Saime Sı ğı rları n Zekâtı(Babu Sadakati’l Bakari’s Saime) Müzeni’nin Muhtevası:

Müzeni bu bölüme, sığırların nisabınıanlatarak başlamış, nisab değerleri arasında bulunan sığırlarda zekâtın durumunu anlatmıştır. Daha sonra, farklıiki yaşta (tebiğa ve müsenne olarak) zekât verilebilecek sayıda sığır bulunmasıdurumunda ne yapılacağını anlatmış, sığırların kusurlu olmasıdurumuna değinmiştir.

Tahavi’nin Muhtevası:

Tahavi, sığırların nisap miktarınıbelirterek konuya girmiş, sonra da, sığırların sayılarının nisabdan sonraki artışında zekâtın durumunu belirtmiştir.

Her İki Muhtasardaki Farklılıklar:

Müzeni, Tahavi’den farklıolarak, nisab değerleri arasında bulunan sığırlarda zekâtın durumunu ve farklıiki yaşta (tebiğa ve müsenne olarak) zekât verilebilecek sayıda sığır bulunmasıdurumunda ne yapılacağınıanlatmış, sığırların kusurlu olmasıdurumuna değinmiştir.

— Tahavi’nin, Müzeni’den farklıanlatımına rastlamadık.

1.2.3. Saime KüçükbaşHayvanların Zekâtı(Babu Sadakati’l Ganemi’s Saime) Müzeni’nin Muhtevası:

Müzeni bu bölümde, küçükbaşhayvanların nisabınıve nisabdan sonraki artışlarda zekâtın durumunu belirtmiş, nisaba dâhil olan koyunlarıve zekât olarak alınmayacak olan koyunlarısaymıştır. Zekât olarak alınacak koyunun vasfınıve koyunların tamamının aynıvasıfta olmasıhalinde, zekât memurunun ne yapmasıgerektiğini

anlatmıştır. Erkek ve dişilerden oluşan sürüde zekâtın hangilerinden alınacağını belirtmiş, kuzuların, nisaba ne şekilde dâhil olacağınıanlatmıştır. Kişinin, nisab miktarı sürüye sahip olup, imkânının olmasıhalinde zekâtınıvermemesi ve imkânının olmaması halinde zekâtınıvermemesi durumunu açıklamıştır. Üzerinden sene geçtikten sonra, zekât olarak verilecek koyunun ayrılmasıve imkân olmadığıiçin verilmeyip helak olmasıhalinde zekâtın durumunu ve zekât olarak verilecek hayvanın ölüp, geriye yavrularının kalması halinde zekâtın nasıl alınacağınıaçıklamıştır. Koyunların yavrularının zekâttaki durumunu belirtmiş, zekât olarak alınabilecek olan ve alınamayacak olan vasıftaki koyunlarısaymıştır. Koyunların zekâtının kıymet olarak alınıp alınamayacağına değinmiş, sürüde sadece küçük, çelimsiz vs. hayvan olması durumunda zekâtın nasıl alınacağınıve çeşitli develerin bulunduğu bir sürüden zekâtın nasıl alınacağınıbelirtmiştir. İki şehirde koyunlarıolan kişinin, şehirlerden birinde zekâtınıödemesi durumunu, sürü sahibinin, zekât memuruna, sürülerin zekâta tabi olmadığınıbildirmesi durumunu ve peşpeşe birkaç sene sürünün zekâtınıvermemesi durumunu anlatmıştır. Sürünün bir yıl boyunca kayıp olmasıveya gasbedilmesi durumunda zekâtın nasıl verileceğini açıklamış, mürtedin tövbe etmesi veya öldürülmesi durumunda, malının zekâtının ne olacağınıanlatmıştır. Hayvanın yıl içinde doğurmasıhalinde yavrunun hükmünü belirtmiş, katır ve atın zekâta tabi olup olmadığına değinmiştir.

Tahavi’nin Muhtevası:

Tahavi, koyunların nisap miktarını, zekâtın vacip olmasıiçin gereken özellikleri ve koyun sayısının nisabdan sonraki artışında zekâtın durumunu belirtmiştir. Koyun ve keçinin zekâtta durumunu açıklayıp zekât olarak alınacak koyunun vasfınıve zekât olarak alınmayan koyunlarıbeyan etmiştir. Sonra, zekâtıverilmeyen koyun sürüsünün iki senelik zekâtının nasıl verileceğini açıklamış, ortak olunan koyun sürüsünde zekâtın nasıl verileceğini ve zekât memuru sürüden zekât aldıktan sonra ortakların nasıl davranacağınıanlatmıştır. Mallarında zekât vacip olmayanlarıve Zekâtın önceden verilip verilemeyeceğini anlatmıştır. Bir ortaklıkta ortağının niyeti olmaksızın zekât verildiğindeki durumu ve yetkililer zorla zekât aldığında, zekâtın durumunu belirtmiştir.

Nisaba dâhil olup olmayan koyunlarıbelirterek sürünün, sene dolmadan, başka bir

sürüyle, değiştirilmesi halinde zekâtın durumunu ve sürü üzerine zekât vacipken satılmasıhalinde zekâtın durumunu anlatmıştır.

Her İki Muhtasardaki Farklılıklar:

Müzeni, Tahavi’den farklıolarak, koyunların tamamının aynıvasıfta olmasıhalinde, zekât memurunun ne yapmasıgerektiğini anlatmış, erkek ve dişilerden oluşan sürüde zekâtın hangilerinden alınacağınıbelirtmiştir. Kuzuların, nisaba ne şekilde dâhil olacağınıve kişinin, nisab miktarısürüye sahip olup, imkânının olmasıhalinde zekâtını vermemesi ve imkânının olmamasıhalinde zekâtınıvermemesi durumunu açıklamıştır.

Üzerinden sene geçtikten sonra, zekât olarak verilecek koyunun ayrılmasıve imkân olmadığıiçin verilmeyip helak olmasıhalinde zekâtın durumunu anlatmıştır. Zekât olarak verilecek hayvanın ölüp, geriye yavrularının kalmasıhalinde zekâtın nasıl alınacağınıve koyunların yavrularının zekâttaki durumunu belirtmiştir. Koyunların zekâtının kıymet olarak alınıp alınamayacağına değinmiş, sürüde sadece küçük, çelimsiz vs. hayvan olmasıdurumunda zekâtın nasıl alınacağınıve çeşitli develerin bulunduğu bir sürüden zekâtın nasıl alınacağınıbelirtmiştir. İki şehirde koyunlarıolan kişinin, şehirlerden birinde zekâtınıödemesi durumunu ve sürü sahibinin, zekât memuruna, sürülerin zekâta tabi olmadığınıbildirmesi durumunu anlatmıştır. Sürünün bir yıl boyunca kayıp olmasıveya gasbedilmesi durumunda zekâtın nasıl verileceğini açıklamış, mürtedin tövbe etmesi veya öldürülmesi durumunda, malının zekâtının ne olacağınıanlatmıştır. Hayvanın yıl içinde doğurmasıhalinde yavrunun hükmünü belirtmiş, katır ve atın zekâta tabi olup olmadığına değinmiştir.⁴⁴⁴

— Tahavi, Müzeni’den farklıolarak, zekâtın vacip olmasıiçin gereken özellikleri belirtmiş, koyun ve keçinin zekâttaki durumunu açıklamıştır. Ortak olunan koyun sürüsünde zekâtın nasıl verileceğini anlatmış,⁴⁴⁵ zekât memuru sürüden zekât aldıktan sonra ortakların nasıl davranacağınıaçıklamıştır. Mallarında zekât vacip olmayanlarıve zekâtın önceden verilip verilemeyeceğini anlatmıştır.⁴⁴⁶ Bir ortaklıkta ortağının niyeti olmaksızın zekât verildiğindeki durumu ve ytkililer zorla zekât aldığında, zekâtın

444Tahavi, atların zekâtını, “Babu’l Hayl fiha Zekât” babında anlatmıştır. Muhtasaru’t Tahavi, s. 45

445Müzeni, ortak olunan sürüde zekâtın nasıl verileceğini, “Babu Sadakati’l Hulata” babında anlatmıştır.

Muhtasaru’l Müzeni, s. 65

446Müzeni, zekâtın önceden verilebilmesini, “Babu Ta’cili’s Sadaka” babında anlatmıştır. Muhtasaru’l Müzeni, s. 66

durumunu belirtmiştir. Sürünün, sene dolmadan, başka bir sürüyle, değiştirilmesi halinde zekâtın durumunu ve sürü üzerine zekât vacipken satılmasıhalinde zekâtın durumunu anlatmıştır.⁴⁴⁷

1.2.4. Ortak Sürülerin Zekâtı(Babu Sadakati’l Hulata)