Aşağıdaki bozukluklar, tek başına veya bir arada bulunma durumlarına göre bir bütün olarak ele alınır.
4.1. SINIFLAMA:
SEREBRAL BOZUKLUKLAR
-Bilinç Durumu ve Farkındalık -Epizodik Nörolojik Bozukluklar -Uyku ve Uyanma Bozuklukları
-Mental Durum, Kognisyon ve Yüksek Kortikal Fonksiyonlar -İletişim Bozuklukları: Disfazi, Afazi
-Emosyonel/Duygulanım ve Davranışsal Bozukluklar
177 -Kranial Sinir Bozuklukları
-Ayakta Durabilme, Yürüme ve Hareket Bozuklukları -Üst Ekstremite Bozuklukları
-Tek Üst Ekstremite -Her iki Üst Ekstremite
-SPİNAL KORD ve İLGİLİ BOZUKLUKLAR
-Ayakta Durabilme, Yürüme ve Hareket Bozuklukları -Üst Ekstremite Bozuklukları
-Tek Üst Ekstremite -Her iki Üst Ekstremite
-Solunumda Nörolojik Bozukluklar -Üriner Sistem Nörolojik Bozuklukları -Anorektal Sistem Nörolojik Bozuklukları -Seksüel Sistem Nörolojik Bozuklukları
-PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ, NÖROMUSKÜLER BİLEŞKE ve KAS SİSTEMİ HASTALIKLARI
Tablo 4.1- Ayakta durabilme, yürüme ve hareket bozuklukları (santral sinir sistemi veya spinal kord lezyonlarına eşlik eden)
Ayakta Durabilme, Yürüme Ve Hareket Bozuklukları
Özür Oranı
1-Hafif -Ayağa kalkabiliyor
-Kısa mesafe yürüyor fakat eğim, yükselti, basamaklar, derin sandalyeler ve uzun mesafelerde zorluk çekiyor
20
2-Hafif Orta
-Ayağa kalkabiliyor
-Kısa mesafeyi zorlukla ve yardımsız yürüyor, fakat yürüyüşü düz zeminlerle sınırlı
40
3-Ağır Orta
-Zorlukla ayağa kalkıyor ve ayakta durma pozisyonu elde ediyor -Yardım olmaksızın yürüyemiyor
60
4-Ağır -Yardım, mekanik destek ve veya bir yardımcı cihaz olmaksızın ayağa
kalkamıyor 80
178 Erken çocukluk döneminde (0-3 yaş), Ayakta durabilme, Yürüme ve Hareket Bozuklukları standart gelişimsel testlerin kaba hareket bölümleri kullanılarak belirlebilir. Bu alandaki işlev, etkinlik ve katılım zorlukları ve kısıtlılıklarının düzeyleri ilgili uzmanlar tarafından, öncelikle aile ve çocuğun katılımı ile klinik değerlendirme yapılarak değerlendirilir. Uzmanın çocuğu, ailesi ve yaşadığı ortam ile birlikte ele alarak yapacağı “aile merkezli işlevsel değerlendirme” ayrıntılı teşhis ve sınıflandırma için esastır. Teşhis bölümüne işlev kaybının düzeyini açıklayan klinik değerlendirme bulgularının yazılması gerekir. Klinik değerlendirmenin güvenilirliği ve geçerliliğinin sağlanması için ek olarak standart gelişimsel değerlendirme araçları kullanılır. Kullanılabilecek araçlar bilimsel yazında yer alan, güvenirlik, geçerlilik ve norm çalışması yeterli olan ve işlevsel yetileri değerlendiren araçlar olmalıdır4
Standart testlerde kaba hareket bölümleri:
.
Normal dağılımdan (-2 Standart Sapma) ile (-3 Standart Sapma) arasında olan çocuklara orta %40;
Normal dağılımdan (-3 Standart Sapma) altında olan çocuklara ağır düzeyde %60 özür oranı verilir.
(-2 Standart Sapma): 3.persantil altı, 70 puan altı, Kaba Motor Fonksiyon Sınıflandırma Sisteminde Seviye II eş değeridir.
(-3 Standart Sapma): 1.persantil altı, 50 puan altı, Kaba Motor Fonksiyon Sınıflandırma Sisteminde Seviye III-V eş değeridir.
4Kullanılabilecek ayrıntılı standart gelişimi değerlendirme araçlarına örnekler: Bayley Bebekler İçin Gelişimi Değerlendirme Ölçeği, Çocukların Yetiyitimi Değerlendirme Ölçeği (Pediatric Evaluation of Disability Inventory-PEDI), Vineland Uyum Davranış Ölçeği, Kaba Motor Fonksiyon Sınıflandırma Sistemi. Klinik değerlendirme eşliğinde kullanılabilecek gelişimsel tarama ya da izleme araçlarına örnekler: Gelişimi İzleme ve Destekleme Rehberi (GİDR), Ankara Gelişim Tarama Envanteri (AGTE), Denver II Gelişimsel Tarama Testi, Yaşlar ve Dönemler (Ages and Stages).
179 Tablo 4.2.a- Üst ekstremite bozuklukları
(santral sinir sistemi veya spinal kord lezyonlarına eşlik eden)
Tek Üst Ekstremite Bozukluğu
Özür Oranı (Dominant Ekstremite)
Özür Oranı
Non-Dominant Ekstremite
1-Hafif Kişi etkilenmiş ekstremiteyi kendine bakım, günlük aktivitelerinde ve tutmada kullanabiliyor, fakat parmak hareketleri ince becerisinde zorluk yaşıyor.
10 5
2-Hafif Orta Kişi etkilenmiş ekstremiteyi zorlukla kendine bakım için kullanabiliyor, eşya kavrayabiliyor ve tutabiliyor fakat parmak hareketlerinde ince beceri yok.
25 15
3-Ağır Orta Kişi etkilenmiş ekstremiteyi kullanabiliyor fakat kendine bakım aktivitelerinde zorlanıyor.
40 30
4-Ağır Kişi etkilenmiş ekstremiteyi kendine bakım veya günlük aktivitelerinde kullanamıyor.
60 45
180 Tablo 4.2.b- Her iki üst ekstremite bozuklukları.
Her İki Üst Ekstremite Bozukluğu
Özür Oranı
1-Hafif Kişi her iki ekstremiteyi kendine bakım, kavrama ve tutmada kullanabiliyor,
fakat parmak hareketleri ince becerisinde zorluk yaşıyor 20
2-Hafif
Orta Kişi her iki ekstremiteyi zorlukla kendine bakım için kullanabiliyor, eşya
kavrayabiliyor ve tutabiliyor fakat parmak hareketlerinde ince beceri yok 40 3-Ağır
Orta Kişi her iki ekstremiteyi kullanabiliyor fakat kendine bakım aktivitelerinde
zorlanıyor 80
4-Ağır Kişi her iki ekstremiteyi kendine bakım veya günlük aktivitelerinde kullanamıyor 90
Spinal Kord ile ilgili bozukluklar
Aşağıda belirtilen ve eşlik eden tüm lezyonlar bir arada değerlendirilir.
-Ayakta Durabilme, Yürüme ve Hareket Bozuklukları -Üst Ekstremite Bozuklukları
-Tek Üst Ekstremite -Her iki Üst Ekstremite
-Anorektal Sistem Nörolojik Bozuklukları -Üriner Sistem Nörolojik bozuklukları -Solunumda Nörolojik Bozukluklar -Seksüel Sistem Nörolojik Bozuklukları
181 Tablo 4.3 Santral Sinir Sistemi, Periferik Sinir Sistemi ve Spinal Kord ile ilgili bozukluklar (Bu tablodan elde edilen değer Tablo 4.1 ve Tablo 4.2 değeri ile Balthazard yöntemi ile toplanır.)
Bozukluk Özür Oranı
Anorektal Sistem
Nörolojik Bozuklukları Anorektal refleks regulasyonu var, volanter kontrol sınırlı 20 Anorektal refleks regulasyonu var, istemli kontrol yok 40 Anorektal refleks regulasyonu veya istemli kontrolü yok 50 Üriner Sistem/Mesane
Fonksiyon Bozukluğu Belli oranda istemli kontrol var, ‘urgency’ veya ara kaçırma
oluyor 10
Mesane refleks aktivitesi iyi, kapasite limitli, istemli kontrol
olmaksızın intermittan/ara boşalma 25
Mesane refleks aktivitesi bozuk, intermittan damlama
oluyor, istemli kontrol yok, 40
Mesanenin refleks veya istemli kontrolü yok 60
Solunumda Nörolojik
Bozukluklar Spontan solunum var fakat efor gerektiren aktivitelerde
solunum sıkıntısı var 20
Spontan solunum var ancak solunum sıkıntısı nedeniyle
oturma, ayakta durma veya kısa yürüme ile kısıtlı 50 Spontan solunum var ancak solunum sıkıntısı nedeniyle
yatağa bağımlı 90
Spontan solunum yok 95
Cinsel Fonksiyon
Bozukluğu Cinsel fonksiyon mümkün fakat; erkekte ereksiyon ve ejekülasyon zorluğu veya her iki cinste lubrikasyon, uyarılma veya genital duyu/farkındalık eksikliği
10
Refleks cinsel fonksiyon mümkün fakat genital duyu yok 20
Cinsel fonksiyon yok 25