Sanal toplulukların ortaya çıkış nedenlerini; insanların özel ilgi alanlarının ve zevklerinin olması, başkalarıyla ilişki kuran sosyal varlıklar olmaları ve fiziksel ortamda yürütülen değişime dayalı işlemlerin sanal ortamda da gerçekleştirilmesi gerekliliği şeklinde özetlemek mümkündür (Uzkurt ve Özmen, 2006: 26). Bu toplulukların oluşumu, internet ortamlarında yer bulmaya, sürekliliğe ve çok yönlü değişimlere imkan sağlamaya dayanmaktadır. İletişim ve içeriklerin bir araya gelmesiyle sanal bir topluluk bireylerine bilgi alışverişinde bulunma, birbirlerinden ve birbirleri hakkında öğrenme imkanı sunmaktadır. Sanal topluluklar bilgi ve kaynaklarının bir araya gelmesini sağlamamakta insanların sosyal ve ticari ihtiyaçlarını karşılamaya da fırsat vermektedir (M, Uygur ve Bayram, 2013: 21). Bu ihtiyaçlardan hareketle oluşturulan sanal toplulukları dört grupta toplamak mümkündür. Bunlar; İşlem/Bilgi Paylaşım Toplulukları, İlgi Toplulukları, Fantezi Toplulukları, İlişki Toplulukları ve Tartışma Topluluklarıdır.
1.6.1. İşlem/Bilgi Paylaşım Toplulukları
Belirli mal ya da hizmete gereksinim duyan kişilerin, belirli bir sanal ortamda bir araya gelerek oluşturdukları alışveriş gerçekleştirdikleri ya da alışveriş sonrası deneyimlerini paylaştıkları sanal topluluklardır (M,Uygur ve Bayram, 2013: 21). Sanal ortamda bulunanlar, karşılıklı bilgi değişimi amacıyla bir araya gelmektedirler. İnternet’te başlangıçta yalnızca bilgi alışverişi varken, artık işlemlerin ticari anlam da kazandığını görmekteyiz. Bu noktaya gelinmesinin zaman almasının nedenleri, teknolojik yapının önceleri buna olanak tanımıyor olması ve internet kullanıcılarının önceleri sınırlı olmasıdır. Ancak, belirli mal ya da hizmetlere gerek duyan kişilerin sanal ortamda da çoğalması ve ortak gereksinimleri etrafında bir araya gelmeleri ile alışverişler ve bu alışverişlerle ilgili bilgi ve deneyim değişimi de ortaya çıkmaya başlamıştır (Uzkurt ve Özmen, 2006: 27).
Değişim toplulukları (communities of transaction), geleneksel sosyal alandaki topluluklardan farklı olarak ürün ve hizmetleri satın almayı-satmayı ve bunlara ilişkin bilginin dağılımını kolaylaştırırlar. Katılımcılar belirli bir işlemi gerçekleştirmek üzere teşvik edilirler. Bu işlemin gerçekleşmesinde diğer topluluk üyelerinden elde edilen bilgilerde birer girdi oluşturur. Bir değişim topluluğunun bir satıcı tarafından organize edilmesi şart değildir. Satıcı ve alıcılardan oluşan kitlenin belirli değişim olaylarının gerçekleşmesini kolaylaştırmak amacıyla bir araya gelmeleri yeterlidir (Uzkurt ve Özmen, 2006: 27).
1.6.2. İlgi Toplulukları
(Communities of Interest)Kullanıcıların amatörce ya da profesyonelce oluşturdukları ve spor, eğlence ya da seyahat konuları gibi ortak ilgi alanları hakkında bilgi paylaşımında bulundukları sanal topluluklardır (M, Uygur ve Bayram, 2013: 21).
İlgi toplulukları, endüstriye özel içerikleriyle potansiyel alıcı ve satıcıların, bir araya çekildiği sitelerdir. Ortama bilgi ekleyen üyeler, gereken katma değeri yaratırlar. İlgi toplulukları, özel ilgi alanlarında, sağladıkları ortam, içerik ve kullanıcılarla, işlem ve arama maliyetlerini düşürürler(http://www.afcea.org.tr/afceatr
/makaleler/elifbaktirpdf Erişim Tarihi: 16/03/14).
İnsanların bazen amatörce bazen profesyonelce bazen de tutkuyla bağlı oldukları özel ilgi alanları bulunmaktadır. Bunlar spor, eğlence veya seyahat gibi konularda yoğunlaşmaktadırlar. İnternet’te yer alan sanal topluluklar da, yukarıda örnek verilenlere benzer ilgi alanlarına sahip olan kişileri ortak ilgi alanları doğrultusunda bir araya getirmek amacıyla ilgi topluluklarını oluştururlar. Özellikle belirli bir konuda bir araya gelen kişilerin oluşturduğu ve gerek duydukları bilgilere sahip olmalarını ve birbirleriyle paylaşmalarını sağlayan topluluklardır. Bu toplulukların, genellikle öncü kişiler tarafından oluşturulup, ardından ilgilenenlerin de katılmaları ile bir topluluk halini aldıkları görülmektedir. Bazı kişiler bu alanlarda daha profesyonelce ilgilenirken, bazıları daha amatörce ilgilenmektedirler. Ayrıca, daha geniş kapsamda oluşturulup, sistem operatörleri adı verilen bireyler tarafından ve nadiren de olsa bazen şirketler tarafından yönetilen topluluklar da (bulletin board) bulunmaktadır. Son olarak da, profesyonel alanların oluşturmuş olduğu topluluklardan da söz etmek gereklidir. Profesyonel ya da endüstriyel birlikler sanal ortamda bu şekillerde de oluşturulmaktadır. Bu topluluklarda değişim topluluklarına nazaran daha yoğun bir iletişim yaşanır. Bu toplulukların iletişim konuları üyeler tarafından ilgi duyulan özel alanlarla sınırlıdır (Uzkurt ve Özmen, 2006: 27-28).
1.6.3. Fantezi Toplulukları (Communities of Fantasy)
Ağ ortamları insanlara bir araya gelerek yeni eğlence ve fantezi dünyaları keşfetmelerini sağlar. Bu ortamların ayırt edici bir özelliği, üyelerine kendilerini başka kişiliklere sokarak farklı deneyimler yaşama olanağı tanıyor olmasıdır. Bu amaçla bazen üyeler etkileşimli olarak oyunlar oynamakta bazen de spor amaçlı olarak oluşturulmuş topluluklarda, üyeler kendi takımlarını kurabilmekte ve diğer üyelerin takımlarıyla yarışabilmektedirler. Fantezi toplulukları yeni ortamların, kişiliklerin ya da hikayelerin oluşturulduğu topluluklardır. Katılımcılar bu toplulukların çoğunda gerçek kimliklerini kullanmak zorunda değillerdir. Önemli olan diğer katılımcılarla gerçekleştirilecek etkileşimlerdir. Örneğin; hayal güçlerini kullanarak gerçekleştirdikleri sohbetlerle bir hikayenin ortaya çıkışını ve devamını sağlayabilirler. Daha da ileri giderek, sanal ortamda kişilerin yeni kimlikler oluşturduklarını (sanal ortamın sağlamış olduğu bir avantaj da kişilerin gerçek dünyada kullanmaları mümkün olmayan maskeleri kullanmalarının mümkün olmasıdır) ve bu yeni sanal kimlikler aracılığıyla ortaya çıkan ortak noktaların pek çok kişinin bir araya gelerek sanal topluluklar oluşturmalarını sağladığını söylemek mümkündür (Uzkurt ve Özmen, 2006: 28-29).
Kullanıcıların bir araya gelerek eğlence ya da yeni fantezi dünyalarını keşfetmelerini sağlayan ve farklı kişiliklere bürünerek farklı deneyimler yaşamalarına olanak veren sanal topluluklardır (Meydan, U. ve Bayram, 2013: 21).
1.6.4. İlişki Toplulukları
(Communities of Relationship)İlk insandan bu yana iletişim hep vardır. İletişimin etkisiyle de insanlar birbirleriyle sürekli ilişki halindedirler. Hissettiklerini, başkalarına anlatamadıklarını,
duygularını, gereksinimlerini bir başka insana anlatarak kendilerini daha rahat hissetmektedirler. İşte bu gibi durumlarda insanlar arasında derin bağlar kurulmaktadır. Bu şekilde oluşturulan topluluklara ilişki toplulukları denilmektedir. İnsanların doğasında başkalarıyla bir araya gelmek ve onlarla ilişki kurmak vardır. Özellikle başkalarıyla duygularını paylaşma gereksinimi hissedildiği dönemlerde, ilişki kurma isteği çok daha yoğun olarak kendini hissettirmektedir. Özellikle de bu gibi durumlarda daha derin ve kişisel ilişkiler kurulmaktadır. Bu şekilde oluşturulan toplulukları ilişki toplulukları olarak nitelemek mümkündür (Uzkurt ve Özmen, 2006: 29).
Belirli bir konuya ilgi duyan insanların, bir araya gelmeleri ile oluşturdukları topluluklardır. İlgi toplulukları hobi, spor, müzik gibi amatör konularda olabileceği gibi herhangi bir mesleğin profesyonel çalışanlarının bir araya gelmesi ile de oluşabilir. İlgi topluluklarının en önemli özelliği, bilginin çok yoğun olarak topluluk üyeleri arasında paylaşılmasıdır.
1.6.5. Tartışma Toplulukları
Tartışma toplulukları, pek çok farklı konuların üyeler arasında tartışılmasına olanak sağlayan topluluklardır. Bu topluluklarda aktif (açıktakiler) ve pasif (gizlenenler) iki çeşit üye vardır. Biri tartışmaya katkıda bulunup düşüncelerini paylaşıp savunmaktadır diğeri ise tartışmayı dışarıdan seyretmektedir ve düşüncelerini paylaşmamaktadır.
Tartışma grupları gizlenenlerin gelip gittikleri, değişken topluluklar olarak görülmekle birlikte bunlar, topluluğun sürekliliğini sağlayan açıktakiler tarafından yazılanları düzenli olarak takip ederler (Uzkurt ve Özmen, 2009).
Amerika’da 1697 sanal topluluk üyesi üzerinde yapılan bir araştırmada, üyelerin %33’ünün 11 Eylül saldırılarının arkasından tartışma gruplarında konu ile ilgili olarak yazılanları okudukları veya yorumları ile konuya dahil oldukları tespit edilmiştir (Horrigan, 2001). Bu da gösteriyor ki tartışma toplulukları, gerçek dünyada yaşanan olaylardan bağımsız olarak düşünülemez ve bu topluluklardaki aktivitenin artmasında gerçek hayattaki olayların ciddi etkisi vardır.