11 Nisan 2014 tarihinde, Devlet Personel Dairesi Başkanlığı’ndan, Türkiye genelinde kamu kurum ve kuruluşlarında istihdam edilen 32.865 engelli çalışanın; cinsiyet, engellilik oranı, engel grubu, teşkilatı, ili, hizmet sınıfı, unvanı, derecesi ve eğitim durumlarına ilişkin bilgileri içeren bir kayıt teslim alınmıştır. Araştırma evrenine ait bu değerli veri seti, sistematik tesadüfî örneklem tekniğini
Teslim alınan listede, engelli çalışanların istihdam edildikleri birim ve engelli çalışanların isimleri bulunmadığından, proje danışmanları tarafından olasılık mantığına uygun olarak belirlenen örneklem dâhilinde bulunan engelli çalışanlara ulaşabilmek için, Devlet Personel Başkanlığı tarafından engelli çalışanları istihdam eden kamu kurum ve kuruluşlar, 7 Mayıs 2014 tarihinden itibaren firma personelince tek tek aranarak, engelli çalışanların listeleri talep edilmiş, araştırma evreninin envanteri araştırma grubunca adeta yeniden oluşturulmuştur. Bir anlamda Devlet Personel Dairesi Başkanlığı’ndaki engeli bulunan kamu personeli envanteri yenilenmiş ve güncellenmiştir.
Örneklem çerçevesinde bu kamu kurum ve kuruluşları aranarak, örneklemde tespit edilen engelli çalışanların, çalışma arkadaşları, birim amirleri ve üst amirleri ile görüşme randevuları alabilmek için irtibata geçilmeye başlanmıştır. Randevu alma süreci ve saha uygulaması eş zamanlı olarak ilerlemiştir.
2.2.2. Anketörler
Saha çalışması esnasında, 12 adet istatistiki bölgede görev yapacak on iki adet saha koordinatörü ve Düzey II illerinin her birinde görev yapacak 26 adet süpervizör atanmıştır. Saha uygulamasında 147 anketör görev almıştır. Anketörler; Türkiye genelindeki çeşitli üniversitelerin psikoloji, hukuk, çalışma ekonomisi ve endüstri ilişkileri ile sosyoloji bölümleri üçüncü ve dördüncü sınıf öğrencilerinden ve psikoloji ve sosyoloji bölümleri lisans mezunlarından oluşmuştur.
Anketörlerin Eğitimi: Saha uygulama öncesinde, 26 saha koordinatörüne, proje koordinatörlerinden sosyal antropolog Dr. Neslihan Çelik tarafından soru formları ve saha uygulaması esnasında dikkat edilmesi gereken hususlar konusunda eğitim verilmiştir. Ancak daha da önemlisi bu grup, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nde ASP Uzmanı olarak görev yapan uzman psikolog Canan Aktaş tarafından “Engellilere Yönelik Tutumlar ve Engellilerle İletişim” konusunda eğitimden geçirilmiştir.
Eğitim esnasında, tüm soru formlarındaki sorular üzerinden tek tek geçilmiş ve önemli noktaların üzerinde durularak, anketörlerin dikkat etmesi gereken hususlar ayrıntılı olarak vurgulanmıştır. Bu çalışmanın sahasında koordinatör olarak görev yapanlar, engeli bulunan kişilerle iletişim konusunda aldıkları eğitimi pilot çalışma aşamasında pratikte test etmek imkânına da kavuşmuşlardır. Eğitime tabi tutulan koordinatörlere ayrıca, pilot uygulamanın amacı anlatılmış, bu doğrultuda görüşme esnasında ve soru formlarında ortaya çıkabilecek her türlü sorunun not edilmesi ve sorunlarla ilgili olarak araştırma grubuna geri bildirimde bulunulması istenmiştir. Anlaşılmayan sorular olduğunda veya kapalı uçlu sorularda seçeneklerde bulunmayan cevaplar söylendiğinde, bu noktaların da formlar üzerine tek tek not edilmesi hatırlatılmıştır.
Bununla beraber görüşme tekniği bakımından anketörlerin asla görüşme yapılan kişiyi yönlendirmemesi gerektiği, görüşme yapılan kişi anketöre fikrini dâhi sorsa, cevap olarak kendisinin bakış açısının daha önemli olduğunu söylemesi gerektiği, gibi araştırma etiği ile ilgili hususlar üzerinde özenle durulmuştur.
Eğitimin engellilerle iletişim konusundaki bölümünde, anketörlere engel grupları hakkında bilgi verilmiş ve engellilerle temel iletişim yöntemleri anlatılmıştır. Bu eğitim, saha uygulaması öncesinde, saha koordinatörleri tarafından, sorumlu oldukları bölgelerdeki il süpervizörlerine ve anketörlerine aktarılmıştır.
Pilot çalışma neticesinde, engeli bulunan personelle iletişim konusunda alınan eğitimin amaca dönük olarak son derece işlevsel olduğu görülmüştür. Pilot çalışmada gerçekleştirilen 104 engeli bulunan kamu personeli, 57 çalışma arkadaşı ve 72 birim ve üst amir görüşme formu, bilgisayar ortamına aktarılarak bir anlamda araştırma sonuçları analizinin küçük bir versiyonu gerçekleştirilmiştir.
Taslak anket sorularının büyük oranda başarılı bir şekilde çalıştığı tespit edilmiştir. Bu başarıda, Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün konularında son derece yetkin ve deneyim sahibi personelinin katkılarına değinmeden geçmek, haksızlık olur. Çalışmanın planlaması aşamalarının, genel müdürlüğün ilgili personeline açık bir şekilde yürütülmüş olması, bu sürecin son derece verimli ve etkili geçmesine katkı sunmuştur.
2.2.3. Uygulama
Nicel araştırma uygulamasının zaman dilimi, 21 Mayıs – 15 Ağustos 2014 tarihleri arasıdır.
Saha çalışmasında; önceki satırlarda ifade edilen işlemlerden geçirilerek hazırlanmış Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından onaylanmış bulunan üç farklı soru formu kullanılmıştır. Anket formları 26 ilde, kamu sektöründe istihdam edilen engelli çalışanlardan oluşan örneklem ve bu çalışanların birebir iletişimde olduğu çalışma arkadaşları, engelli çalışanların bağlı bulunduğu birim amirleri ve üst amirleri ile önceden randevu alınarak, yüz yüze görüşme tekniği ile gerçekleştirilmiştir.
Denetim:Anketörler karşılaştıkları sorunlarda ilk olarak süpervizörlere başvurmuşlar;
süpervizörler, sürekli kendi bölgelerinde denetim görevi gerçekleştirmiş ve saha koordinatörleriyle temasa geçmişlerdir. Saha koordinatörü seviyesinde çözülemeyen sorunlar için, saha koordinatörleri, araştırma firmasının uzman ekibine başvurmuş; araştırma süre ve kalitesine olumsuz yönde etki edecek durumlar söz konusu olduğunda, konu Genel Müdürlük ilgilileriyle de paylaşılmıştır.
Tamamlanan anketler, her günün sonunda anketörler tarafından süpervizörlere teslim edilmiştir.
Süpervizörler, teslim aldıkları formları kontrolden geçirmek suretiyle saha koordinatörlerine göndermişlerdir. Saha koordinatörleri anket formları üzerinde ikinci bir kontrol yaptıktan sonra, teslim aldıkları formları gün aşırı, firma merkezine yollamıştır. Firma merkezinde bulunan saha uzmanları, teslim alınan görüşme formların yüzde onluk kısmına telefonla geri dönüş yaparak üst bir kontrol aşaması sağlamışlardır.
Yukarıda sıralanan tüm kontrol aşamalarına ilaveten, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü uzmanları tarafından, pilot ve saha uygulaması boyunca üç ilde yerinde gözlem ve denetim gerçekleştirildiği gibi, tesadüfî olarak seçilen bazı görüşmeler için telefon kontrolü de yapılmıştır.
Veri Girişi: Saha uygulamasının başlangıcından itibaren, uygulama ile eş zamanlı olarak, Microsoft Excel üzerinden veri girişi başlamıştır. Daha sonra girişi yapılan bu veriler, analiz edilmek üzere, SPSS programına aktarılmıştır.