardaki yapılar hakkında alınan yaptırım kararlarının dava konusu edildiği uyuşmazlıklara uyguladığı ve konunun “ruhsatlandırılmış sayılma” düzenlemesi bakımından da incelenerek, yapılar “ruhsatlandırılmış sayılma” kapsamında kalmakta ise, yapılar hakkındaki yaptırımların iptaline karar verilmesi yönünde değerlendirmeler yaptığı görülmektedir�

Örneğin İstanbul İli, Sarıyer İlçesi, Zekeriyaköy, 1 pafta, 22 sayılı parsele imar mevzuatına aykırı şekilde yapılan yapı 08�12�2009 günlü ve 001349 sayılı yapı tatil tutanağı ile tespit edilmiş ve mühürlenmiştir� Mühürlemenin iptali istemi ile açılan dava hakkında yerel Mahkeme “mühürlemeye konu yapının bulunduğu yerdeki (bir önceki) yapının 01.05.2001 tarihinde zabıta ekiplerince yıkıldığı, yıkımın ardından 2001 yılından sonra kişinin yeniden yapıyı inşa ettiği; yapının İmar Kanunu hükümlerine göre ruhsata tabi bir yapı olmasına karşın ruhsatsız yapılması nedeniyle mühürlenmesi-nin hukuka uygun olduğu” gerekçesi ile davanın reddine karar vermiştir[21]�

[17] Çankaya v�d�, a�g�e�, s�303�

[18] Hürriyet Öğdül, “Kırsal Mekân Politikalarında Yeni Dönem”, Mimarlık Dergisi, Sayı 371, Mayıs-Haziran 2013, http://www�mimarlikdergisi�com/index�cfm?sayfa= mimarlik&DergiSayi=385&RecID=3153, e�t�, 21�01�2019�

[19] Pelin Pınar Özden, “Forumlar Dizisi–Bütünşehir Yasası Hakkındaki Forum Konuşması”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Sayı 48, Mart 2013, s�184�

[20] Tayfun Karaman, “Forumlar Dizisi–Bütünşehir Yasası Hakkındaki Forum Konuşması”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Sayı 48, Mart 2013, s�187�

[21] İstanbul 3 üncü İdare Mahkemesi’nin 30�06�2015 tarih ve E: 2014/678, K: 2015/1396 sayılı kararı�

Temyiz incelemesinde bu karar Danıştay tarafından özetle “6360 sayılı Kanunun 12.11.2012 tarihinde yürürlüğe girdiği, 12.11.2012 tarihi itibarıyla taşınmazın bulunduğu Zekeriyaköy’ün köy statüsünde olduğu; (…) 6360 sayılı Kanun’un “konutlardan, bu Kanunun yayımlandığı tarihe kadar bitirilmiş olanlar, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı veya belediye ya da üniversiteler tarafından fen ve sanat kuralları ile ilgili mevzuat hükümlerine uygun yapıldığı tespit edilenler ruhsatlandırılmış sayılacağı” hükmüne göre, davacının yapıya ilişkin olumlu raporunun mevcut olduğu (…);

6360 sayılı Kanun uyarınca uyuşmazlığa konu binanın ruhsatlandırılmış bina hükmünü kazandığı, bu haliyle ruhsatsız olduğu gerekçesiyle yıkıla-mayacağı sonucuna varıldığından, dava konusu işlemde hukuka uygunluk bulunmadığı” gerekçesi ile yerel mahkeme kararı bozulmuştur[22]�

Görüldüğü üzere yargının, ruhsatlandırılmış sayılma müessesesini, “af niteliğinde” bir düzenleme olarak ele aldığı görülmektedir� Öte yandan, Kanun’da pek çok şart olmasına karşın yargının bu olayda 12�11�2012 iti-bariyle köy statüsünde olma ve fen ve sanat kuralları bakımından olumlu rapor alma şeklinde iki şartı “ruhsatlandırılmış sayılma” için yeterli görmesi kanaatimizce uygun bir yaklaşım değildir�

Yargının, ruhsatlandırılmış sayılma düzenlemesine yaklaşımına bir başka örnek de İzmir İli’nde yaşanmıştır� İzmir İli, Bayındır İlçesi, Çenikler Köyü, 135 ada, 28 sayılı parsel üzerine imar mevzuatına aykırı biçimde yapılan yapının yıkımına ilişkin İl Encümeni tarafından karar alınmıştır� Bu kara-rın iptali istemi ile kişi tarafından idare mahkemesinde dava açılmış, idare mahkemesi davanın reddine karar vermiş ve davanın reddine ilişkin karar kesinleşmiştir� Ardından Bayındır İlçe Özel İdare Müdürlüğü 07�09�2012 tarihli bir yazı ile yıkım kararının icrasına yönelik olarak kişiden “yapının yıkılması” istenmiş ve “yıkımın kişi tarafından gerçekleştirilmemesi halinde idarece yıkılacağı” kişiye bildirilmiştir�

Bayındır İlçe Özel İdare Müdürlüğünün 07�09�2012 tarihli yazısının iptali istemi ile açılan davada yerel mahkeme özetle “bu yazının dayanağı olan İl Encümeni yıkım kararının iptali talepli davanın yerel mahkemece reddedildiği ve kararın temyiz incelemesinden geçerek kesinleştiği; bu nedenle

[22] Danıştay 14 üncü Dairesi’nin 09�05�2017 tarih ve E: 2015/11023, K: 2017/3128 sayılı kararı�

İlçe Özel İdare Müdürlüğünün 07.09.2012 tarihli işleminin hukuka uygun olduğu” gerekçesi ile davanın reddine karar vermiştir[23]�

Temyiz incelemesinde bu karar özetle “6360 sayılı Kanunun Geçici 1 inci maddesinin 14 üncü bendi kapsamında yapının ruhsatlandırılmış sayılıp sayılmayacağının araştırılması gerektiği” gerekçesi ile bozulmuştur[24]�

Dolayısıyla Danıştay’ın, yapının ruhsatlandırılmış sayılma şartlarını taşıması halinde yerel mahkemelerin yaptırım işlemlerinin iptaline karar vermesini istediği anlaşılmaktadır[25]�

Bu değerlendirmelerinden yargının (da) 6360 sayılı Kanun ile getirilen “ruhsatlandırılmış sayılma” düzenlemesine yaklaşımının, “ruhsatlandırılmış sayılma”nın af niteliğinde bir düzenleme olduğu yönündedir� Yargının yaklaşımına göre söz konusu düzenleme yürürlüğe girmeden evvel bu alan-lardaki yapılar hakkında alınan yıkım kararlarına, mühürlemelere ve para cezası kararlarına ilişkin uyuşmazlıklarda, şayet yapı 6360 sayılı Kanun’daki ruhsatlandırılmış sayılma şartlarını taşımakta ise yıkım kararının, mühür-lemenin ve para cezasının iptali yönünde hüküm kurulmasının, yargının düzenlemeye bir af kanunu niteliğinde yaklaştığına işaret etmektedir�

III. “RUHSATLANDIRILIŞ SAYILMA” – “RUHSAT ALMA” AYRIMI

6360 sayılı Kanun ile getirilen ruhsatlandırılmış sayılma müessesesi, 3194 sayılı Kanun’daki ruhsat alınması müessesesinden farklı bir müessesedir� Bu sebeple, kişinin 6360 sayılı Kanun kapsamında idareye “ruhsatlandırılmış sayılma” başvurusunda bulunabileceği gibi; 3194 sayılı Kanun kapsamında “ruhsat alma” başvurusunda da bulunabilmesi mümkündür�

Hangi mevzuat kapsamında müracaatta bulunulursa, o mevzuat kapsa-mında idarenin konuyu incelenerek, o mevzuata göre bir işlem tesis edeceği tabiîdir[26]�

[23] İzmir 4 üncü İdare Mahkemesi’nin 03�01�2014 tarih ve E: 2013/162, K: 2014/6 sayılı kararı�

[24] Danıştay 14 üncü Dairesi’nin 27�04�2016 tarih ve E: 2014/3557, K: 2016/3409 sayılı kararı�

[25] Danıştay 14 üncü Dairesi’nin 16�09�2015 tarih ve E: 2015/1070, K: 2015/6547 sayılı kararı�

[26] Konya Bölge İdare Mahkemesi 2’nci İdarî Dava Dairesi’nin 30�05�2019 tarih ve E: 2018/2048, K: 2019/1166 sayılı kararı�

Kişi ruhsatlandırılmış sayılma başvurusunda bulunmuş ise, idarenin başvuru ve eki evrakı inceleyerek, ruhsatlandırılmış sayılma şartları mevcut ise yapının ruhsatlandırılmış sayılması yönünde işlem tesis etmesi; aksi halde ruhsatlandırılmış sayılma başvurusunun reddi yönünde işlem etmesi gerekmektedir[27]�

Kişi ruhsatlandırılmış sayılma yerine ruhsat alma başvurusunda da bulu-nabilir� Bu durumda idarenin ruhsat başvurusunu ve eki evrakı inceleyerek, ruhsat alma şartları mevcut ise yapıya ruhsat düzenlenmesi; aksi halde ruhsat talebinin reddi yönünde işlem tesis etmesi gerekmektedir[28]�

Bu bakımdan, ilgilinin söz konusu mevzuatlar kapsamında idareye müra-caat ederek, dilerse “ruhsatlandırılmış sayılma”, dilerse “ruhsat alma” başvu-rusunda bulunmasına mani bir durum söz konusu değildir�

Görüldüğü üzere, ruhsatlandırılmış sayılma talebinde bulunacak olan, yapı sahibidir� Yapı sahibinin mevzuattaki şartları yerine getirerek yapı-nın ruhsatlandırılmış sayılması talebi ile ilgili belediyeye müracaat etmesi gerekmektedir�

Kişi tarafından bu yönde bir müracaat yapılmaması halinde, mevzuata aykırı olan yapılar hakkında idarenin işlem tesis etmesi mümkündür� İdarenin mühürleme, para cezası veya yıkım gibi işlemler tesis etmesinin ardından bu işlemlere karşı açılan davalarda da bize göre mahkemenin yapının ruh-satlandırılmış sayılma şartlarını taşıyıp taşımadığını araştırmasına gerek yoktur� Zîra yapının ruhsatlandırılmış sayılma şartlarını taşıdığını ispat etme yükümlülüğü yapı sahibine aittir�

Kaldı ki; kişinin ya ruhsat alma ya da yapının ruhsatlandırılmış sayılma kapsamına alınmasını sağlama yükümlülüğü bulunmaktadır� Kişi yapıya ne

Konya Bölge İdare Mahkemesi 2’nci İdarî Dava Dairesi’nin 26�09�2019 tarih ve E: 2019/349, K: 2019/1585 sayılı kararı�

[27] Konya Bölge İdare Mahkemesi 2’nci İdarî Dava Dairesi’nin 30�05�2019 tarih ve E: 2018/2048, K: 2019/1166 sayılı kararı�

Konya Bölge İdare Mahkemesi 2’nci İdarî Dava Dairesi’nin 26�09�2019 tarih ve E: 2019/349, K: 2019/1585 sayılı kararı�

[28] Konya Bölge İdare Mahkemesi 2’nci İdarî Dava Dairesi’nin 30�05�2019 tarih ve E: 2018/2048, K: 2019/1166 sayılı kararı�

Konya Bölge İdare Mahkemesi 2’nci İdarî Dava Dairesi’nin 26�09�2019 tarih ve E: 2019/349, K: 2019/1585 sayılı kararı�

ruhsat almış ne de ruhsatlandırılmış sayılma kapsamına aldırmamış ise, bu durumda idarenin yaptırım uygulaması gayet tabiîdir�

Yapı sahibi mevzuattaki şartları sağlayarak ilgili idareye başvurup satlandırılmış sayılma yönünde işlem tesis ettirmediği sürece, yapının ruh-satlandırılmış sayılması teknik açıdan ve hukukî açıdan mümkün değildir� Mahkemenin de idarenin yerine geçerek yapıyı ruhsatlandırmış saymasının doğru bir usûl olmadığı kanaatindeyiz�