Sınıf Yönetimi Yaklaşımları

“Örgüt” ve “yönetim kuramları”nın tarihsel gelişimine bakıldığında klasik yaklaşımdan neoklasik yaklaşıma, neoklasik yaklaşımdan sistem yaklaşımına ve daha sonra da postmodern yaklaşıma ve kaosa doğru giden bir değişim hattı takip ettiği görülmektedir. Bu değişim hattını pozitivist paradigmadan, olguculuk sonrası ya da yorumsamacı paradigmaya doğru bir değişim olarak da ifade edilebilir. Yönetsel eylemler her iki paradigmadan da yararlanmalıdır. Hermeneutik geleneğinden kaynaklanan yorumsamacı yaklaşımın, okul ve sınıf içi, özne ve gruplar arası ilişkilerin de göz önünde tutulması gerektiği şeklinde ki tezi dikkate alınmalıdır (İnal, 1996; Kıran ve diğerleri, 2005). Bu yaklaşım genelde sosyal bilimler ve onun içinde yer alan eğitim yönetimi, sınıf yönetimi alanları için daha uygun olduğu düşünülmektedir. Hatta hammaddesi insan olan sınıf yönetimi alanı için bu bir gerekliliktir (Kıran ve diğerleri, 2005).

Köktaş’a (2003) göre sınıf yönetimi yaklaşımları şunlardır:

 Zorlayıcı sınıf yönetimi yaklaşımı: Bu yaklaşım, yönetimsel süreci öğrenci davranışlarının öğretmen tarafından denetlenmesi olarak görür. Sınıf yönetimini ve sınıf disiplinini aynı anlamda ele alan bu yaklaşım, sınıfta düzenin disiplin sağlanarak gerçekleştirileceğini vurgular. Öğretmen sınıfta

37

düzeni kurup, sürdürmekle görevlidir. Zorlayıcı yaklaşımın öğretmenlere; kuralları belirlemek ve zorlamak, emirleri, direktifleri ve kuralları ortaya çıkarmak, ılımlı çekilme kullanmak, yakınlık denetimini kullanmak, yalnız bırakma ve ihraç etmeyi kullanma gibi yönetimsel stratejileri sunduğu ileri sürülür.

 Korkutma sınıf yönetimi yaklaşımı: Bu yaklaşımda zorlayıcı yaklaşım gibi sınıf yönetimini öğrenci davranışlarını denetim altına alma süreci olarak görür. İnsancıl öğretmen davranışlarını vurgulayan zorlayıcı yaklaşımın aksine, korkutma yaklaşımı öğretmenlerin göz dağı vermelerini ve korkutmalarını önemser. İğneleme, alay etme, baskı kurma, tehditler, zorlama ve onaylamama gibi sert ceza türlerini kapsar. Öğrenciler korktukları için öğretmenin istediğini yaparlar. Bu yaklaşım işe yarar bir strateji olarak görülmez çünkü bunların kullanılması sadece geçici çözümlere ve öğretmen-öğrenci arasındaki iletişimin bozulmasına neden olur.

 Özgür izin verici sınıf yönetimi yaklaşımı: Bu yaklaşım öğrenci özgürlüğünü artırmayı vurgular. Burada ana tema öğretmenin öğrencileri istedikleri zaman istedikleri yapmada özgür bırakmasıdır. Bu yaklaşımla öğrencilerin doğal gelişimlerinin engellenmemesi istenmektedir. Öğretmen öğrencileri en yüksek potansiyellerine ulaşabilmeleri için kendilerini özgürce ifade etmelerine özendirir.

 Yönergeli çözümler sınıf yönetimi yaklaşımı: Bu yaklaşım yönetimsel beceriksizlikleri olan öğretmenler için reçete gibidir. Öğretmenin çeşitli sınıf sorunuyla karşılaştığı zaman yapması ve yapmaması gereken davranışlardan oluşan listedir. Bu listede; her zaman öğrenciyi yalnızken azarlayın, bir öğrenciyi uyarırken asla sesinizi yükseltmeyin, öğrenciyi cezalandırmadan önce suçlu olduğundan emin olun gibi tipik ifadeler vardır. Bu yaklaşımı kullanan öğretmenler etkili sınıf yönetiminden uzaklaşırlar.

 Eğitimsel sınıf yönetimi yaklaşımı: Bu yaklaşım etkili yönetimin yüksek kalitede eğitimsel planlama sonucu elde edilebileceğini savunur. Sınıf yönetiminde dikkatlice tasarlanan ve uygulanan eğitimin çoğu yönetimsel sorunlarını önleyeceği ve önleyemediklerini çözebileceği temeline dayanır. Eğitimsel sınıf yönetimi yaklaşımı; ilginç ve uygun müfredat programı ve eğitimi sağlamak, etkili eylem yönetimi uygulamak, sınıf eylem programı

38

oluşturmak, açık ve kesin yönergeler vermek, ilgi artırmayı kullanmak, engel atlamada yardım sağlamak, çevresel değişiklikler için plan yapmak, sınıf ortamını planlama ve değiştirme, durumu yeniden yapılandırma gibi yönetimsel stratejileri sunduğu ileri sürülür.

 Davranış değiştirme sınıf yönetimi yaklaşımı: Bu yaklaşımın temeli davranışsal psikolojiye dayanır. Sınıf yönetimi öğrenci davranışını değiştirme süreci olarak tanımlanır. Buradaki temel ilke davranışın öğrenildiğidir. Öğretmenin temel görevi davranışçıların insan davranışını etkilediğini belirttikleri dört temel ilkeyi öğrenip uygulamaktır. Bu dört temel ilke; ödülün uygulanması denen “olumlu pekiştirme”, cezanın uygulanması denen “ceza”, ödülün kaldırılması denen “ortadan kaldırma” ya da “zamanın dolması”, cezanın kaldırılması denen “olumsuz pekiştirmedir”.

 Sosyal duygusal iklim sınıf yönetimi yaklaşımı: Bu yaklaşımın temelleri rehberlik ve klinik psikolojiye dayanır. Sınıf yönetimini, sınıfta olumlu sosyal-duygusal iklim yaratma süreci olarak görür. Öğretmenin görevi, kişiler arasında sağlıklı ilişkiler aracılığı ile olumlu sosyal-duygusal sınıf iklimi geliştirmektir. Olumlu sınıf ikliminin öğretmen-öğrenci ve öğrenciler arasındaki karşılıklı ilişkilerle sağlanacağı ve öğrenmelerinde böyle bir iklimde en üst düzeye ulaşacağı görüşünü savunur.

 Grup ilerleme sınıf yönetimi yaklaşımı: “Sosyal psikolojik” yaklaşım olarak da bilinen bu yaklaşımı toplumsal psikoloji ve grup dinamiği ilkelerine dayanır. Sınıf yönetimi, grup sürecinin temel olduğu toplumsal bir sistem olarak sınıftaki grubun gelişimini sağlamaktır. Öğrenme bireysel olarak gerçekleşen bir eylem olarak düşünülse bile grubun özellikleri, yapısı ve tutumları öğrenme üzerinde önemli derecede bir etkiye sahiptir diyebiliriz.  Çözümsel- çoğulcu sınıf yönetimi yaklaşımı: Sınıf yönetimine, öğretimin

etkili ve yeterli olmasını kolaylaştıran koşulları yaratma ve sürdürme potansiyeline sahip yönetsel stratejilerin seçimi olarak yaklaşmaktadır. Çoğulcu yaklaşım sınıf yönetiminde öğretim ve yönetim etkinliklerinin bir bütün olduğunu savunur. Öğretimsel etkinlikler, öğrencilerin belirli amaçlara ulaşmasını kolaylaştırmak için tasarlanmakta, öğrencilerin gereksinimlerinin belirlenmesini, derslerin planlanmasını, bilginin sunulmasını ve öğrencinin gelişiminin değerlendirmesini kapsar. Yönetimsel etkinlikler ise, öğretimin

39

etkili ve yeterli bir biçimde gerçekleşmesini sağlayacak koşulları yaratmak ve sürdürmek üzere eşgüdümlenir.

Sınıf yönetimi yaklaşımlarının hangisinin en etkili yaklaşım olduğunu söylemek güçtür. Her ortamda geçerli olabilecek sınıf yönetimi yaklaşımı yoktur. Bulunulan ortam ve koşullara göre etkililiği değişebilen sınıf yönetimi yaklaşımı vardır. Seçilen yaklaşım uygulanırken sınıf yönetimini etkileyen değişkenler dikkate alınmalıdır (Çelik, 2002; Kıran ve diğerleri, 2005).