Satın Alma Sonrası Değerlendirme

Tüketicinin, bir ihtiyacın ortaya çıkması ile başlayan, alternatifleri belirleyip, değerlendirerek devam eden karar süreci satın alma kararı ile noktalanmaz. Tüketici, satın alım gerçekleştirmesinin ve ihtiyacını gidermesinin ardından satın alma sonrası bazı değerlendirmelerde bulunur.

Tüketici, ürünü satın aldıktan sonra belli ölçüde memnuniyet veya memnuniyetsizlik duyar (Tek, 1999: 215). Bu memnuniyet derecesi yeniden aynı ürünü satın alma alışkanlığına dönüşebilir, memnun kalmadığı takdirde başka ürün/markalara yönelebilir, ürün hakkında başkalarına bulunduğu tavsiyelerde etkili olabilir.

Eda Yaşa ve Burcu Mucan, 2010 yılında yazmış oldukları “Tüketim ve Yaşlı Tüketiciler” başlıklı yazısında “Pazarlamanın temel amacı, sürekli olarak değişen tüketici istek ve ihtiyaçlarını en iyi şekilde tespit ederek karşılamak olarak ifade edilmektedir. Her yaş grubuna yönelik istek ve ihtiyaçların tespit edilerek tatmin edilmesi gerekmektedir. Günümüzde nüfus artış hızındaki azalma eğilimi ve ortalama yaşam beklentisinin yükselmesi, genel nüfus içinde yaşlı nüfus oranının artmasına yol açmakta ve dünyamız giderek demografik yaşlanma süreci içerisine girmektedir” konulu ifadeler kullanmışlardır. Bu yazının sonucu olarak, Emeklilik sonrası dönemde alışveriş deneyimleri daha çok artan bu yaş grubu bireyler için alternatif uygulamaların gelişmesi ile onların daha aktif olarak tüketici pazarı içerisinde yer almalarının sağlanabileceğini söylemektedir.

71 3.6. Kuşak Kavramı

Aynı tarihsel zamanda ve aralıklarda doğan, ekonomik ve sosyal hareketlerden oluşmuş zaman aralıklarına ya da belli bir sosyal gruba mensup olanlar için yapılan tanımlamalara kuşak (jenerasyon) denilmektedir. Kuşaklar yetişme tarzları ve içerisinde bulundukları ortam değişikliklerinden kaynaklanan farklılıklara sahiptirler. Bu farklılıklar; kuşaklar arasında hem karakter, hem çalışma yaşamları, hem de sosyal hayatlarında önemli ayrışmalar olduğunu ortaya koymaktadır (Yüksekbilgili, 2016: 1393).

Kuşak kavramı çeşitli bilim dalları tarafından aynı yıllarda doğmuş insanlar grubu olarak tanımlanmaktadır. Diğer bir tanıma göre ise kuşak kavramı; belirli bir dönemde doğmuş ve büyümüş, aynı deneyimleri yaşamış ya da benzer deneyimlerle hayatlarını şekillendirmiş kişilerden oluşmuş gruplardır (Berkup, 2014: 219).

Kuşak; “yaklaşık 25-30 yıllık yaş kümelerini oluşturan bireyler öbeği, nesil, jenerasyon” şeklinde tanımlanmaktadır (www.tdk.gov.tr Erişim Tarihi 01.01.2019)

Türk Dil Kurumunun bir diğer tanımı ise; “yaklaşık olarak aynı yıllarda doğmuş, aynı çağın şartlarını, dolayısıyla birbirine benzer sıkıntıları, kaderleri paylaşmış, benzer ödevlerle yükümlü olmuş kişiler topluluğudur” (www.tdk.gov.tr Erişim Tarihi 01.01.2019).

“Kuşak kavramının tarihi süreci yazılı kaynaklar noktasında incelendiğinde, bazı bilim dallarında konunun Antik Yunan’a, bazılarında ise Eski Mısır Uygarlığı’na kadar uzandığı görülmektedir.” (Adıgüzel vd. 2017:167).

Kuşak kavramı kronolojik olarak ele alındığında Antik Yunan ve Eski Mezopotamya medeniyetlerine kadar uzandığı görülmektedir(Çakmak, 2011: 42-48). Kuşak tanım itibariyle ebeveyn ile çocuğun doğumu arasında geçen zaman dilimi olarak tanımlanmaktadır. Yapılan bu biyolojik tanım her 20-25 yıllık dönem içerisinde bir kuşağın oluştuğunu belirtmektedir. Bu durum her ne kadar geçmişte sosyologlar için faydalı olmuşsa da günümüzde bu tanımı tekrar ele almak gerekmektedir. Çünkü kariyer kavramı, çalışma koşulları ve teknolojik gelişmeler sebebiyle toplumsal değişim 20 yıldan daha uzun sürmektedir. Bu konuda etkili olan

72

koşullardan biriside çalışma koşulları, kariyer ve toplumsal yapıda meydana gelen değişim sebebiyle geç evlenme ve ertelenen doğum tarihleri ebeveyn ve çocuklar arasındaki yaş süresini 20 yıldan 30 yıla çıkarmaktadır. Örneğin; 1980 yılında annelik yaşı ortalama 24 iken günümüzde 31 yaşına çıkmıştır (Lower, 2008: 81).

Kuşak kavramıyla ilgili ilk bilimsel araştırma sosyolojinin babası olarak bilinen Auguste Comte tarafından 19.yy da yapılmıştır. Auguste Comte kuşak kavramını “tarihsel süreç içerisinde hareket eden kuvvetler olduğunu, sosyal gelişmenin ve ilerlemenin ancak bir kuşağın sonraki kuşağa miras bırakacağı değerler ve birikimler ile mümkün olduğunu ifade etmiştir” (Kavalcı, 2015, 77).

Kuşak kavramını sosyolojik olarak ele alan araştırmacılara göre bu kavram ulusal sınırlar dahilinde bir toplumun değer yargılarının kültürel bazlı şekillendiğini vurgulamaktadır. Fakat bu tanımla beraber Turner ve Edmunds tarafından savunulan başka bir görüşe göre kuşak sosyolojisi, küresel kuşak kavramını geliştirmek zorundadır. Bu görüşü savunan araştırmacılar giderek küreselleşen dünyada gençlerin her geçen gün birbirine daha çok benzediğini ve ekonomik ideolojinin kültürel değerleri şekillendireceğini ifade etmektedir (Lower, 2008:82).

Karl Mannheim tarafından yapılan ‘Toplumsal kuşak ortak sorun, değer ve deneyimlerden meydana gelir’ tanımını dikkate alan araştırmacılar için kuşak kavramını şekillendiren iki esas mevcuttur. Bunlar; aynı dönemde aynı bölgede yaşamak ve bu dönemde meydana gelen tecrübe ve olaylara odaklı biçimlenen ortak bilinçtir. Kişilerin gençlik yıllarında tecrübe ettiği kritik önemli ulusal ve uluslararası vakalar ortak bir algı ve bilincin ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. Bahsedilen ortak bilinç ve algı haliyle gelecekte sergilenecek tutum, davranış, tercih ve eğilimleri de biçimlendirmektedir (Lower, 2008:83). Söz konusu benzerliklerin dünya çapında artışında yaşanan teknolojik ilerleme ve globalleşmenin de etkisi bulunmaktadır.

İnsanlar, fiziksel ve sosyal anlamda hayatlarını devam ettirebilmek amacıyla yıllarca birbirine ihtiyaç duymuştur. İnsanlık tarihi incelendiğinde insanların koloniler halinde birbirleriyle barış veya savaş halinde yaşadıkları görülmektedir.

73

Tarih sürecinde yaşanan ekonomik, sosyal, siyasal ve teknolojik gelişmeler insanların yaşamlarında köklü değişiklikler ve kırılmalar oluşmasına neden olmuştur.

Kuşakları oluşturan bireyleri içerisinde bulunduğu sosyal ekonomik çevre, sosyal gelişim ve olaylar, kültürel etki ve baskılar gibi nedenlerden dolayı farklılık görülse de yaşayışları ve alışkanlıkları birbirlerinin devamı niteliğindedir.

Aynı aile içerisinde aynı kültür ile büyümüş ve bir nevi büyürken rol model olarak gördükleri aile üyelerinden etkilenmeyen bir birey düşünmek imkansızdır. Bu nedenle her ne kadar aynı kültürden etkilenmiş olsa bile her birey kendi zamanını ihtiyaçlarına uygun bir şekilde yaşamını kendi kişisel özelliklerine göre tercih etmektedir. Bu nedenle bireyleri daha iyi anlamak ve analiz etmek için dünyaya geliş tarihleri dikkate alınarak kuşak kavramı ortaya çıkmış ve aynı dönem içerisinde yaşayan insanların yaşadıkları dönem içerisinde değerlendirilmeye başlanmıştır. Böylece farklı kuşaklar ile farklı yaşam tarzları, farklı alışkanlıklar, farklı ihtiyaçlar ve farklı bakış açılarını yansıtmıştır.

Kuşaklar her ne kadar sosyolojiden sanata, bilimden tarihe kadar birçok alanda birbirlerinin devamı olarak nitelendirilse de 5 kategoride değerlendirilmektedir.