GEREÇ VE YÖNTEMLER
SAKKARĠN TESTĠ
Mukosiliyer klirensi gösteren bu testte,
a) Kontrol grubunda klirens süresi ortalama 7,70 (±3,71) dk, minimum klirens süresi 3 dk, maksimum klirens süresi 16 dk olarak belirlendi (Tablo 10).
b) Hasta grubunda preoperatif klirens süresi ortalama 18,46 (±9,89) dk, minimum klirens süresi 2 dk, maksimum klirens süresi 40 dk saptandı (Tablo 10).
c) Hasta grubunda postoperatif klirens süresi ortalama 9,20 (±4,64) dk, minimum klirens süresi 2 dk, maksimum klirens süresi 20 dk saptandı (Tablo 10).
d) Hasta grubunda preoperatif ve postoperatif mukosiliyer klirens süreleri farkı (ameliyat sonrası fark) ortalama 9,25 dk, minimum -2, maksimum 36 dk olarak saptandı.
Tablo 10. Kontrol grubu, preoperatif ve postoperatif hasta grupları arasında mukosiliyer klirens iliĢkisi
Kontrol Grubu (ortalama) Preoperatif Hasta Grubu (ortalama) Postoperatif Hasta Grubu (ortalama) Sakkarin Testi Değerleri 7,70 (± 3,71) 18,46 (± 9,89) 9,20 (± 4,64) p* p<0.05 p<0.05
*Mann-Whitney U ve Wilcoxon testleri
Kontrol ve preoperatif hasta grupları arasında mukosiliyer klirens değerleri arasında istatistiksel anlamlı fark saptandı ( p=0,00, Mann- Whitney U testi) (Tablo 10).
Hasta grubunun preoperatif ve postoperatif mukosiliyer klirens değerleri arasında istatistiksel anlamlı fark saptandı ( p=0,00, Wilcoxon testi) (Tablo 10).
Hasta grubunun ameliyat sonrası mukosiliyer klirens iyileĢmesinin çalıĢmamızda incelenen hiç bir parametre iyileĢmesi ile anlamlı korelasyonu saptanmamıĢtır (Spearman testi) (Tablo 2).
KOKU TESTĠ
EĢik Skoru
a) Kontrol grubunun koku değerlendirmesinde eĢik skoru ortalama 6,39 (±1,69), minimum 4, maksimum 10 olarak belirlendi (Tablo 11).
b) Hasta grubunun preoperatif koku değerlendirmesinde eĢik skoru ortalama 4,10 (±1,78), minimum 0,25, maksimum 7,50 olarak bulundu (Tablo 11).
c) Hasta grubunun postoperatif koku değerlendirmesinde eĢik skoru ortalama 6,53 (±1,57), minimum 2,5, maksimum 10 bulundu (Tablo 11).
d) Hasta grubunun preoperatif ve postoperatif koku eĢik skorları farkı (ameliyat sonrası fark) ortalama 2,38 (±1,33), minimum 1, maksimum 6 olarak saptandı.
Tablo 11. Kontrol grubu, preoperatif ve postoperatif hasta grupları arasında koku eĢik skoru iliĢkisi
Kontrol Grubu (ortalama) Preoperatif Hasta Grubu (ortalama) Postoperatif Hasta Grubu (ortalama) Koku Testi EĢik
Skorları
6,39 (±1,69) 4,10 (±1,78) 6,53 (±1,57)
p* p<0.05 p<0.05
*Mann-Whitney U ve Wilcoxon testleri
Kontrol ve preoperatif hasta grupları arasında koku eĢik skorları açısından istatistiksel anlamlı fark saptandı ( p=0,00, Mann- Whitney U testi) (Tablo 11).
Hasta grubunun preoperatif ve postoperatif koku eĢik skorları açısından istatistiksel anlamlı fark saptandı ( p=0,00, Wilcoxon testi) (Tablo 11).
Hasta grubunun ameliyat sonrası koku eĢiği iyileĢmesinin, rinometrik MCA 1 iyileĢmesi (r=0,334, p=0,035) ile korele olduğu, toplam koku skoru iyileĢmesi (r=0,559, p=0,000) ile de belirgin korele olduğu bulunmuĢtur (Spearman testi) (Tablo 2).
Toplam Skor
a) Kontrol grubunun koku değerlendirmesinde toplam skor ortalama 31,19 (±3,63), minimum 25,5, maksimum 37,15 olarak belirlendi (Tablo 12).
b) Hasta grubunun preoperatif koku değerlendirmesinde toplam skor ortalama 23,85 (±4,33), minimum 11,25, maksimum 29,75 olarak bulundu (Tablo 12).
c) Hasta grubunun postoperatif koku değerlendirmesinde toplam skor ortalama 31,61 (±3,42), minimum 18,5, maksimum 38,5 bulundu (Tablo 12).
d) Hasta grubunun preoperatif ve postoperatif koku toplam skorları farkı (ameliyat sonrası fark) ortalama 7,75 (±2,62), minimum 2, maksimum 14 olarak saptandı.
Tablo 12. Kontrol grubu, preoperatif ve postoperatif hasta grupları arasında toplam koku skoru iliĢkisi
Kontrol Grubu (ortalama) Preoperatif Hasta Grubu (ortalama) Postoperatif Hasta Grubu (ortalama) Koku Testi Toplam Skorları 31,19 (±3,63) 23,85 (±4,33) 31,61 (±3,42) p* p<0.05 p<0.05
*Mann-Whitney U ve Wilcoxon testleri
Kontrol ve preoperatif hasta grupları arasında toplam koku skorları açısından istatistiksel anlamlı fark saptandı ( p=0,00, Mann- Whitney U testi) (Tablo 12).
Hasta grubunun preoperatif ve postoperatif koku eĢik skorları arasında istatistiksel açıdan anlamlı fark saptandı ( p=0,00, Wilcoxon testi) (Tablo 12).
Hasta grubunun ameliyat sonrası toplam koku skoru iyileĢmesinin, koku eĢiği iyileĢmesi (r=0,559, p=0,000) ile belirgin korele olduğu saptanmıĢ, çalıĢılan diğer parametrelerdeki iyileĢmeler ile korelasyon saptanmamıĢtır (Spearman testi) (Tablo 2).
Kontrol grubu ve hasta grubuna (preoperatif ve postoperatif) ait tüm veriler Tablo 13 ve 14 de gösterilmiĢtir.
Tablo 13. Genel veri tablosu (preoperatif ve postoperatif hasta grubu)
No Protokol Cins Ad Yaş Ön1 Or.1 Ar.1 EEK1 Eş.1 Top.1 Vol1.1 Vol2.1VolEK1MCA1.1MCA2.1MCAEK1Sak1 Skl.1 Ön2 Or.2 Ar.2 EEK2 Eş.2 Top.2 Vol1.2 Vol2.2VolEK2MCA1.2MCA2.2MCAEK2Sak2 Skl.2 1 451246 K ZT 23 2 1 3 1 3,8 21,8 1,72 3,59 1,72 0,51 0,48 0,48 10 2 4 3 4 3 6,5 33,5 1,96 8,5 1,96 0,65 1,11 0,65 8 9 2 503966 E MYG 43 3 1 2 1 4,5 23,5 1,87 7,14 1,87 0,44 0,33 0,33 10 1 4 4 3 3 5,8 30,8 1,75 9,03 1,75 0,5 0,53 0,5 8 8 3 496770 E ET 27 3 2 3 2 4 25 2,07 5,22 2,07 0,67 0,4 0,4 14 7 4 3 3 3 6,5 32,5 1,52 5,7 1,52 0,46 0,68 0,46 9 10 4 180716 E AA 28 2 1 2 1 2,5 24,5 2,28 3 2,28 0,36 0,28 0,28 8 5 3 3 4 3 6,5 31,5 1,65 3,84 1,65 0,23 0,26 0,23 6 9 5 495187 E İD 41 2 1 3 1 6,8 29,8 1,84 3,28 1,84 0,21 0,17 0,17 27 3 4 3 4 3 8,5 32,5 2 3,74 2 0,31 0,26 0,26 15 9 6 106004 K İCT 21 1 2 2 1 5,8 26,8 2,16 7,57 2,16 0,52 0,7 0,52 3 3 4 3 3 3 6,5 35,5 1,79 4,62 1,79 0,54 0,69 0,54 2 10 7 208617 E TF 47 2 1 2 1 3,5 24,5 2,45 0,06 0,06 0,06 0,17 0,06 4 3 4 3 3 3 7,8 33,8 2,95 4,56 2,95 0,69 0,66 0,66 3 9 8 31177 K EY 30 4 2 2 2 4,8 28,8 1,83 5,08 1,83 0,38 0,35 0,35 14 1 4 3 3 3 7,5 38,5 1,74 5,04 1,74 0,36 0,62 0,36 7 7 9 499720 E HC 44 4 2 2 2 4,5 24,5 2,78 9,77 2,78 0,76 1,09 0,76 17 7 4 3 3 3 5,5 31,5 2,8 9,7 2,8 0,54 1 0,54 14 9 10 452105 E AG 24 3 1 2 1 4,8 27,8 1,92 11,1 1,92 0,61 0,57 0,57 5 3 4 3 3 3 6,5 33,5 2,02 9,93 2,02 0,67 0,58 0,58 5 7 11 408929 K İE 20 2 1 2 1 1,5 21,5 1,28 3,71 1,28 0,38 0,34 0,34 17 2 4 3 3 3 2,5 29,5 1,32 7,59 1,32 0,41 0,48 0,41 13 8 12 449134 E ÖM 46 3 1 2 1 5 29 1,92 5,83 1,92 0,54 0,49 0,49 13 4 4 3 3 3 7,5 35,5 2,42 5,16 2,42 0,79 0,78 0,78 10 9 13 218821 K KB 21 3 1 3 1 3,5 21,5 1,58 3,51 1,58 0,34 0,3 0,3 25 8 4 3 3 3 7,5 32,5 1,5 3,87 1,5 0,42 0,48 0,42 12 9 14 503624 K GT 21 1 1 3 1 4,5 23,5 0,98 4,03 0,98 0,25 0,48 0,25 12 1 4 4 4 4 7,5 33,5 1,6 5,55 1,6 0,57 0,6 0,57 10 10 15 121193 K FY 40 3 1 4 1 5,5 26,5 1,81 3,97 1,81 0,55 0,48 0,48 30 1 4 4 4 4 6,8 35,8 1,85 11,4 1,85 0,55 0,84 0,55 12 9 16 363547 E YD 42 2 1 3 1 4,5 27,5 2,17 8,25 2,17 0,64 0,69 0,64 35 1 4 4 4 4 5,5 31,5 2,11 4,86 2,11 0,53 0,55 0,53 20 9 17 469132 E YB 50 3 1 3 1 4,5 19,5 2,54 2,54 2,54 0,68 0,16 0,16 20 1 4 3 3 3 5,5 26,5 2,6 4,78 2,6 0,54 0,46 0,46 14 10 18 187312 E İÇ 50 2 1 1 1 6 25 1,86 3,06 1,86 0,52 0,15 0,15 23 2 4 3 2 2 8,5 30,5 2,29 2,81 2,29 0,47 0,37 0,37 14 8 19 180513 K SK 40 2 1 3 1 3,5 18,5 1,38 4,71 1,38 0,22 0,17 0,17 25 1 4 3 4 3 6,8 28,8 2,04 4,68 2,04 0,46 0,3 0,3 7 8 20 30156 E AÖ 21 2 1 4 1 2,5 27,5 1,39 2,99 1,39 0,41 0,32 0,32 23 7 4 3 4 3 6,5 35,5 1,31 7,05 1,31 0,44 0,46 0,44 6 9 21 504535 K EP 19 2 1 3 1 4,5 29,5 1,5 7,94 1,5 0,39 0,73 0,39 22 3 4 4 3 3 5,8 31,8 1,8 8,79 1,8 0,57 0,67 0,57 17 8 22 390009 K SK 40 2 1 4 1 0,3 15,3 1,83 4,41 1,83 0,49 0,48 0,48 16 1 4 3 4 3 5,5 29,5 1,73 6,26 1,73 0,38 0,4 0,38 10 6 23 508389 E SZ 42 3 1 4 1 4,5 25,5 2,26 4,14 2,26 0,51 0,48 0,48 36 4 3 3 4 3 6,8 32,8 2 9,53 2 0,65 0,62 0,62 3 4 24 495564 E İG 20 2 1 3 1 6,5 27,5 2,15 5,16 2,15 0,68 0,78 0,78 6,5 5 4 4 4 4 8,5 33,5 1,95 6,67 1,95 0,73 0,77 0,73 8 8 25 319014 E CK 26 1 1 3 1 7,5 28,5 1,74 9,44 1,74 0,47 0,43 0,43 23 1 4 4 4 4 8,5 33,5 1,57 7,09 1,57 0,36 0,45 0,36 17 9 26 483621 E FÇ 26 3 1 1 1 6,3 25,3 1,87 3,84 1,87 0,39 0,24 0,24 25 4 4 4 3 3 8,5 33,5 2,48 4,09 2,48 0,76 0,75 0,75 17 9 27 443611 E DB 31 1 2 2 1 3,5 23,5 2,34 10,6 2,34 0,87 0,48 0,48 10 5 3 3 2 2 6,5 30,5 1,9 8,73 1,9 0,67 0,37 0,37 7 7 28 493315 E YD 44 1 2 3 1 0,3 11,3 1,18 9,7 1,18 0,26 0,32 0,26 20 1 3 4 4 3 2,5 18,5 1,43 2,38 1,43 0,24 0,25 0,24 6 10 29 491960 K EA 19 1 1 2 1 4 15 1,13 1,52 1,13 0,06 0,06 0,06 25 3 3 3 3 3 10 29 1,35 4,12 1,35 0,34 0,7 0,34 2 8 30 51049 K YA 24 2 1 2 1 7,5 27,5 1,39 3,43 1,39 0,28 0,24 0,24 10 3 4 3 4 3 8,5 35,5 1,31 3,93 1,31 0,32 0,42 0,32 7 6 31 161781 E FK 50 2 1 1 1 1,5 17,5 2,33 8,68 2,33 0,53 0,52 0,52 10 4 4 3 3 3 6,5 26,5 2,47 10,7 2,47 1,04 1,17 1,04 8 5 32 518103 E EP 23 3 1 1 1 4 26 2,11 14,8 2,11 0,42 0,83 0,42 14 7 3 2 2 2 5 30 2,48 8,82 2,48 0,74 1,24 0,74 7 8 33 433030 K RK 28 4 2 2 2 2,5 25,5 2 7,39 2 0,67 0,65 0,65 2 2 4 3 3 3 5,5 31,5 2,08 11 2,08 0,75 0,85 0,75 2 8 34 231654 E SK 35 2 1 2 1 0,3 20,5 1,41 1,16 1,16 0,38 0,08 0,08 27 2 4 4 4 4 4,5 30,5 1,66 2,44 1,66 0,39 0,11 0,11 6 10 35 506516 E NB 49 4 1 3 1 3,5 21,5 1,44 4,14 1,44 0,4 0,67 0,4 35 1 4 3 3 3 5,5 28,5 2,2 6,86 2,2 0,61 0,59 0,59 11 9 36 509333 E AB 31 4 2 4 2 5,5 24,5 2,3 9,26 2,3 0,69 1,42 0,69 8 6 4 3 4 3 8,5 34,5 1,41 6,64 1,41 0,4 0,8 0,4 5 9 37 62846 E MT 47 4 2 2 2 5,5 25,5 2,49 4,78 2,49 0,71 0,52 0,52 17 7 4 4 3 3 6,5 32,5 2,67 8,59 2,67 0,52 0,48 0,48 10 10 38 493506 E HA 18 1 1 1 1 3,5 18,5 1,54 0,01 0,01 0,06 0,17 0,06 40 1 4 4 4 4 4,5 26,5 1,86 7,08 1,86 0,47 0,59 0,47 4 9 39 507431 E CK 50 2 1 3 1 3,8 20,8 1,98 9,23 1,98 0,41 0,38 0,38 27 1 3 4 4 3 6,5 30,5 2,34 5,8 2,34 0,69 0,55 0,55 11 10 40 503576 E ATP 30 4 2 2 2 3,5 28,5 1,3 3,26 1,3 0,44 0,4 0,4 30 5 4 4 4 4 5,5 32,5 1,62 5,35 1,62 0,58 0,47 0,47 15 9
Ön 1: Preoperatif ön segment endoskopi skoru; Or.1: Preoperatif orta segment endoskopi skoru; Ar.1: Preoperatif arka segment endoskopi skoru; EEK1: Preoperatif
endoskopik en küçük değer; EĢ1: Preoperatif koku eĢik skoru; Top.1: Preoperatif koku toplam skoru; Vol1.1: Preoperatif Vol.1 değeri; Vol2.1: Preoperatif Vol.2 değeri;
VolEK1: Preoperatif en küçük volumetrik değer; MCA1.1: Preoperatif MCA1 değeri; MCA2.1: Preoperatif MCA 2 değeri; MCAEK1: Preoperatif en küçük MCA değeri; Sak1: Preoperatif sakkarin testi değeri; Skl.1: Preoperatif görsel analog skala değeri
Ön 2: Postoperatif ön segment endoskopi skoru; Or.2: Postoperatif orta segment endoskopi skoru; Ar.2: Postoperatif arka segment endoskopi skoru; EEK2: Postoperatif
endoskopik en küçük değer; EĢ2: Postoperatif koku eĢik skoru; Top.2: Postoperatif koku toplam skoru; Vol1.2: Postoperatif Vol.1 değeri; Vol2.2: Postoperatif Vol.2 değeri;
Tablo 14. Genel veri tablosu (Kontrol grubu)
No Protokol Cins Ad Yaş Ön3 Or.3 Ar.3 EEK3 Eş.3 Top.3 Vol1.3 Vol2.3VolEK3MCA1.3MCA2.3MCAEK3Sak3Skala3 41 214652 K AA 19 4 3 3 3 7,5 35,5 1,81 7,08 1,81 0,64 1,28 0,64 6 8 42 452136 K CSM 20 4 3 4 3 8,2 37,2 1,6 3,15 1,6 0,27 0,25 0,25 8 8 43 388345 K SÇ 25 4 3 4 3 7,5 35,5 1,19 2,71 1,19 0,38 0,55 0,38 16 10 44 263844 K BK 21 3 4 4 3 8,2 35,2 1,79 7,94 1,79 0,7 0,94 0,7 6 5 45 497104 E MK 19 4 3 4 3 6,5 33,5 2,45 5,28 2,45 0,69 0,65 0,65 4 8 46 248359 K EK 24 4 3 4 3 5,8 31,8 1,91 5,72 1,91 0,53 0,6 0,53 5 10 47 456532 K MK 20 4 4 4 4 4,5 25,5 1,2 7,91 1,2 0,35 0,74 0,35 13 8 48 369874 K GH 33 4 3 3 3 4 30 2,41 7,76 2,41 0,81 1,04 0,81 8 9 49 453464 K DY 22 4 3 3 3 4,5 27,5 1,35 5,24 1,35 0,39 0,56 0,39 4 9 50 452169 K HE 21 4 4 4 4 5,5 31,5 1,45 4,02 1,45 0,4 0,68 0,4 7 8 51 236541 K FK 19 4 3 4 3 4,5 28,5 1,34 2,53 1,34 0,3 0,25 0,25 10 7 52 353351 K DD 21 4 3 4 3 5,5 31,5 1,61 4,97 1,61 0,58 0,85 0,58 10 9 53 563265 E EO 22 4 3 3 3 4,5 27,5 1,86 4,17 1,86 0,59 0,56 0,56 3 7 54 235142 K KC 21 4 3 3 3 4,5 25,5 1,6 2,52 1,6 0,29 0,27 0,27 4 9 55 423619 K MB 20 4 3 4 3 6,5 31,5 1,93 2,75 1,93 0,65 0,53 0,53 6 9 56 368712 E ER 20 4 3 3 3 7,5 34,5 2,14 5,61 2,14 0,65 0,83 0,65 8 8 57 498606 K GGC 19 4 3 4 3 7,5 34,5 1,77 6,47 1,77 0,62 0,66 0,62 14 7 58 514976 K GT 19 4 3 4 3 6,8 31,8 1,68 5,51 1,68 0,58 1,16 0,58 4 8 59 341355 K FP 27 4 4 3 3 10 30 1,5 5,26 1,5 0,52 0,56 0,52 6 10 60 364543 K MY 27 4 4 4 4 8,5 25,5 2,06 6,37 2,06 0,47 0,67 0,47 12 8
Ön 3: Kontrol grubu ön segment endoskopi skoru; Or.3: Kontrol grubu orta segment endoskopi skoru; Ar.3: Kontrol grubu arka segment endoskopi skoru; EEK3: Kontrol
grubu endoskopik en küçük değer; EĢ3: Kontrol grubu koku eĢik skoru; Top.3: Kontrol grubu koku toplam skoru; Vol1.3: Kontrol grubu Vol.1 değeri; Vol2.3: Kontrol grubu Vol.2 değeri; VolEK3: Kontrol grubu en küçük volumetrik değer; MCA1.3: Kontrol grubu MCA1 değeri; MCA2.3: Kontrol grubu MCA 2 değeri; MCAEK3: Kontrol grubu en küçük MCA değeri; Sak3: Kontrol grubu sakkarin testi değeri; Skl.3: Kontrol grubu görsel analog skala değeri.
TARTIġMA
Nazal septum deviasyonunun toplumda baĢta gelen burun tıkanıklığı nedenlerinden olduğu ve koku duyusunu olumsuz yönde etkilediği daha önceki çalıĢmalarda belirtilmiĢtir (2- 5). Burun hava yolu tıkanıklığına sebep olan hastalıkların koku duyusunu bozduğu yaygın bir kanıdır (1,2).
Burun hava yolundaki tıkanıklığın ve koku duyusunun cerrahi sonrası değiĢimlerinin akustik rinometri, endoskopik değerlendirme, sakkarin testi, görsel analog skala, çeĢitli koku tanıma testleri ve sniffin sticks ile ayrı ayrı değerlendirmeleri literatürdeki yerlerini almıĢtır (6,12,13,19) ve ameliyat sonrası tüm bu parametrelerde iyileĢme olması beklenen bir durumdur. Bu çalıĢmadaki amacımız, koku duyusunu ve burun açıklığını etkileyen pek çok faktör olduğunu göz önüne alarak, tüm bu değerlerin birlikte incelenmesini, ameliyat sonrası değiĢimlerini, birbirleriyle iliĢkisini göstermektir.
ÇalıĢmamızda, burun açıklığının, koku duyusunun ve mukosiliyer klirensin ameliyat öncesi ve sonrası objektif ve subjektif değerlendirmelerle bir bütün halinde incelenmesi ve ameliyat sonrası bu incelemelerde sağlanan iyileĢmelerin birbirleri ile paralel olup olmadığının araĢtırılması amaçlanmıĢtır.
ÇalıĢmamızda nazal septal deviasyonu olan olguların görsel analog skala değerleri kontrol grubuna oranla düĢük bulunmuĢ olup aradaki fark istatistiksel olarak anlamlıdır.
ÇalıĢmamızda yapılan endoskopik incelemelerde nazal septal deviasyonu olan olguların endoskopik inceleme skorları her üç segmentte de kontrol grubuna oranla düĢük bulunmuĢ olup aradaki fark istatistiksel olarak anlamlıdır.
çok sayıda çalıĢmayı incelemiĢ ve deviasyonlu olgularda tüm bu testlerde hava yolu açıklığının azalmıĢ olduğunu vurgulamıĢtır.
ÇalıĢmamızdaki akustik rinometri Vol.1, Vol.2, MCA1 ve MCA2 değerleri incelendiğinde, Holmström’ ün saptamalarıyla paralel olarak nazal septal deviasyonu olan olguların MCA 2 değerleri kontrol grubuna oranla düĢük bulunmuĢ olup aradaki fark istatistiksel olarak anlamlıdır.
Bu veriler nazal septal deviasyonda burun hava yolunun beklenen farklılıklarıdır. Sakkarin testinde deviasyonlu nazal kavitelerin klirens zamanı ortalaması kontrol grubuna göre daha uzun bulunmuĢ olup aradaki fark istatistiksel olarak anlamlıdır.
Jang ve ark. (9) yaptıkları çalıĢmada septum deviasyonlu hastaların sakkarin klirens sürelerini ölçmüĢ, septal mukozalarını elektron mikroskopu ile incelemiĢ ve deviasyonlu olgularda siliyer hücre kaybı olduğunu, mukosiliyer transportun bozulduğunu ve septal mukozanın inflame olduğunu göstermiĢlerdir.
Bu bulgular çalıĢmamızda elde ettiğimiz sonuçlarla paraleldir ve çalıĢmamızda deviasyonlu olgularda kontrol grubuna oranla artan sakkarin klirens süresini açıklamaktadır.
Koku eĢik testinde ise nazal septal deviasyonlu olguların ortalama eĢik değeri kontrol grubuna göre daha düĢük (daha yüksek koku konsantrasyonu) bulunmuĢ olup aradaki fark istatistiksel olarak anlamlıdır. Bu sonuç deviasyonun koku duyusunu olumsuz etkilediğini göstermektedir.
Monredon ve ark. (4) da yaptıkları 392 hastadan oluĢan bir araĢtırmada, septum deviasyonunun koku duyusunu olumsuz etkilediğini göstermiĢlerdir.
Koku testlerinin toplam skoru ise deviasyonlu olgularda kontrol grubuna göre daha düĢük bulunmuĢtur ve aradaki fark istatistiksel olarak anlamlıdır. Her iki sonuç da deviasyonun koku duyusu üzerine genel olarak olumsuz etkisini göstermektedir.
Genel olarak nazal septal deviasyonun burun havayolu, mukosiliyer akım süresi ve koku duyusu üzerine olumsuz etkileri olduğu çalıĢmamızda gösterilmiĢtir.
ÇalıĢmamızda nazal septal deviasyonu olan olguların cerrahi öncesi görsel analog skala değerleri cerrahi sonrasına oranla düĢük bulunmuĢ olup aradaki fark istatistiksel olarak anlamlıdır.
ÇalıĢmamızda yapılan endoskopik incelemelerde nazal septal deviasyonu olan olguların cerrahi öncesi endoskopik inceleme skorları her üç segmentte de cerrahi sonrasına oranla düĢük bulunmuĢ olup aradaki fark istatistiksel olarak anlamlıdır.
Akustik rinometri Vol. 1, Vol. 2 ve MCA2 değerleri incelendiğinde, çalıĢmamızdaki nazal septal deviasyonu olan olguların cerrahi öncesi Vol. 1, Vol. 2 ve MCA2 değerleri cerrahi sonrasına oranla düĢük bulunmuĢ olup aradaki fark istatistiksel olarak anlamlıdır.
Moore ve ark. (13), septum deviasyonu cerrahisinin etkinliğini akustik rinometri ile araĢtıran altı çalıĢmayı sistematik olarak gözden geçirmiĢ ve tümünde septum cerrahisi sonrası değerlerde iyileĢme olduğunu gözlemlemiĢtir.
Bu bulgular deviasyon cerrahisinin burun hava yolu açıklığını iyileĢtirmede faydalı bir yöntem olduğunu destekler niteliktedir.
Sakkarin testinde deviasyonlu nazal kavitelerin cerrahi öncesi klirens zamanı ortalaması cerrahi sonrasına göre daha uzun bulunmuĢ olup aradaki fark istatistiksel olarak anlamlıdır.
Polat ve ark. (7), septum deviasyonlu hastalarda preoperatif ve postoperatif nazal mukosiliyer akımı rinosintigrafik incelemelerle araĢtırmıĢtır. Bu çalıĢmada postoperatif dönemde preoperatif döneme göre daha iyi mukosiliyer transport bulunmuĢtur.
Ginzel ve ark. (8) da septum deviasyonlu hastalarda operasyon öncesi ve sonrası
sakkarin sky blue kullanarak mukosiliyer fonksiyonları ölçmüĢ ve ameliyat öncesi
mukosiliyer aktiveyi bozulmuĢ bulurken, ameliyat sonrası 3. ayda mukosliyer aktivitenin normal olduğunu gözlemlemiĢlerdir.
Bu bulgular deviasyon cerrahisi sonrası sadece burun havayolu açıklığının değil, mukosiliyer etkinlik gibi fizyolojik fonksiyonların da iyileĢme gösterdiğini desteklemektedir.
Koku eĢik testinde ise nazal septal deviasyonlu olguların cerrahi öncesi ortalama eĢik değeri cerrahi sonrasına göre daha düĢük bulunmuĢ olup aradaki fark istatistiksel olarak anlamlıdır. Bu sonuç deviasyon cerrahisinin koku duyusunu olumlu etkilediğini göstermektedir.
Koku testlerinin toplam skoru ise deviasyonlu olgularda cerrahi öncesinde cerrahi sonrasına göre daha düĢük bulunmuĢtur ve aradaki fark istatistiksel olarak anlamlıdır. Her iki sonuç da deviasyonun koku duyusu üzerine genel olarak olumsuz etkisi olduğunu, deviasyon cerrahisinin ise koku duyusunu olumlu yönde etkilediğini göstermektedir.
Damm ve ark. (5) da septoplasti + alt konka turbinektomi yapılan hastalarda preoperatif ve postoperatif ortalama 9,3. haftada sniffin sticks testi ile koku iyileĢmesini araĢtırmıĢ ve koku eĢiği, diskriminasyonu ve identifikasyonunda postoperatif dönemde anlamlı iyileĢme saptamıĢtır.
Genel olarak nazal septal deviasyonun burun havayolu, mukosiliyer akım süresi ve koku duyusu üzerine olumsuz etkileri olduğu, deviasyon cerrahisinin ise bu olumsuz etkiyi gidermeye katkı sağladığı çalıĢmamızda da gösterilmiĢtir.
Akustik rinometri değerlerinin kendi aralarında yüksek korelasyon bulunmuĢ olup bu testin kendi içinde tutarlılığının bir göstergesi olarak doğal kabul edilmiĢtir. Bunun yanı sıra ön segment endoskopik değerlendirmesi ile Vol.1 arasındaki korelasyon aynı bölgeye yönelik objektif rinometrik ölçümlerle endoskopik değerlendirme arasındaki tutarlılığa iĢaret etmektedir.
Sakkarin testi (klirens süresi) ile akustik rinometri ölçümleri olan Vol.1, Vol.2 ve MCA2 arasında ters korelasyon nazal hava yolu ile mukosiliyer akım iliĢkisini göstermiĢtir. Nazal fizyolojik değerlerin birbiri ile iliĢkisini ve bütünlüğünü göstermesi açısından önemlidir.
Damm ve ark. (3) da yaptıkları çalıĢmada, 50 sağlıklı bireyin nazal volümleriyle koku fonksiyonları arasındaki iliĢkiyi araĢtırmıĢ ve koku eĢiği ile nazal volümler arasında anlamlı korelasyon bularak nazal fizyolojik değerlerin iliĢki ve bütünlüğünü göstermiĢtir.
Kontrol grubunda yapılan ölçümlerin birbirleri ile anlamlı korelasyonu gösterilememiĢtir.
Cerrahi sonrası deviasyonu giderilmiĢ olgularda yapılan ölçümlerde sakkarin testi (mukosiliyer klirens süresi) ile ön ve orta segment endoskopi skorları arasında anlamlı korelasyon saptanmıĢ olup hava yolu açıklığı ile mukosiliyer akım değerlerinin birbirine eĢlik ettiğine iliĢkin düĢüncemizi desteklemektedir.
Nazal septal deviasyonlu olgularda operasyonla meydana gelen değiĢiklikler değerlendirildiğinde, görsel analog skala değerindeki değiĢim ile akustik rinometri Vol.1 değerindeki değiĢim arasında anlamlı korelasyon saptandı.
Haavisto ve ark. (12) da görsel analog skalası ile akustik rinometri değerleri arasında anlamlı korelasyon bulmuĢlardır.
Ayrıca ön segment endoskopik bakı değerlerindeki değiĢim ile MCA 2 değerlerindeki değiĢim arasında, orta segment endoskopik bakı değerlerindeki değiĢim ile de Vol. 1 değerlerindeki değiĢim arasında anlamlı korelasyon saptandı.
Bu veriler burun hava yolu açıklığını değerlendirmeye yönelik görsel analog skala- endoskopik bakı skorlaması ve akustik rinometri arasındaki tutarlılığın göstergesi olarak değerlendirilmiĢtir.
Tompos ve ark. (46) da nazal endoskopide burunu üç segmente ayırıp her bölgeyi dört puanla skorlandırmıĢ ve septum deviasyonlu hastalarda nazal endoskopi skoru, görsel analog skalası ve rinomanometrik değerler arasında korelasyon bulmuĢtur.
Operasyon ile koku eĢik skorlarında meydana gelen değiĢiklik ile MCA 1 değerlerindeki değiĢim arasında da anlamlı korelasyon saptanmıĢ olup burun hava yolu açıklığı ile koku duyusu değerlerinin birbirleri ile uyumlu değiĢtiğini göstermesi bakımından önemlidir.
ÇalıĢmamızda, fizyolojik parametrelerin birbirleri ile iliĢkisi, diğer yandan deviasyon cerrahisi ile birlikte değerlerde meydana gelen olumlu değiĢiklikler beklendiği gibi saptanmıĢtır. ÇalıĢmamızda yanıtını aradığımız bu değiĢimin çeĢitli fizyolojik iĢlevleri değerlendiren ölçümlerde birbirleri ile iliĢkili seyredip seyretmediği sorusu açıklık kazanmıĢ ve farklı fizyolojik iĢlevlere iliĢkin testlerdeki değiĢimlerin birbiri ile korelasyonunun olduğu saptanmıĢtır.
Bu yöndeki yaygın kanaati kontrollü ve prospektif bir çalıĢmayla kanıta dayalı gösterme amacımız gerçekleĢmiĢtir.
SONUÇLAR
Nazal septum cerrahisi uygulanan hastaların (preoperatif ve postoperatif) ve kontrol grubunun görsel analog skala, burun endoskopisi, akustik rinometri, sakkarin testi ve koku testi ölçümleri yapılarak elde edilen değerlerin incelendiği ve kıyaslandığı bu çalıĢmada aĢağıdaki sonuçlara ulaĢılmıĢtır.
1. Nazal septal deviasyonun burun havayolu, mukosiliyer akım süresi ve koku duyusu üzerine olumsuz etkileri mevcuttur.
2. Nazal septal deviasyonlu hastalarda deviasyon cerrahisinin burun havayolu, mukosiliyer akım süresi ve koku duyusu üzerine olumlu etkileri vardır.
3. Burunda aynı bölgeye yönelik objektif rinometrik ölçümlerle endoskopik değerlendirme arasında tutarlılık saptandı. Bu nedenle tek bir hekimin yaptığı doğru endoskopik ölçümler rinometrik ölçümlerle paralel olarak burun hava yolu açıklığı ile ilgili bilgiler vermesi açısından değerlidir.
4. Deviasyon cerrahisi sonrasında görsel analog skala, endoskopik ön, orta ve arka segment değerlendirmesi, akustik rinometrik Vol.1, Vol.2, MCA2 değerleri, sakkarin testi ve koku eĢik skoru ile toplam skorunda iyileĢme saptanmıĢtır. Bu durum cerrahinin etkinliğini göstermektedir.
5. Cerrahi sonrası deviasyonu giderilmiĢ olgularda yapılan ölçümlerde sakkarin testi (mukosiliyer klirens süresi) ile ön ve orta segment endoskopi skorları arasında anlamlı korelasyon saptanmıĢ olup hava yolu açıklığı ile mukosiliyer akım değerlerinin birbirine eĢlik ettiğine iliĢkin düĢüncemizi desteklemektedir.
6. Operasyon ile koku eĢik skorlarında meydana gelen değiĢiklik ile MCA 1 değerlerindeki değiĢim arasında anlamlı korelasyon saptanmıĢ olup burun hava
yolu açıklığı ile koku duyusu değerlerinin birbirleri ile uyumlu değiĢtiğini göstermesi bakımından önemlidir.
7. Sakkarin testi (klirens süresi) ile akustik rinometri ölçümleri olan Vol.1, Vol.2 ve MCA2 arasında ters korelasyon nazal hava yolu ile mukosiliyer akım iliĢkisini göstermiĢtir. Bu durum, nazal fizyolojik değerlerin birbiri ile iliĢkisini ve bütünlüğünü göstermesi açısından önemlidir.
ÖZET
ÇalıĢmamızda, burun hava yolu açıklığı ve mukosiliyer akımın koku duyusuna etkilerini ve bu etkilerin birbirleri ile korelasyonunu araĢtırmayı amaçladık.
Prospektif olarak yaptığımız araĢtırmamızda, kontrol grubunda (20 kiĢi) ve septum deviasyonu nedeniyle cerrahi tedavi uygulanan hastalarda (40 kiĢi) operasyon öncesi ve sonrası (postoperatif 5. hafta) görsel analog skala, burun endoskopisi, akustik rinometre, sakkarin testi ve Sniffin Sticks testi ile koku ölçümleriyle burun hava yolunda ve mukosiliyer aktivitede oluĢacak değiĢikliklerin hastaların koku fonksiyonuna etkilerini ve bunların birbiri ile korelasyonunu inceledik.
Görsel analog skala ortalama değeri kontrol grubunda 8,25 (±1.20), hasta grubunda preoperatif 3,23 (±2,20) iken postoperatif dönemde 8,45 (±1,39), endoskopik ön segment ortalama skoru (1-4 arası skorlamada) kontrol grubunda 3,95 (±0,22), hasta grubunda preoperatif 2,43 (±0,98) iken postoperatif dönemde 3,83 (±0,38), akustik rinometri en küçük MCA değeri ortalaması kontrol grubunda 0,25 (±0,15), hasta grubunda preoperatif 0,23 (±0,42) iken postoperatif dönemde 0,45 (±0,50), sakkarin klirensi ortalama süresi kontrol grubunda 7,70 (±3,71) dakika, hasta grubunda preoperatif 18,46 (±9,89) dakika iken postoperatif dönemde 9,20 (±4,64) dakika, koku eĢik skoru ortalaması kontrol grubunda 6,39 (±1,69), hasta grubunda preoperatif 4,10 (±1,78) iken postoperatif dönemde 6,53 (±1,57) bulundu.
Sonuç olarak, septum deviasyonlu olgularda normal bireylere göre burun hava yolu açıklığının, mukosiliyer klirensin ve koku duyusunun olumsuz etkilendiğini ve cerrahi ile bu durumun bir bütünlük içerisinde düzeldiğini gözlemledik.
Anahtar kelimeler: Koku, mukosiliyer klirens, burun tıkanıklığı, nasal septum, akustik