Hak sahibinin yetkileri

Entegre devre topografyasının hak sahibi olan kişi koruma hakkından yararlandıktan sonra izni olmadan yapılan fiilleri önleme konusunda inhisarı yetkilere de sahip olur. Buna göre, entegre devre topografyasında hak sahibi olan kişinin hakkının korunması sağlanır. Bu korumanın üzerinde gerçekleşebileceği fiiller konusunda kanunda düzlenme yapılmıştır. Buna göre, hak sahibine önleme hakkı verilen fiiller;

1. Koruma altına alınmış entegre devre topografyasının, orijinal olma şartına haiz olan

parçalarının yani asıl korumanın sağlandığı parçalarının bütünün veya bir kısmının bir entegre devre içinde kullanılması ya da bunun dışında herhangi bir şekilde çoğaltılması.

2. - Korunan entegre devre topografyasının,

- Korunan bir entegre devre topografyasını içeren bir entegre devrenin ya da

- Yasal olmayan bir biçimde yeni hak sahibinin izni olmadan ya da koruma hakkının sınırlandırıldığı durumlar dışında çoğaltılmış entegre devre topografyasını içeren ürünün ithali, satışı veya ticari amaçlı dağıtılması.

11. maddede sayılan bu iki durumda görüldüğü gibi hak sahibinin tecavüzü önleme yetkisi üzerinde durulmuştur. Bu noktada, koruma altındaki entegre devre topografyası

üzerinde gerçekleştirilebilecek 11. maddede sayılan fiiller karşısında hak sahibi hakkının korunmasını talep edebilmektedir.

Tecavüzün varlığı yönünde bir iddianın olması halinde, 11. maddeye göre tecavüzün varlığının tespitinde, Türk Hukukunda uygulamada bu konu ile ilgili şimdiye kadar oluşmuş özel, konuya özgü bir pratik olmadığından, genel olarak tecavüzün varlığının ya da yokluğunun tespiti ile ilgili uygulamalardan yararlanılabilir.

Bu konuda gerçek anlamda şartların getirdiği bir düzenleme olan ve gelişmeler sonucunda oluşan, Amerikan Hukuku’nda tecavüzün varlığını araştırmak için tecavüz testi adında bir değerlendirme yapılmaktadır. Buna göre “gerçek benzerlik” kavramından hareketle değerlendirme yapılmaktadır. Bu nokta da iki bakış açısı savunulmaktadır;205

• Gerçek ve belli bir benzerlik • Aynı fonksiyonda olmasıdır.

Bu iki durumdan birinin bulunması ile tecavüzün varlığı sonucunda ulaşılabilinir.

Bunun gelişimine baktığımızda,

Amerika’da mahkeme ve yargı sistemi başarılı bir ekonominin en iyi modeli olarak serbest rekabeti geliştirdiler.206 Serbest rekabetin ekonomi için önemli olan yararı dışında, bir fikir ürünün kopyalanması sorununu ortaya çıkaran zararı da düzenlemede yerini aldı ve bu noktada kopya ürünler konusunda değerlendirme yapılırken iki yarar üzerinden hareketle sonuca ulaşıldı. Buna göre; 207

1. Sınırsız rekabet içinde müşterinin yararı.

2. Ürünü için başarılı bir tekel piyasası içinde olan üreticinin yararı.

Üreten kopyalama konusunda, kendi ürünün haklı olan karından yararlanmak isteğini belirtir; kopyalayan ise, bu entegre devre topografyalarının korunmasının ticaret içinde tekel olabilecek bir durum yaratacağını savunmaktaydı.208 Aslına özgür pazar düzeninde müşterinin yararı ön plandaydı; fakat mahkemelerde görülen konularda, üreticilerin isteklerine karşı bir

205

KASCH, s. 622-623

206 _{“Entegre devre endüstrisinin çok garip özelliklerinden biri de, haksız rekabetin engellenmesine yönelik}

düzenlemeler, patent olamadan da, yenilik arkasında büyük bir hareketlilik sağlıyor. İlk haksız rekabetin engellenmesi ile ilgili düzenleme bu endüstride Amerikan Telephone and Telegraph (AT&T) ile başlamıştır. 1956 yılında AT&T’nin açtığı dava 7 yıl sürmüştür. Bu dava ile entegre devrelerinin korunması olayının, öncesindesin de, endüstrideki ödüllendirme yönteminin patent almak değil; yenilikleri daha ileri götürmek olduğu ortaya çıkmıştır. Bu noktada firmalar için hediye olabilecek şey, yeni ürünlerinin bir numara olmasıdır; çünkü iyi bir ürün ortaya çıktığında kazanç daha fazla artmaktadır. Buna bağlı olarak, karın artışı ile araştırma ve geliştirme de artar. Fakat kazanç düşerse hareketlilikte düşer.” CHESSER, s. 478-480

207 _{CHESSER, s. 467-468} 208 _{CHESSER, s. 464-465}

denge oluşturulmaya çalışılmaktaydı.209 Bu düşünceler Amerikan Hukuku’nun içinde kabul gören yani taraf bulan ve tartışılan düşüncelerdi.

Amerika’daki uygulama açısından, Yüksek Mahkemenin yorumuna göre, bir ürünün kopyalanması yasaklanmıştır; fakat kopyalamanın yasaklanmasının nedeni, potansiyel olarak müşterinin aldatılması olarak belirlenmemiştir. Neden olarak, gerçek hayattaki ahlak anlayışı gösterilmiştir. Burada amaç, Amerikan Hukuku’nda, mahkemelerde davalı ve davacı arasındaki dengeyi sağlamaya çalışmıştır.210

İngiliz Hukukundaki düzenlemelerde baktığımızda, bir malın kopyalanmasının önlenmesi hak olarak değerlendirilirken; bunun aksine Amerikan Hukuku’nda bu hak olarak kabul edilmemektedir.211

Tecavüz konusu ile ilgili olarak yukarıda değindiklerimizin yanında, entegre devre topografyası ciddi anlamda diğer fikri ve sınai mülkiyet alanlarından farklı bir özelliği içinde barındırdığından, düzenlenmesi konusunda da birkaç ayrım noktası mevcuttur. Bu noktada entegre devre topografyalarının başkasının fikri çabası sonucunda oluşan başka bir topografyadan yararlanarak oluşturulması, eğer orijinallik şartını taşıyorsa korumaya tabi olması ileriki değerlendirmelerde ele alınacak münhasır çoğaltma hakkına yasal bir istisna teşkil edecektir. Burada çelişki yaratan konu, bu ürünün, yani kullanılan entegre devre topografyasının, parçalarını ayrılarak ve nasıl işlendiğini incelemek şeklinde gelişen bu yöntemde açılan ve çoğaltma gibi aslında ürünün yasal sahibinin münhasır fikri mülkiyet haklarına dayanarak engelleyebileceği işlemler gerçekleştirilir.212

İleride yeri geldiğinde değineceğimiz üzere, daha önce koruma altına alınmış bir entegre devre topografyası kullanılarak yaratılan yeni entegre devre topografyasının üretilmesine yasal bir engel söz konusu değildir. Bu konuya bu başlık altında kısaca değinmek gerekirse, entegre devre topografyalarının korunması ile ilgili olan bu tartışma konusu tersine mühendislik (reverse engineering) olarak ta adlandırılır. Bu alanda yaygın olarak kullanılır. Bu fiile belli şartlar altında Topluluk Yönergesi m. 5(3)’de, Amerika’da entegre devre topografyalarına ilişkin kanun da ve Washington Anlaşmasında izin verilmiştir. Bu sektörde tersine mühendislik işleminin kullanılması genellikle gerekli kabul edilmiştir; fakat taklidinde açık olması halinde hak sahibini korumuştur.213

209 _{CHESSER, s. 468} 210 CHESSER, s. 468 211 CHESSER, s. 468 212 _{KEYDER, s. 56} 213 _{SULUK, s. 98}

Genel anlamda entegre devre topografyasının korunması konusunda sınırlar belirlenmiş olmakla beraber, belirttiğimiz gibi fikri mülkiyetin diğer alanlarından farklı olarak koruma konusundaki sınırlara da esneklik getirilmiştir. Amerikan Kanunu’nda bu konudaki durum şu şekilde belirlenmiştir; öğrenme, analiz ya da araştırma için entegre devre topografyasından yararlanmak mümkündür. Fakat bu durum ardından bilgilere bağlı yeni bir ürünün yani entegre devre topografyasının ortaya çıkmasını sağlayabilir; buna da yasak anlamda olumlu bakılmaktadır.214

Bu uygulamadaki asıl amaç teknolojinin ilerlemesini sağlamak ve ürünlerin gelişmesinin önünü açmaktır. Topluluk Hukuku anlamında gelişmenin temeli olan, 1987 tarihli Yönerge’nin 5. Maddesi bu konuda icra hakkı ve üçüncü kişilere, korunan entegre devre topografyalarını çoğaltma, ticari olarak yararlanma veya ithal etme, başkalarının ithal etmesine izin verme veya engelleme hakkını içermektedir. Buna ek olarak, Avrupa Topluluğu Yönergesi’nin 5(3). Madde’sinde bu amaçlı düzenlemeye göre; “entegre devre topografyasının kendisinin veya içindeki kavramların, süreçlerin, sistemlerin veya tekniklerin analiz, değerlendirme veya öğretme amaçlı çoğaltılmasını” izin veren bir düzenleme mevcuttur; fakat burada asıl sorun bu bilgilerin elde edildikten sonra nasıl kullanılacağıdır.215

Bu konuda tecavüzün varlığı ya da yokluğunu tespit etmek zorlaşmıştır. Olayın bir tecavüz mü yoksa tersine mühendislik yöntemi ile entegre devre topografyasından yararlanmak ve yeni bir entegre devre topografyası yaratmak mı olduğunun tespiti için diğer değerlendirme yöntemlerinden yararlanmak yerine farklı, yeni bir değerlendirme yöntemi geliştirilmesi sonucu ortaya çıkmıştır.