Bu bölümde sanat tarihi bölümlerinin lisans ders programlarında yer alan zorunlu derslerden en az 5 sanat tarihi bölümü tarafından ortak olarak okutulan derslerin içerikleri değerlendirilecektir. İçerik değerlendirmeleri için kullanılan veriler, sanat tarihi bölümlerinin ait olduğu üniversitelerin Bologna Bilgi Paketleri bölümünden alınmıştır. Ayrıca sanat tarihi bölümlerinin lisans ders programlarından elde edilen ders içerikleri tablolar halinde ekler bölümünde verilmiştir. İçerik değerlendirilmesi yapılmayan İstanbul, Marmara ve Mimar Sinan üniversitelerinin sanat tarihi bölümleri telefonla aranmış ders içerikleri istenmiştir. Ancak içeriklerin yenilenme aşamasında olduğu cevabı alınmış ve içerikler elde edilememiştir.
7.1 İÇERİK
Bir eğitim programının temelde dört boyutu vardır. Bunlar, programın amaçları, içerik, süreçler ve değerlendirmedir (Şahinkesen, 1990; 651).
Eğitim programı hazırlamada içerik oluşturma amaçların gerçekleştirilmesi doğrultusunda hazırlanmaktadır. Demirel’e göre amaç (hedef); eğitim sürecine giren kişinin davranışlarında, dolayısıyla da kişiliğinde oluşması istenen farklılaşmaları belirler (Demirel & Kaya, 2011; 15). Programın içerik boyutunda belirlenen amaçlara ulaşmak için ne öğretelim sorusuna cevap aranır. Büyük oranda da hedef-içerik (amaç-araç) ilişkisi kurularak amaca uygun bilgilerin aktarılması istenir (Demirel, 2010; 25).
İçerik düzenlemesinde temel ilkeler somuttan soyuta, basitten karmaşığa, kolaydan zora, yakın çevreden uzağa doğru yapılabilen bir sıralamadır. Bu ilkeler, her ders için olabilir (Demirel, 1999; 109). Türk eğitimi sisteminde genel olarak merkezi yönetim tarafından seçilmiş içerikler bulunmakta ve bu içerikler merkezi yönetimin denetiminden geçmektedir (Demirel, 2010; 31). Ancak yükseköğretim kurumlarında sanat tarihi eğitimi için merkezi yönetimin belirlemiş olduğu bir içerik düzenleme etkinliğinin olmadığı görülmektedir. Demirel’e (2010) göre, içerik seçiminde öğreticilerin belirli bir takım sorulara yanıt aramaları gerekmektedir. Bu sorular şunlardır;
1. İçerik doğruda doğruya hedef ile ilişkili mi? 2. İçerikte sunulan bilgi bilimsel açıdan doğru mu? 3. İçerik özel bir alanla ilgili ve güncel mi?
4. Sunulan içerik iyi organize edilmiş ve sistematik mi?
6. Öğrenciler sunulan bilgiyi uygulayabiliyor mu?
7. Konu sunumunda öğrencilere çok fazla materyal sunuluyor mu? 8. Konunun temel ayrıntıları etkili bir biçimde gösteriliyor mu? 9. İçerikte önemli görülen konuların tekrarı yapılıyor mu?
Sanat tarihi bölümlerinin lisans ders programlarında zorunlu okutulan derslerin tasnifleri yapılmış ve en 5 sanat tarihi bölümünün ders programında ortak olarak okutulan derslerin içerikleri değerlendirilmiştir. En çok okutulan ders Sanat Tarihine Giriş dersidir. Bu ders 22 STB’de okutulmaktadır. Diğer derslerin ortak olarak kullanılma durumları şöyledir;
1. Sanat Tarihine Giriş 22 STB.’nin lisans ders programında yer almaktadır 2. Osmanlıca 18 STB. ’nin lisans ders programında yer almaktadır
3. İslam Öncesi Türk Sanatı 15 STB. ’nin lisans ders programında yer almaktadır 4. İslam Sanatı 15 STB.’nin lisans ders programında yer almaktadır
5. Avrupa Sanatı 14 STB.’nin in lisans ders programında yer almaktadır 6. Bizans Mimarisi 12 STB.’nin lisans ders programında yer almaktadır
7. Klasik Dönem Osmanlı Mimarisi 11 STB.’nin lisans ders programında yer almaktadır
8. Teknik Resim ve Rölöve 11 STB.’nin lisans ders programında yer almaktadır 9. Mitoloji ve İkonografi 10 STB.’nin lisans ders programında yer almaktadır 10. Bizans Sanatı 10 STB.’nin lisans ders programında yer almaktadır
11. Mitoloji 9 STB.’nin lisans ders programında yer almaktadır
12. Erken İslam Sanatı 8 STB.’nin lisans ders programında yer almaktadır 13. Erken Osmanlı Mimarisi 8 STB.’nin lisans ders programında yer almaktadır 14. Anadolu Selçuklu Sanatı 8 STB.’nin lisans ders programında yer almaktadır 15. İkonografi 7 STB.’nin lisans ders programında yer almaktadır
16. Bizans Resim Sanatı 7 STB.’nin lisans ders programında yer almaktadır
17. Anadolu Selçuklu Mimarisi 7 STB.’nin lisans ders programında yer almaktadır 18. Sanat Tarihi Terminolojisi 7 SB.’nin lisans ders programında yer almaktadır 19. Teknik Resim 7 STB.’nin lisans ders programında yer almaktadır
20. Ortaçağ İslam Sanatı 6 STB.’nin lisans ders programında yer almaktadır 21. Ortaçağ Avrupa Sanatı 6 STB.’nin lisans ders programında yer almaktadır 22. Müzecilik 6 STB.’nin lisans ders programında yer almaktadır
24. Bizans El Sanatları 6 STB.’nin lisans ders programında yer almaktadır 25. Batı Sanatı 6 STB.’nin lisans ders programında yer almaktadır
26. Epigrafi 6 STB.’nin lisans ders programında yer almaktadır
27. Türk Mitolojisine Giriş 5 STB.’nin lisans ders programında yer almaktadır 28. Nümizmatik 5 STB.’nin lisans ders programında yer almaktadır
29. Geleneksel El Sanatları 5 STB.’nin lisans ders programında yer almaktadır 30. Erken Osmanlı Sanatı 5. STB.’nin lisans ders programında yer almaktadır
7.1.1. Sanat Tarihine Giriş Dersine İlişkin İçeriklerin Değerlendirilmesi
Sanat Tarihine Giriş dersine ilişkin içeriklerin değerlendirilmesine ait bulgular şunlardır:
Sanat Tarihine Giriş dersi, 22 sanat tarihi bölümünün lisans ders programında yer almaktadır. Bölümler; Adıyaman, Anadolu, Atatürk, Artuklu, Adnan Menderes, Celal Bayar, Cumhuriyet, Çanakkale 18 Mart, Erciyes, Gazi, Gaziosmanpaşa, Muğla Sıtkı Koçman, Marmara, Ordu, Pamukkale, Sakarya, Samsun Ondokuz Mayıs, Selçuk, Süleyman Demirel, İstanbul, Trakya, Yüzüncü Yıl STB.’leridir
Anadolu, İstanbul, Çanakkale 18 Mart ve Marmara Üniv.’lerinin STB.’lerinde Sanat Tarihine Giriş dersinin içeriklerine Bologna Bilgi Paketlerinde yer verilmediğinden bu bölümlerin içerik değerlendirmeleri yapılamamıştır. Sanat Tarihine Giriş dersleri tüm sanat tarihi bölümlerinin ilk ders yılında yer almaktadır. Mardin Artuklu, Erciyes, Cumhuriyet ve Sakarya Üniv. STB.’lerinde tek dönem işlenirken geri kalan sanat tarihi bölümlerinde iki dönem işlenmektedir.
Sanat Tarihine Giriş dersinin içeriklerine bakıldığında, İçerik düzenleme ilkelerinden olan soyuta somuttan giden bir yaklaşımla önce sanat ve sanata dair kavramların anlatıldığı görülmektedir. Sanat tarihi için başlangıç olarak kabul edilebilecek bu kavramların açıklanmasından sonra genelden özele giderek mimari alana ait yapı türleri; cami, medrese, türbe, kilise, tekke-dergah, kale-ribat bazında irdelenmekte ve bu yapılara ait genel bilgiler işlenmektedir. Mimari yapı gruplarının tanıtımından sonra, önceki haftalarda anlatılmış olan mimari yapılara ait yapı bölümleri (kubbe, tromp, pantandtif, eksedra, pah, silme, mukarnas…) anlatılmaktadır. Mimariye ait yapı ve bölümlerin anlatımının ardından el sanatlarına ilişkin uğraşlar ve terminoloji (cam, hat, ebru, maden, çini) içeriklerinin verildiği
tespit edilmiştir. Bunlara ilaveten sanat tarihine yardımcı bilimlerin neler olduğu hakkında bilgiler verilmekte ve sanat tarihi kazıları ile ilgili konular anlatılmaktadır. Dolayısıyla Adıyaman, Atatürk, Erciyes, Süleyman Demirel, Ordu, Yüzüncü Yıl, Adnan Menderes Üniv.’lerinin STB.’lerinin içeriklerinin birbirine yakın olduğu görülmektedir.
Diğer bir ders içerik düzeninde derslerde Neolotik dönemden başlayarak, tarih öncesi çağları, Anadolu ve Mısır uygarlıkları, Mezopotamya, Yunan ve Roma kültürleri konuları işlenmektedir. Genel olarak kültüreler ele alınmasına karşın, özel olarak daha çok Avrupa orijinli sanat kuramları (Barok, Gotik, Karolenj, Rönesasn, Maniyerizm), Bizans ve İslam el sanatları, Yunan ve Mısır heykel sanatı gibi içerikler verilmektedir. Sanat Tarihine Giriş derslerinde yukarıda saydığımız bölümlerden farklı içerik düzenlemesi yapan; Gazi, Muğla, Gaziosmanpaşa, Pamukkale, Sakarya, Celal Bayar STB.’leri ise daha çok uygarlıklar açısından bir içerik düzenlemelerine gitmişlerdir ve ders içerikleri benzerdir.
Celal Bayar Üniv. STB.’sinin ders içeriğinin sanat, sanatçı, sanat eseri kavramlarının açıklanmasıyla başladığı ve Sümerlere ait bilgilerin verilmesiyle bitirildiği görülmektedir. Dersin iki dönem verildiği ancak ikinci dönemde de, birinci dönem ders içeriğinin aynısının yazılmış olduğu tespit edilmiştir. Bu yönüyle ders içeriğinin eksik kaldığı ve dersin amaca hizmet etmediği söylenebilir. Diğer yandan Cumhuriyet Üniv. STB.’sininde hem içerik olarak hem de ders dönemi olarak eksik olduğu ifade edilebilir. Çünkü genel olarak diğer sanat tarihi bölümlerinde iki ders döneminde işlenen konuların bu sanat tarihi bölümünde bir döneme sığdırılmaya çalışıldığı tespit edilmiştir (Ayrıca Mardin Artuklu ve Sakarya Üniv. STB.’lerinde de tek ders döneminde konular anlatılmaktadır). Mimari yapılara, yapı bölümlerine, uygarlıklara, sanat kuramlarına… değinilmediği görülmektedir (Bkz. Ek: 31). Ders içeriklerinin; sanat tarihi kavramının ve sanat tarihine yardımcı bilimlerin irdelenmesi, arkeolojik kazı ve tekniklerin açıklanması gibi konularla sınırlı tutulmuş olduğu belirlenmiştir.
Ders programında ilk ders döneminde daha çok sanat tarihine ilişkin kavramların açıklanmasına, mimari yapıların özelliklerine ve terminolojisine yönelik içerik verilmekteyken, ikinci ders döneminde tarih öncesi çağlardan başlayıp, uygarlıklarla devam edip Türkiye’de modern sanat uygulamaları konuları verilmektedir. Sanat Tarihine Giriş dersi içeriğinde yer alan Türkiye’de modern sanat uygulamaları ders konusunun günün şartlarına uygun ve yerinde olduğu söylenebilir. Selçuk Üniv. STB.’si birinci ders döneminde
saydığımız ilk gruptaki (Gazi Üniv. STB.’siyle başlayan grup) sanat tarihi bölümlerinin içeriklerine yakın bir içerik oluşturmuş ve ikinci ders döneminde ise diğer gruptaki (Celal Bayar Üniv. STB’siyle başlayan grup) ders içeriklerine yakın bir içerik oluşturmuştur.
Trakya Üniv. STB.’sinin Sanat Tarihine Giriş ders konuları üniversite, fakülte kavramlarının açıklanmasıyla başlamakta konular, sanat ve sanat tarihi kavramlarının anlatılmasıyla devam etmektedir. Türkiye’de ve Dünya’da sanat tarihinin oluşum süreçleri irdelenmekte, özel olarak Türk sanatının sorunları el alınmakta ve arabesk sorunu ile süsleme temaları aktarılmaktadır. Sanat tarihine yardımcı bilimler açıklanarak mimarlığa ait özel ve genel kavramlar aktarılmakta, sanat eserinin incelenme metodunun üzerinde durulmakta ve sanat kuramlarına ait (Rönesans, Barok, Neoklasisim) bilgiler ve dönemlere ait sanatçı-sanat eseri gibi konulara anlatılmaktadır. Sanat Tarihine Giriş dersinin içerikleri incelendiğinde, en kapsamlı içeriğin Trakya Üniv. STB.’sine ait olduğu söylenebilir (Bkz. Ek.31).
Süleyman Demirel Üniv. STB.’sinin içeriği haftalık olarak verilmemiş olup genel bir tanımlamayla verilmiştir. İçeriğinde sanat kavramlarına, Anadolu ve çevresindeki uygarlıkların sanat anlayışı ve özelliklerine, sanat tarihinin ülkemizdeki gelişimine, akademik yazım kurallarına ve mimari malzemelere değinileceği belirtilmiştir. Samsun 19 Mayıs Üniv.’STB.’sinde ise ilk birkaç haftalık içerikte sanat kavramının değerlendirilmesi, Türkiye ve Dünya’da sanat tarihinin gelişiminin işlendiği; ancak kalan tüm haftalarda ise aynı konu başlığının (sanat tarihi terminolojisi) verildiği görülmektedir. Bu yönüyle içeriğin eksik oluşturulduğu söylenebilir. Mardin Artuklu Üniv. STB.’sinin ders içeriğinde tamamen bilimsel araştırma tekniklerine ilişkin konular bulunmaktadır. Sanat Tarihine Giriş dersi içerikli konuların olmaması nedeniyle içeriğin alanın dışına çıktığı ve eksik olduğu söylenebilir (Bkz. Ek.31). Bu bağlamda Süleyman Demirel, Samsun 19 Mayıs ve Mardin Artuklu Üniv. STB.’lerinin içerik düzenlemelerinin yerinde olmadığı ifade edilebilir.
Bu derste sanatın nasıl bir eylem türü olduğu ve dünya uygarlığı içindeki yerinin ne olduğu açıklanır ve akademik disiplin olarak sanat tarihi biliminin Türkiye ve Dünyada geçirdiği evrim hakkında bilgi verilerek özellikle mimari ve el sanatlarıyla ilgili temel kavram ve terimler görsel malzemeler eşliğinde öğretilir. Dinî mimarinin temsilcilerinden tekke, dergah, zaviye gibi tarikat yapılarının, türbe, kümbet gibi gömü yapılarının, medrese, gibi eğitim yapılarının, hamam, çeşme, köprü, ev, konak, saray, han, kervansaray, çarşı, arasta, gibi sivil yapıların ve kale, hisar, sur, kışla, karakol gibi askeri yapıların kendilerine özgü
terimleri öğretilir. Ayrıca el sanatı ürünleriyle ilgili temel terim ve kavramlar anlatılır. Özetle bu derste sanat tarihinde ele alınan dönemlere dair bilgiler hatırlanır, farklı dönemler arasında ilişkiler kurulur, sanat eseri incelemesinde temel bir takım beceriler elde edilir. Bu şekilde oluşturulmuş ders içeriklerinin hedeflerle örtüştüğü amaca hizmet ettiği söylenebilir.
Ders içerik tablolarındaki verilere bakarak; Gazi, Muğla Sıtkı Koçman, Gaziosmanpaşa, Pamukkale, Sakarya ve Selçuk Üniv. STB.’lerinin ders içerikleri büyük oranda yukardaki nitelikler doğrultusunda oluşturulmuştur. Sanat ve sanat tarihi ile ilgili kavramlar, kültürler ve Anadolu uygarlıkları gibi konular dersin bütünsel olarak öğrenilmesini sağlamaktadır. Celal Bayar Üniv. STB.’si de aynı düzende içerik oluşturmuştur. İlk dönem ders konuları Sümer uygarlığı ile sonlandırılmıştır. Ancak ikinci dönem ders konuları girilmediğinden içeriğin nasıl devam ettiği belirlenememiştir. Cumhuriyet ve Trakya Üniv. STB.’lerinin içeriklerinin kısmen bu dersin amacına hizmet ettiği söylenebilir. İçerikler diğer grupta yer alan (Gazi Üniversitesi ile başlayan) sanat tarihi bölümlerin içeriklerinde yer alan uygarlık konularına yer verilmemiştir. Samsun Üniv. STB.’si bu dersi büyük oranda sanat tarihi terminolojisi dersi gibi işlemekte ve kültür ve uygarlık konularına yer vermemektedir. Bu derslerde yer almayan konuların Selçuk (Anadolu Medeniyletleri), Cumhuriyet (Ortadoğu, Yunan ve Roma, Orta Asya uygarlıkları ve sanatı), Trakya (Tarihi Coğrafya, Avrupa Kültür Tarihi, Eski Yakındoğu ve Anadolu Uygralıkları) Üniv. STB.’lerinde diğer derslerde işlendiği söylenebilir. Ders içeriklerinin bölümler arasında farklılık göstermesi yatay geçiş, Farabi öğrenci değişimi programlarıyla geçiş yapacak öğrenciler açısından sorun olabilmektedir.
7.1.2. Osmanlıca Dersine İlişkin İçeriklerin Değerlendirilmesi
Osmanlıca dersine ilişkin içeriklerin değerlendirilmesine ait bulgular şunlardır:
Osmanlıca dersi 18 sanat tarihi bölümünün lisans ders programında yer almaktadır. Bölümler; Marmara, Mimar Sinan, Batman, Akdeniz, Adnan Menderes, Uludağ, Gaziosmanpaşa, Sakarya, Yüzüncü Yıl, Adıyaman, Niğde, Ordu, Erciyes, Pamukkale, Muğla Sıtkı Koçman, Samsun 19 Mayıs, Celal Bayar ve Selçuk Üniv. STB.’leridir. Marmara, Mimar Sinan, Batman ve Akdeniz Üniv. STB.’lerinin ders içerik bilgileri Bologna Bilgi Paketlerinde yer almadığından, bu bölümlerin ders içerik değerlendirmesi yapılamamıştır.
Osmanlıca derslerinin lisans ders programlarında çoğunlukla birinci ders yılında iki dönem olarak yer aldığı tespit edilmiştir. Ancak, Selçuk ve Sakarya Üniv. STB.’lerinde ikinci
ders yılında, Batman Üniv. STB.’sinde ise ilk üç ders yılında altı dönem işlendiği belirlenmiştir. Osmanlıca dersi yalnız Sakarya Üniv. STB.’sinde tek dönemde işlenmektedir.
Osmanlıca ders konuları, Osmanlıca harflerin tanıtılması ve öğretilmesiyle başlamaktadır. Sonraki haftalarda Osmanlıca ve Arapça gramer bilgisi öğretilmekte ve pratik yapmak için Osmanlıca yazılı metinler okutulmaktadır. Samsun 19 Mayıs Üniv. STB.’sinde farklı olarak 15-20. yüzyıllara ait Osmanlıca metinlerin okutulduğu görülmektedir (Bkz. Ek:
23). Dolayısıyla Osmanlıca ders içerik tabloları incelendiğinde sanat tarihi bölümlerinin ders
konularının büyük oranda benzer olduğu ve çoğunlukla aynı ders içerik düzenine sahip olduğu söylenebilir.
Osmanlıca derslerinde, Osmanlı Türkçesindeki sesli ve sessiz harfler, akşamı seba tarifi, ismi fail ismi meful, Arapça isimlerde teklik çoklu ilişkisi ve birleşen harfler gibi konuları işleyen Pamukkale, Selçuk, Muğla Sıtkı Koçman, Ordu, Adnan Menderes Üniv. STB.’lerinin ders içeriklerinin benzer olduğu ve ağırlıklı olarak gramer konularından oluştuğu söylenebilir. İlk ders döneminde Osmanlıca gramer konularını, ikinci ders döneminde Osmanlıca metin okuma alıştırmaları gibi konuları veren Celal Bayar, Erciyes, Niğde, Yüzüncü Yıl, Uludağ, Adıyaman ve Gaziosmanpaşa Üniv. STB.’lerinin içeriklerinin kendi aralarında benzer olduğu ve ders konularının daha çok matbu yazıların öğretilmesine yönelik olduğu tespit edilmiştir (Bkz. Ek: 23). Akdeniz ve Batman Üniv. STB.’lerinin lisans ders programlarında Osmanlıca derslerinde eski Türkçenin, Arapça ve Farsça kelimelerin gramer yapılarının öğretileceği bilgisi yer almaktadır. Bu yönüyle bu iki sanat tarihi bölümünde aynı ders konularının yer aldığı söylenebilir.
Osmanlıca dersine ait konuların alan eğitimine yönelik olduğu söylenebilir. İçerikler Osmanlıca derslerinde hedef davranışların öğretilmesine göre düzenlenmiş ve bilimseldir denilebilir. Konuların basitten karmaşığa, kolaydan zora doğru sıralandığı ifade edilebilir. Konuların ilgililik yönünden hedeflerle ilişki içerisinde ve öğrencilerin ihtiyaçlarına uygun şekilde düzenlendiği söylenebilir. İçerik daha sonraki dönemlerde öğretilecek epigrafi dersleri için ön koşulluk ilkesine uygun düzeydedir. Konuların birbiriyle ardışık ve ilişki içinde olduğu ifade edilebilir.
Bu derste Eski Türkçe (Osmanlı Türkçesi)’nin öğretilmesine yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Osmanlıların kullanmış olduğu dilin yapısı, özellikleri ayrıntılı bir şekilde öğretilmekte, sanat tarihçisi olacak kişilerin Osmanlı Türkçesine ait metinleri kolaylıkla
okuması amaçlanmaktadır. Ayrıca Osmanlılar döneminde kullanılan diğer yazı türleri bu ders içeriğinde işlenmekte eski eser okumada alıştırmalar yapılmaktadır. Sanat tarihi bölümlerinde Osmanlı Türkçesini öğretme etkinliğinin yanında Eski Türkçe, Epigrafi, kitabe okuma dersleri ile de pekiştirilmektedir. Osmanlıca dilbilgisi kurallarının öğrenilmesi ve eski Osmanlı Türkçesi yazılarının öğretilmesiyle bu dersin hedefleri sağlanmış olur. Burada sayılan niteliklerde oluşturulmuş Osmanlıca ders içeriklerinin eksik kalacağı söylenebilir.
Ders içerik tablolarındaki veriler ışığında; Celal Bayar, Muğla Sıtkı Koçman, Samsun 19 Mayıs, Pamukkale, Ordu, Niğde, Adıyaman ve Sakarya Üniv. STB.’lerinin ders içeriklerinin yukardaki nitelikler doğrultusunda oluşturulduğu söylenebilir. Gramer ve metin okuma etkinliklerini bir arada almış sanat tarihi öğrencilerinin programın amaçlarına uygun yetiştikleri ifade edilebilir. Öğrenciler mezuniyet sonrasında karşılarına çıkacak Selçuklu ve Osmanlı dönemi metinlerini, kitabelerini, hat yazılarını ve el yazmalarını rahatlıkla okuyabileceklerdir. Adnan Menderes ve Selçuk Üniv. STB.’lerinde metin okuma uygulamalarına yer verilmemişken, Erciyes, Yüzüncü Yıl, Gaziosmanpaşa ve Uludağ Üniv. STB.’lerinde gramer konularına yer verilmemiştir. Bu bağlamda bu sanat tarihi bölümlerinin içeriklerinin eksik kaldığı söylenebilir.
7.1.3. İslam Öncesi Türk Sanatı Dersine İlişkin İçeriklerin Değerlendirilmesi
İslam Öncesi Türk Sanatı dersine ilişkin içeriklerin değerlendirilmesine ait bulgular şunlardır:
İslam Öncesi Türk Sanatı dersi 15 sanat tarihi bölümünün lisans ders programında yer almaktadır. Bölümler; Akdeniz, İstanbul, Çanakkale 18 Mart, Süleyman Demirel, Selçuk, Sakarya, Atatürk, Samsun 19 Mayıs, Trakya, Pamukkale, Erciyes, Ordu, Niğde, Yüzüncü Yıl ve Adnan Menderes Üniv. STB.’leridir. Akdeniz, İstanbul, Çanakkale 18 Mart ve Süleyman Demirel Üniv. STB.’lerinin ders içerik bilgileri Bologna Bilgi Paketlerinde yer almadığından, bu bölümlerin ders içerik değerlendirmesi yapılamamıştır.
İslam Öncesi Türk Sanatı dersleri sanat tarihi bölümlerinin lisans ders programlarında çoğunlukla birinci ders yılında ve iki dönem olarak yer işlenmektedir. Ancak; Atatürk ve Samsun 19 Mayıs Üniv. STB.’lerinde ikinci ders yılında iki dönem işlendiği tespit edilmiştir. Sakarya ve Niğde Üniv. STB.’lerinde ise birinci ders yılında tek dönemde işlenmektedir.
İslam Öncesi Türk Sanatı derslerinde ilk ders döneminde, ilk Türk kültürleri (Anav, Kelteminar, Afanasyeva vb.) ve Türk sanatı için önemli bir yere sahip olan kurganlar (mezar yapıları) konusu anlatılmaktadır. İkinci ders döneminde ise Göktürk ve Uygur gibi Türk devletlerinin sanatlarına ilişkin konular işlenmektedir. Atatürk Üniv. STB.’sinde ilk haftalarda ilk Türk kültürleri işlenmekte, ardından Pazırık, Noin Ula, Başadar gibi kurganlar anlatılmaktadır. Son hafta ise Türk resim sanatında sıkça yer alan hayvan üslubu konusu ele alınmakta ve dönem sonlandırılmaktadır. İkinci dönemin ders içerikleri Uygur ve Göktürk şehirleri; Uygur, Göktürk sanatları (resim, heykel), mezar anıtları gibi konulardan oluşmaktadır. Farklı olarak Erciyes Üniv. STB.’sinde çadır topak ev ve kara çadır ev ilişkisi konuları, Ordu Üniv. STB.’sinde ise Avar, Kuman, Kıpçak, İskit ve Peçenek dönemlerine ait sanat konuları işlenmektedir. Dolayısıyla; Atatürk, Selçuk, Pamukkale, Erciyes, Ordu ve Adnan Menderes Üniv. STB.’lerinin İslam Öncesi Türk Sanatına ilişkin ders konularının benzer olduğu söylenebilir(Bkz. Ek: 20).
Sakarya, Samsun 19 Mayıs, Trakya ve Yüzüncü Yıl Üniv. STB.’lerinde İslam Öncesi Türk Sanatı derslerinde, ilk Türk kültürleri ve bu kültürlere ait sanatlar ile İslam öncesi Türk sanatının dönemleri konuları işlenmektedir. Bu içeriklerde hangi kurganın ya da hangi Türk şehirlerinin işleneceği belirtilmemiş, bunun yerine Hun, Uygur, Göktür, Avrupa Hun ve Avar dönemlerine ait sanatlarının işleneceği belirtilmiştir. Bu bağlamda Sakarya, Samsun 19 Mayıs, Trakya ve Yüzüncü Yıl Üniv. STB.’lerinin içeriklerinin benzer olduğu söylenebilir. Öte yandan Niğde Üniv. STB.’sinin tek dönemlik ders içeriği de benzer şekildedir ve